елпектегіш, елжірегіш халықпыз. Іштей мойындарсыз, мойындамассыз, бұл сөзіміздің

Заңның қажеттігін өмірдің өзі талап етіп отыр

«Қазақ тілі – менің ана тілім»

Алла ГАвРиНА:

шәкіртімнің 

талабы зор

шұБартілді шенеунік 

кімге өнеге көрсетПек? 

Міне, республикамызда «Тіл туралы» 

Заңның да жарық көргеніне ширек ғасыр 

– 25 жылдан асып барады. Ауызды қу 

шөппен сүртуге болмас. Біраз шаруалар 

атқарылды, бірақ та шынтуайттап келгенде, 

әлі де мардымсыз. Мемлекеттік тілімізді 

барлық салаларға енгізудің жүрісі мимырт, 

қозғалысы баяу, шабан. «Тіл, тіл» деп 

қыңқылдай бересіңдер дейді бишікештер, 

қыңқылдамағанда ше, зарламағанда ше! 

«Айта­айта Алтайды, Жамал апай қартайды» 

демекші, ұлт зиялыларының шамырқануы 

жүрекке батуы тиіс. Олардың бастамалары 

мен игі істерін қолдаудың орнына, біздің 

шала қазақтар өздерінше «қымыздық пат­

риотизм» дегенді ойлап тауып, әжуалағысы 

келеді. Өз қағынан өздері жеріген өңкей 

мәңгүрт! Ал керісінше, басқа ұлт өкілдері 

тілімізді үйренуге құлшыныс байқатуда. 

Биліктегі космополиттердің тек бергі жағы, 

бұл проблеманы сылап­сипап қойғысы 

келеді, ашық қарсы да келмейді, бірақ іштей 

қарсылық тудыртып, өздерінің көмескі 

ойларын іске асыруда. Өйткені қазақ тілі 

бағдарламамен «жүздесіп» отырмын. Сонда 

бас­аяғы 30 жыл туған тілімізді үйренеді 

екенбіз. Енді қайтеміз, амалдың жоғынан 

«Ер кезегі үшке дейін» деп өз­өзімізді 

алдарқатамыз да.

Елбасы «Қазақ қазақпен қазақша 

сөйлессін!» деп ұран тастады. Бір жағынан, 

бұл намысыңа тиеді – қазақ тілі осыншама 

сорлы ма еді? Биліктегілер ғой шыңырауға 

түсіріп, құрдымға кетіріп отырған! Екінші 

жағынан, осы сөз амалсыздықтан туған. 

Бірақ осы ұранның іске асуы ойдағыдай 

болмай тұр, қазақ бір­бірімен әлі де толық 

өз ана тілінде сөйлеспей келеді. Герольд 

Бельгер айтқандай, «қазақ тілі – ауылдың, 

бейшаралардың тілі». Мәселенің барлық 

кілтипаны – Ата Заңымыздағы, «Тіл тура­

лы» Заңдағы орыс тілінің «ресми тіл түрінде 

мемлекеттік органдарда мемлекеттік тілмен 

бірдей қолданылады» дегенінде. Сондықтан 

ең алдымен заңымызды түзеп алайық. 

Демек, тез арада «Мемлекеттік тіл туралы» 

Заңды қабылдауымыз қажет. Өйткені біз 

тұрмақ, ормандай орысы бар (120 миллион) 

Ресей баяғыда «Орыс тілі туралы» Заңын 

қабылдап алған...

Аталмыш бағдарламаның паспортын­

да айтылғандай, мемлекеттік тіл – ұлт 

бірлігінің негізгі факторы. Бұл Ұлт бірлігі 

доктринасына сәйкес келетін мақсат. Біздің 

басты мақсатымыз – мемлекеттік тілдің 

деңгейін орыс тілінің дәрежесіне жеткізу. 

Ендеше, жер­жерлерде бұдан былай 

көзбояушылыққа салынбай іс қағаздарының 

кіріс­шығыс құжаттары, ішкі құжаттар 

тек қана мемлекеттік тілде жүргізілуі тиіс. 

Содан кейін Президент, Үкімет, Парла­

мент делегациялары шетелге шыққанда 

немесе шетелдіктерді қабылдағанда сұхбат 

тек мемлекеттік тілде болғаны жөн. Бұл 

тіпті халықаралық хаттамамен мемлекет­

тер арасындағы бекітілген ақиқат норма 

ғой. Оның үстіне 6 халықаралық тілден 

(ағылшын, араб, француз, испан, қытай, 

орыс) тікелей тәржімалайтын аудармашы­

тілмаштарымыз құдайға шүкір баршылық. 

Ж

у ы р д а   б і р   ж и н а л ы с қ а 

қазақша да ағып тұрған ше­

шендер жеткілікті екен, таңырқамадық. 

Қуандық. Бірақ бұл қуанышымыз 

ұзаққа бармады. Мінберге көтерілген 

бір ғалым ағамыз қазақша мен орыс­

шаны мидай араластырып, өзінше 

айтқанда «доклад» оқығанда дағдарып 

қалдық. Залдың жуан ортасында тағы 

бір ғалым отыр еді, «баяндамаңызды не 

қазақша, не орысша айтсаңыз, мына 

қойыртпағыңыздан кейін қараптан­

қарап отырып, сыртқа шығып тұра 

қашқымыз келіп отыр» деп қойып 

қалды. Бұл енді дап­дардай ғалымның 

бетіне салып қалғандай оқыс сөз 

еді. Жиналыстың салмақтылығына 

қарап таңдаулы тарихшыны танкімен 

с ү й р е г е н д е й   е т і п   о с ы н д а   з о р ғ а 

әкелгенде әріптесінің мұнысы несі 

десті. Әрине, бұл жиналыс иелерінің 

ойы. Сіз де солай ойлайтын шығарсыз, 

бәлкім. Мінберде тұрған мәртебелі 

м е й м а н ғ а   м ы н а д а й   м ә н д і р с і з 

мәлімдеме жасау мұрат па? Десек те, 

мінбердегі мәртебеліден гөрі ортадағы 

оқымыстының ескертпесі майдай 

жақты. Өйткені сөзін «ладно, ладно, 

енді тек қазақша сөйлеймін» деген 

ғалым ағамыз өз сөзінен өзі тайып, бір­

екі сөзден соң кібіртіктеп, ақырында 

«жатық» та, «түсінікті тіл» орысшасына 

ойысып кетті. Зал қозғалақтай бастап 

еді «енді үйреніп қал ған соң, қиын 

екен» деп қапелімде қате лі гін мойын­

дап, мінберден түсті де жүре берді.

Сонымен бірге «ҚАЗТЕСТ»  жүйе сін­

дегі сұрақтар сын көтермейді, мүлдем 

жеңіл, бастауыш мектептің балаларына 

арналғандай. Кімді алдаймыз? Жалпы 

айтқанда, мәселенің түйіні – заң бар да, 

ол нормативтік­құқықтық актілермен 

жетілдірілмеген. Әрбір заң сауатты, бүге­

шігесіне шейін жазылған актілермен құнды. 

Және де Парламентке ұсынылатын әрбір 

заң мемлекеттік тілде дайындалуы тиіс. 

Парламент қоржынында мемлекеттік тілде 

әзірленген бір ғана «Көші­қон» Заңы бар, 

оның өзі де толық піспеген. Ал елімізде 

заңгерлерді даярлаудан бірінші орынға 

шығыппыз, оларды даярлау нормасынан 

45 есе асып түсіппіз. Осылардың ішінен 

қазақша заң даярлайтын мамандар Аллаға 

тәу бе толып жатыр. Енді қолға алатын 

мез гіл жетті ғой. Заңдарды сала­сала бой­

ынша барлық министрліктер жасақтап, 

үй  лестіруші ретінде Әділет министрлігіне 

өт кізуі тиіс. Мұнда осынау министрлікке 

қа райтын (әйтеуір, лицензияны солар 

береді) саңырауқұлақша қаптап кеткен 

нотариустар әлі күнге дейін тек қана орыс­

ша «сайрайды». Осы нотариустар бір тезге 

салынбай­ақ қойды, бұларға арнаулы заң 

шығарылса да.

Бағдарламадағы «Дамыған тіл мә дениеті 

– зиялы ұлттың күш­қуаты» атты үшінші 

мақсаттың терминологиялық комиссия 

жұмысына әр сала мен мамандықтан білікті, 

қазақ тіліне жетік мамандар тартылып, оны 

Мәдениет министрлігінің Тіл комитеті 

үйлестіргені жөн. Мамандық пен саланың 

ерекше ліктері әр алуан. Мәселен, біздегі 

бір ғана энергетика саласының бірнеше 

тармақтары – жылу энергетикасы, электр 

энергетикасы, гидроэнергетика, бала­

малы энергия көздері, т.б. бар. Бізде бір 

таптаурын ұстанған қағида – өндірісте 

қазақ тілі жүрмейді, терминдер бәрі 

орысша деген қате пікір, тоңмойындық 

б а р .   М е д и ц и н а н ы ң   ө з і   ж ү з д е г е н 

мамандықтан тұрады, соның өзі әжептәуір 

қазақшаланып келеді. Құдайға шүкір, 

Сөйтіп, сан жыл теперіш көріп кел­

ген ана тілдік кеңістікте қозғалыс баста­

лып, ол қоғамдық өмірде еркін қолдануға 

бағыт алды. Мемлекеттік ұйымдар мен 

жергілікті өзін­өзі басқару органдарында 

іс­қағаздары мемлекеттік тілге көшіріле 

бастады. Қазақ тілінде шығатын бұқаралық 

ақпарат құралдарының саны арта түсті.

Бірақ өкінішке орай, осындай оң 

өзгерістермен қатар қазақ тілі қоғамның 

көптеген салаларында әлі аударма тіл 

дәрежесінен аса алмай келеді. Бұл орайда 

бірқатар саяси және құқықтық мәселелерді 

айта кетуге тиіспіз. 

Соңғы үш ғасырдай уақытта қазақ 

қоғамы өз алдына толыққанды мемлекет бо­

лып, өз билігіне өзі ие бола алмағаны белгілі. 

Қазақтардың ұлт ретінде қалыптасуы оңайға 

түскен жоқ. 

Кеңес Одағындағы социализмнің 

жеңісі ұлттық мүдделер мен сұраныстарды 

с о ц и а л и с т і к   и н т е р н а ц и о н а л и з м 

көлеңкесінде қалдырды. Түр мен мазмұнның 

бірлігі бұзылып, мазмұны социалистік, түрі 

ұлттық мәдениет насихатталды. 1938 жылғы 

5­сәуірде «Қазақ мектептерінде орыс тілін 

мәжбүрлі оқыту туралы» арнайы Қаулы 

шықты. Бұл шаралар қазақ тілінің қолданыс 

аясын күрт өзгертуге алып келді. Осындай 

іс­әрекеттердің салдарынан Қазақстанда 

700 қазақ мектебі жабылды. Салдарынан 

аралас мектептер көбейді. 

«Қазақстан Республикасындағы Тіл 

туралы» Заңның қабылданған кезі де елдегі 

күрделі демографиялық  ахуал жағдаймен 

тұспа­тұс келді. Ол кезде қазақ өз жерінде 

40 пайыздан аса қоймаса, орыстар, ук­

раин дықтар мен белорустар 7 миллионнан 

алып, грантқа, яғни ақысыз бөліміне 

ауысқанымды айтқанда қуанышымда шек 

жоқ болды. Қуат Маратұлының маған 

жасаған ағалық қамқорлығын ешқашан да 

ұмытпаймын. Міне, содан артылған сенімді 

сезініп, оны ақтау үшін көп еңбектендім. 

Қостанай мемлекеттік педагогикалық 

институтында жүрген кезімде де ұстаздар 

тарапынан қамқорлыққа бөлендім.

Студент кезімнен бастап «Қазақстан­

Қостанай» телеарнасына жұмысқа қабыл­

дандым. «Қазақстан­Қостанай» телеарна­

сының басшысы Әлібек Татанов мені 

журналист етіп жұмысқа алды. Сондықтан 

да Қазақстанның құрметті журналисі, осы 

саланың білгір маманына деген алғысым 

шексіз. Осы уақыт ішінде кәсіби жағынан 

едәуір шыңдалдым. Мұндағы ұстаздарым 

ретінде менің жанымнан табылып, үнемі 

ақыл­кеңесін беріп отырған директордың 

орынбасары Күлтай Абдрахманова және 

Назгүл Құдайбергеновалардың сіңірген 

еңбегі ерекше.

Жатақханада  бірге  тұрған  құрбылары м  ­

ның арқасында қазақ тілін бір кісідей мең­

гердім. Осы мемлекеттік тілдің арқа сында 

талай асуларды бағындырдым. Бұл күндері 

еркін сөйлейтін деңгейге жеттім. Оның 

тигізген пайдасын айтып жеткізе алмай­

мын. «Қазақстан­Қостанай» телеарнасына 

дикторлық қызметке қабылдануым да ана 

тілімнің шапағаты емес пе?! 

мемлекеттік мәртебеге ие болған қазақ 

тілі әлі іс жүзінде өзінің осы шынайы 

мәртебесіне толық жете алмай келеді. Қазақ 

тілінде оқытып, тәрбие беретін мектеп­

тер республикадағы жалпы білім беретін 

8 мыңдай орта мектептің жартысына да 

жетпейді. Бұл орта арнаулы және жоғары 

оқу орындары жүйесінде де әсер етіп отыр. 

Бұқаралық ақпарат құралдарының қазақ 

тіліндегі қазіргі көрсеткіші де мемлекет 

құраушы ұлтты қанағаттандырып отырған 

жоқ.

Осындай ғасырлар бойы қордаланған 

тіл туралы арнайы заң ғана шығарады деген 

мақсатпен 2008 жылы Астанадағы Қазақ 

гуманитарлық заң университетінің бір топ 

ғалымдары «Қазақстан Республикасының 

Мемлекеттік тілі туралы» Заң жоба­

– Өзім біраздан бері өз бағдарламамды 

ашуды ойладым. Сонан соң басшылар­

мен ақылдастым. Олар менің бастамамды 

қолдады. Міне, осылайша өткен жылдың 

мамыр айында «Бойтұмар» бағдарламасы 

дүниеге келді. Оның басты мақсаты – бала­

лар үйінде тәрбиеленіп жатқан жаутаңкөз 

сәбилерге ата­ана табуға ықпал ету. Оларға 

алаңсыз ғұмыр кешіп, толыққанды от­

басында азамат болып қалыптасуларына 

септігімізді тигізу. Осы бағытта жұмыс істеп 

жатырмыз.

Әрине, бұл хабарда негізінен жетім 

балалардың өмірі мен тағдыры, қалың 

жұртшылыққа ой салар маңызды мәселелер 

арқау болады. Қазірге дейін «Бойтұмардың» 

жеті хабары шықты. Жалпы екі аптада бір 

рет осындай тағылымдық бағдарламаны 

жұртшылық назарына ұсынамыз. Әу баста 

ол айына бір рет қана берілетін. Уақыт өте 

тәлімгерлеріммен ақылдаса келе, аптасына 

екі рет көрермендерге ұсынылатын дең гейге 

жеттік. Бұл өте маңызды әрі өзекті бағ­

дарлама. Оны көрген адам терең тол ғанысқа 

түсері даусыз. 

– сонымен хабардың алғашқы нәтижелері 

қандай?

– «Бойтұмар» бағдарламасы эфирге 

бесінші рет шыққаннан кейін алғашқы 

нәтижесін көрдік. Рудный балалар үйінде 

тәрбиеленіп жатқан 11 жасар Надя есімді 

қызды Меңдіқара ауданындағы аралас от­

басы асырап алды. Бір айта кетерлік жайт, 

аталмыш шаңырақтың иелері бұған дейін 

де төрт жетім баланы бауырларына басқан 

екен. Бұл  көпшілікке тағылым болатыны 

қазақ ЕмЕс, қазақтан былай ЕмЕс

Задание по данным темам:

Заполните пропущенные слова

... шақырыңызшы (вызовите врача).

Менің асқазаным ... тұр (у меня расстройство желудка).

Даниярдың қан қысымы ... (у Данияра повышенное давление).

Мен шашымды ... келеді (я хочу покрасить волосы).

Маралдың шашы ... (у Марал длинные волосы).

торы ретіндегі оның рөлі арта түсер еді. 

Кешегі кеңестік елдердің барлығында 

дерлік қазір «Мемлекеттік тіл туралы» 

Заңдар жұмыс істеуде.

Көптеген тіл мамандарының пікірінше, 

«Мемлекеттік тіл туралы» арнайы Заң 

қ а б ы л д а н б а й   б ү г і н г і   қ а л ы п т а с қ а н 

тығырықтан шығу мүмкін емес. Мұндай 

заң қабылдауға Негізгі заңымыздың 

93­бабындағы «Конституцияның 7­бабын 

жүзеге асыру мақсатында Үкімет, жергілікті 

өкілді және атқарушы органдар арнаулы 

заңға сәйкес Қазақстан Республикасының 

барлық азаматтары мемлекеттік тілді 

еркін әрі тегін меңгеруі үшін қажетті 

ұйымдастырушылық және техникалық 

жағдайдың бәрін жасауға міндетті» деген 

қағида құқықтық негіз бола алады. 

Сонан соң қолданыстағы «Қазақ­

анық. Осындай абзал жанды, мейірбан 

азаматтар арамызда аз еместігіне өз басым 

кәміл сенемін.

Меңдіқарадан жаңа ата­анасын тапқан 

Надя бүгіндері қазақ мектебінде оқиды. Бұл 

күндері алтыншы сыныпқа барып жүр. 

–мемлекеттік тілді үйрену үшін не істеу 

керек? Бүгінгі жастарға айтар кеңесіңіз.

– Бәрі де тынымсыз ізденіспен  келеді. 

Қазақтың «Талапты жетер мұратқа» де­

ген аталы сөзін бойтұмардай ұстандым. 

Мектептегі мұғалімдерім Мақтагүл 

Омарқызы мен Нұрбике Хасеновалардың 

тәлімгерлігі ерекше дер едім.

Сабақтан тыс уақытта қазақ тіліндегі 

кітаптар мен газет­журналдарды көп 

оқыдым. Күнделікті сыныптастарым­

мен қазақша сөйлестім. Міне, осылай­

ша уақыт өткен сайын осы тілге деген 

қызығушылығым барынша артып, көздеген 

мақсатыма жеттім деп айта аламын. 

Бүгіндері мемлекеттік тілді қолдауға байла­

нысты байқауларды өткізуге атсалысамын. 

Жуықта Қазақстан Республикасы 

Мәдениет және спорт министрлігінің 

ұйытқы болуымен мемлекеттік тілді жетік 

меңгерген өзге ұлттар жастары арасында 

«Тіл – татулық тірегі» дейтін байқау өтті. 

Осы жарысқа қатысып,  «Мемлекеттік 

тілді білу – даму даңғылының дарбаза­

сы» деген эссем мен «Тілдер бірлігі – 

ынты мақ тастық  кепілі»  тақырыбындағы 

бейнеролигім үшін жүлделі бірінші орынды 

иелендім. Онда Қазақстан халқы Ассам­

блеясы облыстық бөлімшесінің тыныс­

тіршілігін арқау еткен едім. Сондай­ақ 

жетім балалар мәселелеріне арналған 

авторлық «Бойтұмар» бағдарламам үшін 

«Қайырымдылығы үшін Сауап» медалімен 

марапатталдым. Бұның барлығы ана тілім–

қазақ тіліне деген ыстық ықыласым мен 

құрметімнің нәтижесі деп білемін. 

– Әңгімеңізге рақмет!

Әңгімелескен 

оразалы ЖаҚсаНов

ҚОСТАНАЙ

Заңның мақсаты мен тұжырымдамасы 

бөлек болғаннан кейін ол қоғамда мемле­

кеттік тілдің еркін дамуына қажетті 

орта жасай алмады, жасай ал майды. 

Шындығын айтқанда, Заңда «Қазақстан 

Республикасының мемле кеттік тілі» 

деген жалғыз ғана 4­бап бар. Қалған 

баптарда тіпті қазақ тілінің мемлекеттік 

мәртебесіне қайшы нормалар аз емес. 

Заңның «Тілді құқықтық қорғау» деген 

23­баптың бірінші бөлігінде «Қазақстан 

Республикасында мемлекеттік тіл 

және барлық басқа тілдер мемлекеттің 

қ о р ғ а у ы н д а   б о л а д ы »   д е п   а й т ы л а 

салған. Осы баптың үшінші бөлігіндегі 

«Мемлекеттік тілді белгілі бір көлемде 

және біліктілік талаптарына сәйкес білуі 

қажет кәсіптердің, мамандықтардың 

және лауазымдардың тізбесі Қазақстан 

Республикасы заңдарымен белгіленеді» 

деген маңызды норманың орындалуы бір 

министрліктен екіншісіне ауысып жүріп 

ұмыт болды. 

Бұл айтылғандар мемлекеттік мәртебеге 

ие болған, бірақ ол мәрте бесі толыққанды 

жүзеге аспай отырған қазақ тілінің қазіргі 

құқықтық аспектілері. Мұның адами, 

әлеуметтік жағы да жетерлік. Ең басты­

сы,  ұлттық тіл – ұлттық сананың, ұлттық 

намыстың жоғарылығына, оның қажеттілік 

деңгейіне байланысты екенін де ескермеу­

ге болмайды. Өзін ешкімнен артық та, 

кем де емес дәрежеде сезіну халқымызға 

жетпей отыр. Әзір тәуелсіздік рухы бар­

шамызды толыққанды түлете алмай 

отырғаны шындық. Осы арада бүкіл түркі 

әлемінің асыл перзенттерінің бірі Мұстафа 

Шоқайдың: «Ұлттық рухсыз ұлт тәуелсіздігі 

болуы мүмкін бе? Тарих ондайды көрген 

жоқ та, білмейді де. Ұлт азаттығы – ұлттық 

рухтың нәтижесі. Ал ұлттық рухтың өзі 

ұлт азаттығы мен тәуелсіздігі аясында өсіп 

дамиды, жеміс береді» дегенін де еске сала 

кетсек, артық болмас. 

Сонымен мемлекеттік тілдің тағдыры 

жанашырлықпен қарауы мызды қажет етіп, 

бұған қатысты ұлттық санамыздың оянуын 

қажет етіп отыр. Шынтуайтына келгенде, 

мәселеге тереңірек үңілсек, істің тетігі, 

яғни қазақ тілінің тағдыры қазақтың өзінің 

қолында. Өркениетті елдерде тіл тағдыры 

көбіне­көп бұқараның белсенділігімен, 

биліктегі қазақ азаматтарының ұлтжан­

дылық қасиеттерінің биіктігімен шешіледі. 

Біздің ең басты жолымыз да осы болуға 

тиісті. Бұған жиырма жылдық жаңа өміріміз 

де, алдыңғы қатарлы елдердің тарихи 

тәжірибелері де толық дәлел бола алады.

«Мемлекеттік тіл туралы» Заң қабылда­

нып, халқымыз тәуелсіздіктің рухани 

қуатын толық сезінгенде ғана Елбасының 

«Қазақ станның болашағы – қазақ тілінде» 

деп қойып отырған қазіргі стратегиялық 

мақ саты күнделікті шындыққа айналары 

сөзсіз.

асып, бүкіл халықтың 40 пайызынан жоғары 

болды. Мұндай фактормен санаспауға бол­

майтын еді. Өйткені сонау бостандықты 

жария еткен алғашқы құжат – Қазақ 

Советтік Социалистік Республикасының 

мемлекеттік егемендігі туралы Деклараци­

яда атап көрсетілгендей, елімізде тұратын 

халықтарды топтастыру мен олардың 

достығын нығайтуды бірінші дәрежелі 

міндет деп саналған болатын.

Тәуелсіздік жылдары қоғамның саяси­

әлеуметтік саласында елеулі өзгерістер 

жүзеге асты. Нарықтық қатынастар өмірге 

етене еніп, экономикамыз белгілі деңгейде 

қалыптасты. Демографиялық жағдай осы­

дан он жыл бұрынғымен салыстыруға 

келмейді. Қазір қазақ ұлтының саны 

еліміздегі халықтың 63 пайызын құрап отыр. 

Мемлекеттік тіл баяу болса да, Қазақстанды 

туған елім, өз жерім дейтін барлық этнос 

өкілдері мен диаспоралар үшін қажеттілікке 

айналып келеді. 

Алайда осыдан жиырма жыл бұрын 

сын дайындаған болатынбыз. Ол рес­

публикалық «Ана тілі» газетінің 2008 жылғы 

№14 (903) санында басылды. Бірақ бұл 

Үкіметке жол таба алмай тұр. Атқарушы 

билік қолданыстағы «Тіл туралы» Заңмен 

жағдайдан шығуға болады деп есептейді. 

Рас, мұндай заң қабылдаудың өзіндік 

қиындықтары жоқ емес. Бірақ басым 

көпшіліктің мүддесімен санасу өркениетті 

елдердің барлығына тән. Ең негізгісі ниет 

болып жатса, ұсынылған заң жобасын көп 

болып ақылдасып, қайта­қайта кеңесіп, 

жан­жақты қарастырып, оңтайлы нұсқаны 

ойластыруға болар еді. Бұған бүгін маман 

тілшілер де, тіл саясатының басы­қасында 

жүрген белгілі азаматтар да, нағыз тіл жана­

шырлары да, Парламенттегі депутаттардың 

да білім деңгейі мен рухани қуаты толық 

жетеді. 

«Мемлекеттік тіл туралы» Заңның 

қабылдануы қоғамда жаңаша тілдік қатынас 

туғызып, Қазақстанда тұратын барлық 

халықтардың топтасуының маңызды фак­