Кіші мектеп жасындағы балаларды оқытудың психологиялық негіздері

Бастауыш мектеп жасындағы балалар мектепке оқығуға дайындысын қамтамасыз етуге қаншама күш және уақыт жұмсауына қарамастан, оқытудың бастапқы қиындықтарымен барлық балаларда кездеседі. Сол үшін мектепке дейінгі кезеңнен мектеп кезеңіне өту периоды бар. Оны баланың мектепке бейімделу периоды д.а Баланың өмірінде осы және келесі периодтар жалпы псифологиялық мінездеме үшін оның псифологиясымен қылығының радикалъды өзгерістермен байланысты дамудың әлеуметтік жағдайы және ішкі позициялар түсініктердің ішіндегі біріншісі әлеументтік жағдайларға жатады. Онда баланың писосекалық даму процесіі жүреді. 2-ші түсінік баланың ішкі дүниесін және де баланың жаңа әлеументтік жағдайға жақсы бейімделуі және оны өзінің кейінгі писхологиялық өсуіне қолданылатын өзгерістерді көрсетеді. Жалпы алғанда олар баланың писихологиясындағы жеке даралық және жеке аралық (межмиеностио) үлкен өзгерістердің басталуымен байланысты.

Әлеуметтік жағдайдың дамуының терең өзгерістер болу моменттері адам өмірінде көп емес.Олар мектепке бару, оны бітіру, мамандық алуы және өзіндік еңбек әрекетінің басталуы, жанұя құру; 1 жастан келесі жасқа өту: 20-25 тен 40-45 –ші жылдарға, 40-50 жастан 60- кейінгі жасқа, 70-тен ары қарай өту қадамы. Мұндай радикалъды өзгерістер адам өмірінде ішкі және сыртқы проблемаларсыз өтуі түсінікті. Ол барлық жасқа қатысты. Егер мұндай перелом балалық шақта көрінсе, онда балаға оны максималды түрде жеңілдету және пайда болатын қиындықтарды эффективті және умело түре оған көмек беру. Мұғалім мен ата- анасының мәселелері болып табылады.

Мұны қалай істеуге болады? Біріншіден 1-ші класс оқушылардың толық оқу әрекетінің қалыптасуына назар аудару қажет. Псифологопедалогикалық анализдің көрсетуі бойынша 1-ші класс оқушыларында қиындықтардың 2 түрі көп кездеседі. Олар режимнің орындалуы және ересек адамдармен жаңа қарым –қатынасқа түсуі. Осы уақытта мінездің жағымсыз құбылысының ең таралғаны сабаққа құштарлығы балалардың мектепке келгеннен кейінгі кезеңде айқын білінеді. Сырттай қарағанда бұл құбылыс әдетте мектепке және оқу құралдарына деген табиғи қызығушылығы жоғары деңгейде сақталып мүмкіндігі аз.

Бұл болмау үшін қосымша оқу әрекетінің стимулдарын әрекетке қосу қажет. 6-7 жастағы балаларға мұндай стимулдар моралъді және материалды болуы мүмкін. Бұл жерге бірінші орынға моралъды стимулдар кездейсоқ қойылған жоқ. Себебі кіші мектеп жасындағы балаларды оқуға стимулдендіру де материалдарға қарағанда олар көпнесе едәуір әрекетті болып келеді. Оларға мыналар жатады. Мысыалы мақұлдау, мақтау, баланы басқа балаларға үлгі ретінде қою. Баланың қылығын бақылауда оның неменеге ең жақсы жерленуін уақытысымен табу ең маңыздысы болып табылады. Бұл кезде осымен байланысты оны маралъды қолдап отыру керек. Дегенмен материалдық қолдап отыру педагогикалық пеллология жағынан практикада өте аз нәтижені береді және әдетте систуацияға әсер етеді. Мұнымен қолдануға болады. Бірақ зиянын келтіретіндей пайдалануға болмайды. Мектептегі бастауышты классты оқыту процесінде ең алғаш балалалдың ең басты оқу іс- әрекетінің компонеттерімен таныстыру негізінде жүреді. Ол компоненттер В.В. Давыдов бойынша мыналар: оқу стиуациясы, оқу әрекеті, бақылау (контролъ) және бағалау.

Балалар оқыту жағдайында кейбір мәселелер тобын шешуде жалпы амалдарды шереді оның үстіне оқыту жұмысының осы амалдардың айқындалуы негізгі мақсат ретінде алға қойылады.

Онымен игеру балада нақты бір мәселені шешуде табылған амалдарды бірдей қолданады.

Психологияның негізгі талаптарының бірі бұл алғашқы оқытуды ұйымдастыру кезінде көптеген тақырыптармен программалар бөлімін беруде оқыту жағдайының негізінде жүруі тиіс, жәнеде кейбір түсініктердің қасиеттерін шығарудың жалпы амалдарын игеруде баланың бағдарлануы (оргятировка).

Зерттеулердің көрсетуі бойынша бөлек түсініктерді қабылдау және мәселені шешудегі тәсілдерді қолдана алмау кемшілігінің балалар осы түсініктерді және мәселені шешу тәсілдерін қалыптастыруда барлық керек оқыу әрекетін орындауға үйретілмеген.

Балалардың ойлауымен сөйлеудің дамуына споктандық дауыстап айту көмек береді. Кіші мектеп жасындағы оқушылардың оқу материалын қабылдауы едәуір жоғары. Оқытуды дұрыс ұйымдастырған жағдайда балалар мектепте біргей информатциядан көп қабылдайды. Біріншіден кіші мектеп жасындағы оқушының үй жұмысын орындауда оқу мәселелерін бөлуге үйрету қажет. Бала есепті қандай тәсілмен орындау қажет екенін , немесе басқа есеп не үшін керек және ол иеге үйретуі мүмкін екендігі ашық білуі қажет.

Кіші мектеп жасынжағы балаларды оқытуда сюжетті – ролъдік ойындар сияқты жаттығуларды ұйымдастыратын топты формалар жақсы нәтиже береді. Себебі балалар бұған мектепке дейін кезінде үйреніп қалған және олар онда сүйіспеншілікпен қатысады. Топтық оқытуға кірісек алдында негізгі мәселелердің бірі, бұл ролъдерді дұрыс тағайындау, өз ара жәрдем негізінде оқу тобында адамдар арасында жақсы қарым қатынас орнату қажет.

Үй жайында кіші мектеп жасындағы оқушыларды оқыту.

Бала мектепке түсуімен қатар ойымен үйде үлкен жүргізіле ғана бейімделген мінездің қиындықтарын оңай және жақсы жеңуге болады. Бейімделу жоспарында мектептен үй жұмысының артықшылығы, мұнда әр баланың ерекшеліктерін есепке алып отырылады. Балалармен үйде жұмыс істейтін ата- аналарға бұл ерекшеліктер көп белгілі. Бұдан басқа бала әдетте үйде өзін едәуір расковойнно сезінеді және онда бос уақыты көп болады. Баламен үйдегі қарым қатынаста оның мектептегі қиындықтарын теңеуге преодолеват етуге көмек беру қажет. Ол үшін балаға оқу мәселесін түсінгенін білуге арналған сұрақтарды қоямыз. Олар мынандай түрде болуы мүмкін: Осы есепті шығарғаннан өзін неге үйренесің? Бұны орындау не үшін қажет? Т.б.

Мектепте оқытудың бастапқы кезеңде бағаларды қолданбау керек, қайта (оқу мәселелерін толығымен орындау процесінің барлығын бағалау керек.) бағаның нәтижелерін қоймай, орындалып жатқан жұмстың жақсы және жаман жақтарын талдау арқылы толығымен оқу мәселелерін орындау процесінің барлығын бағалау қажет.