Лидерство в кризис
жүктеу/скачать 23,26 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Махмұд Қашғаридың «Диван луғат ат-түрк»
- Тавар кімнің өкүлсе, Беглік аңар керкейүр. Таварсызын қалып Бег еренсізін евгейүр
- Иуйқа қалын болар, Топлағулуқ алп ерміс. Иінчке жоған болар, Үзгүлүк алп ерміс
| «Қутадғу білік» – 13 мың жолдан тұратын дидактикалық дастан. Авторы – Жүсіп, кейін әміршісінен Хас-Хаджиб («құпия министр») атағын алған, ғылыми әдебиетте көбінесе Жүсіп Баласағұн (Юсуф Баласағуни) деген атпен танымал ақын. Бірі – ұйғыр жазуымен 1439 жылы, екіншісі – араб жазуымен XIV ғасырдың II жартысында, үшіншісі – араб жазуымен XVII ғасырдың аяғында көшіріліп, хатқа түскен үш нұсқасы бар. Зерттеушілер (А.Вамбери, В.Радлов, И.Березин, В.Томсен, Р.Арат т.б.) тарихта теңдесі жоқ бұл ескерткіштің әдеби мұра ретіндегі мәні мен орнын зерттеп таныттыжәне мәтінін түпнұсқа бойынша да, транскрипциялап та жариялау, өзге тілдерге аудару (мысалы, неміс тіліне) жұмыстарын жүргізіп келді.
Махмұд Қашғаридың «Диван луғат ат-түрк»(«Түркі тілдерінің сөздігі») атты еңбегі – ХI ғасырдың (1072-1074) жылдары жазылған) ескерткіші. Бұл сөздік тұңғыш рет 1915- 1917 жылдары Түркияда үш том болып жарық көрді. Кейін оны түрік ғалымы Бесім Аталай араб тілінен түрік тіліне аударып, 1939, 1940, 1941 жылдары үш кітап етіп жариялады. 1960, 1961, 1963 жылдары өзбек ғалымы – Салих Муталибовтың аудармасымен Қашғари сөздігі өзбек тілінде жарияланды. Қазақ тіліне өте кеш аударылды. Бірақ оның сөздігін, грамматикасын, көркемдік сипатын т.т. зерттеуге қазақ лингвистері де ат салысып келеді. Сапарбай Мерей Сапарбай Мерей Зерттеуші Қ.Өмірәлиев “Диуани лұғат ат-түрк” сөздігіндегі: Тавар кімнің өкүлсе, Беглік аңар керкейүр. Таварсызын қалып Бег еренсізін евгейүр, – деген дидактикалық-шешендік өлең өз моделін Орхон ескерткішіндегі: Иуйқа қалын болар, Топлағулуқ алп ерміс. Иінчке жоған болар, Үзгүлүк алп ерміс, – деген сияқты жолдардан алған және ол – ХV-XIX ғасырлар- дағы қазақ ақын-жырауларының дидактикалық-шешендік сөз- дерінің жанрлық үлгісі деп табады. қуланкиік аулау, йурек йыртылур, йағы отын өчурген (дұшпан отын өшірген), есуз ажун қалдыму (дүние иесіз қалды ма), жүктеу/скачать 23,26 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|