ҰЛТТЫҚ БАЯНДАМА
136
5.2.3
кесте
.
«Құқық» / тестiлiк тапсырмаларының орындауының нәтижелері
Мамандық
Студенттер саны
Орташа бал
м
ә
л
ім
д
е
нг
е
н
қа
ты
сқ
а
нд
а
р
%
ж
а
л
пы
м
ә
л
ім
д
е
нг
е
н
қа
ты
сқ
а
нд
а
р
5B030100
Заң
4754 4426 93,10
84,75
76,97
94,19
5B030200
Халықаралық құқық
457
436
95,40
96,44
103,96
92,88
5B030300
Құқық қорғау қызметі
831
801
96,39 104,48 100,29
109,43
Барлығы
6042 5663 93,73
88,44
81,60
96,14
Дереккөз
:
ҚР БҒМ ҰТО
Осылайша
,
жоғары оқу орындарында оқитын студенттердің Оқу
Жетістіктерін Сырттай Бағалау рәсімінің қорытындыларын салыстырмалы талдау
еліміздің әлеуметтік
-
экономикалық саласының дамуы үшін қажетті басты бағыттар
мамандарының дайындығы жеткілікті деңгейде емес екендігін дәлелдеді. Алынған
нәтижелерді мониторингтеу қорытындысы
республика жоғары оқу орындарын
күшейту
қажеттілігін көрсетті. Сонымен қатар, мемлекеттік бақылау мен оларды
аттестаттауды жүргізгенде, қазақстандық ЖОО білім беру қызметтерін тәуелсіз
бағалауға сыни қарау пайдалы болмақ.
Екінші жыл қатарынан республикалық деңгейде мектептік білім беру
деңгейінде
негізгі мектеп түлектерінің оқудағы жетістіктерін сырттай бағалау
өткізілуде, білім беру ұйымдарын
тәуелсіз мониторингтеу түрлерінің бірі ретінде
білім берудің сапасын бағалау тестілеу арқылы жүргізіледі.
2013 жылы 9
-
шы сыныптықтардан ОЖСБ
рәсіміне
429
республиканың білім беру ұйымдары
,
оның ішінде
эксперименталдық
12
-
жылдық
білім
беруге
көшу
жағдайындағы
50
мектеп
қатысқан. Жалпы алғанда
24
601 адам қатысты
.
Республика бойынша 9
-
шы сыныптық ОЖСБ жалпы
орташа балы
- 35,81 (
бұл 2012 жылмен салыстырғанда
15,79
балға төмен көрсеткіш
).
Ақмола, Атырау, Шығыс
ҰЛТТЫҚ БАЯНДАМА
137
Қазақстан
,
Қостанай облыстары мектептерінің
және
Алматы, Астана
қалаларының орташа баллы республика бойынша орташадан жоғары.
Қазақ тілінде оқитын оқушылардың республика бойынша ОЖСБ орташа
балы –
35,05 балл, орыс тілінде оқитын
мектеп оқушыларынікі –
37,
29 балды
құрады
.
Жоғары орташа балды
- 52,37
Ақмола облысының қазақ тілінде оқитын
9-
шы сыныптық оқушылары көрсете алды. Ең төменгі орташа балл
–
27,38
балл,
Алматы облысының орыс тілінде оқитын оқушыларына тиесілі.
Мектептердің орналасу бойынша орташа балл айырмашылығы
-
3,95 балл
(
қала
–
37,53 /
ауыл–
33,58 балл
).
Орташа балдың жоғарғы мәнін
қалалық
мектептер ішінен
Алматы
қаласы
-
49,92 балл
және
Қостанай облысы
-
47,93.
Ауылдық мектептер ішінен барынша табысты нәтижелерді
Ақмола
облысы
–
44,78 балды көрсеткен.
Оқушылардың оқудағы жетістіктері көптеген факторларға, оның ішінде
оқушыларға білім беруші сипатын ғана емес, әлеуметтік ортасына да тікелей тәуелді.
Осыған байланысты кешенді ақпараттық «фон» алу үшін ҚР БҒМ Білім және ғылым
саласын бақылау жөніндегі комитетімен келісе отырып Ұлттық білім беру
статистикасы және бағалау орталығында
9-
шы сыныптықтарға сауалнама әзірленді.
Сауалнамалық сұрақтар оқушылардың оқу нәтижелеріне әсер ететін кейбір
жеке көрсеткіштерді (факторлар) анықтауға, соның ішінде ата
-
аналардың білім
деңгейі мен отбасының білім беру ресурстары, тоғызыншы сыныптықтың кәсіби
бағдары және т.б. ақпаратттарды алуға мүмкіндік берді.
Мәнмәтіндік көрсеткіштер деректеріне жүргізілген салыстырмалы талдау,
9-
шы сыныптық оқушылардың ОЖСБ нәтижелерінің төмен көрсеткіштерінің
себептерін табуға мүмкіндік туғызды. Осылайша, оқушыларды оқытудың
табыстылығының маңызды мәселелерінің бірі болып, олардың мектепке дейінгі
дайындығының деңгейі де әсер еткен. Мысалы, Алматы қаласының мектепке
дейінгі даярлау тобына барған оқушылары ОЖСБ орташа балының жоғарылығы
байқалды.
Сауалнама мәліметтерін талдау көрсеткендей оқушылар үлгеріміне
ата
-
аналарының білім деңгейі
әсер еткендігі, яғни, отбасындағы білім ресурстары,
ата
-
аналарының балаларының оқуына қатысуы сияқты мәселелер. Оқушылар
көрсеткендей, сауалнамада ата
-
анасының екеуінің
де жоғары білімділерінің басым
ҰЛТТЫҚ БАЯНДАМА
138
бөлігі Алматы және Атырау облыстарына тиесілі. Сәйкесінше осы өңірлердің
тестілеуге қатысушылары айтарлықтай табысты нәтижелер көрсетті
(5.2.6
сурет
).
5.2.6
сурет
.
ОЖСБ нәтижелерінің ата
-
аналар білімінің деңгейіне тәуелділігі
Дереккөз
:
ҰБСБО
«ОЖСБ
-
2013 нәтижелері»
Жамбыл (25,3%) және Солтүстік Қазақстан
(28,6%) облыстары жоғары
білімді ата
-
аналарының аз үлесімен сипатталады, сондықтан да болар осы өңір
оқушылары ОЖСБ
-
да төмен орташа балл көрсеткен
(
сәйкесінше
33,9
және
32,8 балл).
Мектеп бағдарламасын сапалы және тұтастай игеру және сәйкесінше білім
алудағы жетістіктерінің
табыстылығы оқушының оқуға талпынысы мен жеке
жауапкершілік факторы әсерін тигізеді. 48,4% респонденттер денсаулығына
байланысты сабақтан қалуын атап айтқан.
Бірақ
,
оқушылардың ата
-
аналарының
өтініші бойынша қалуы ақтауға лайық емес
(13,2%).
Сонымен қатар сабаққа
қатыспау себебі ретінде ауа
-
райы жағдайы мен аурудың эпидемиологиялық
жайылуы респонденттер үшін обьективті себеп деп көрсетілген
(16,3%
адам
).
Оқушылардың
оқудағы жетістіктеріне жағымды әсер ететін мәнді
факторлардың бірі ата
-
аналардың балаларының оқуына қызығушылық танытуы
болды. Ата
-
аналарының қатысу көрсеткіші –
олардың мектептік іс
-
шараларға
қатысуы, баланың табыстарымен/ проблемасымен
мұғалімдерімен талқылаулары,
үй тапсырмасын орындауда олардың көмегі, бақылауымен анықталды.
Жамбыл
34
СҚО
32,8
Маңғыстау
32,9
ШҚО
40,4
Ақмола
45,7
БҚО
32,9
Павлодар
35,2
Қостанай
40,1
Ақтөбе
30,48
Алматы
31,34
Қарағанды
32,8
Астана қ.
38,8
ОҚО
33,03
Атырау
42,63
Алматы
қ.
49,9
Қызылорда
31,3
0
10
20
30
40
50
60
25,3 28,6 29,3 30,3 30,8 32,1 33,7 33,9 34,7 35,0 35,4 36,9 41,8 45,1 56,6 35,1
О
Ж
С
Б
о
рт
аш
а
ба
л
ы
Жоғары білімі бар ата
-
аналар үлесі
ҰЛТТЫҚ БАЯНДАМА
139
Сауалнаманың кейбір жеке сұрақтарын талдау нәтижесі сыныптық
ата
-
аналар жиналысына
ұдайы
65,13%
ана және
10,48%
әкелер қатысып
тұратындықтарын байқатты. Оқудағы табыстарымен жүйелі түрде қызығушылық
таныту
(
күнделіктерін тексеру, үй тапсырмасын орындауларын тексеру
)
–
82,47%
аналары және
43,35%
әкелеріне тиесілі болды
.
Бірақ, оқу сабақтарына
үнемі
қатысу үлесі сәйкесінше
38,70%
және
оның
9,35%
ата
-
аналарда.
Тоғызыншы сыныптықтардың білім алудағы талпыныстары олардың оқу
жетістіктерінің
басты факторы болып, оқушыларға
жоспарланған оқыту
тракториясының шегі биік болған сайын олардың оқу нәтижелері де жоғары
болатынын көрсетті. Табысты нәтижелерді өз оқуларын жоғары оқу орындарында
жалғастырғысы келетін тоғызыншы сыныптықтар көрсетті
.
Қызылорда облысының
негізгі мектеп бітірушілерінің жоғары үлесі оқу жылының аяғына дейін оқу
траекториясын анықтай алмауы, өңір көрсеткіштерінің төмен нәтижесі болып
табылуы мүмкін
–
31,32 балл
(5.2.4
кесте
).
5.2.4
кесте
.
Кәсіби өзін
-
өзі
анықтауы /ОЖСБ нәтижелері
9-
шы сыныпты
аяқтағаннан
кейінгі Сіздің
жоспарыңыз
Ақ
м
о
л
а
Ал
м
ат
ы
Ақ
тө
бе
Ат
ы
р
ау
Б
Қ
О
М
аң
ғы
ст
ау
ШҚО
Ж
ам
бы
л
Қ
ар
ағ
ан
д
ы
Қ
ы
зы
л
ор
д
а
О
Қ
О
Қ
ос
та
на
й
П
ав
л
о
д
а
р
С
К
О
Ас
та
н
а
Ал
м
ат
ы
Әлі анықтай
алмадым
4,0
8,7
5,3
3,1
1,9
4,6
4,3
6,2
2,9
9,2
9,4
3,4
1,1
5,3
2,2
3,4
Басқа мектепке
ауысамын
2,2
2,1
1,9
6,9
5,2
2,2
2,8
2,3
1,4
2,4
2,9
2,6
2,8
3
2,8
3,3
Колледж
немесе
училищеге түсу
(
мәдениеьт
және өнер
)
47,4
37,8
35,0
29,4
35,5
44,1
37,6
36,6
49
40,2
24,4
44,5
51
40,1
49
25,3
Ата
-
анам қалай
айтса, солай
жасаймын
11,1
14,2
14,0
15,2
12,5
16,5
11,2
19,3
10
16
16,5
8,7
8,8
7,5
10
10
Өз оқуымды, 10
сыныпты осы
мектепте
жалғастырамын
35,4
37,1
43,8
45,3
44,9
32,6
44,0
35,6
36,7
32,1
46,8
40,8
36,3
44,1
36
58
Дереккөз
:
ҰБСБО
«ОЖСБ
-
2013 нәтижелері»
Осылайша, негізгі мектеп бітірушілерінің
Оқу
Жетістіктерін Сырттай
Бағалау
рәсімін
сауалнамамен
сүйемелдеу
арқылы
тестілеу
қорытындыларындағы
айырмашылықтар
мен
алынған
нәтижелерді
дифференциялау
себептерін негіздеуге мүмкіндік туды
.
Осыған байланысты
ҰЛТТЫҚ БАЯНДАМА
140
ОЖСБ
-
2013 қатысуышыларының ата
-
аналар қауымы және
білім беру
ұйымдарының
педагогикалық ұжымының мақсатты бағыттағы жұмыс жасауы қажет
екендігі байқалды.
5.3.
Білім беру
қызметінің сапасын тәуелсіз бағалау
Мемлекет басшысы Н.Ә.Назарбаевтың тапсырмасы бойынша жасақталған
мектеп оқушыларының функционалдық сауаттылығын
дамыту жөніндегі 2012
-
2016 жылдарға арналған Ұлттық іс
-
қимыл жоспарын жүзеге асырудағы басым бағыттардың
бірі
-
білім беру сапасын бағалау және мониторингілеу
жүйесін дамыту.
Белгіленген
міндеттерді
жүзеге
асыру
шеңберінде ҰББСБО 2012 жылдың қазан айында
республиканың барлық
өңірлерінде 5 және 9 сынып
оқушыларының
оқу
жетістіктеріне
мониторингтік
зерттеулер
жүргізді.
Зерттеу
жүргізудің мақсаты
-
оқушыларды
оқытудың келесі
сатысына өтердегі жаратылыстану
-
математикалық дайындық деңгейін анықтау.
ҰББСБО қызметкерлерінің
барлық өңірлерге барып, білім беру үрдісін
ұйымдастырудың жай
-
күйі
және алынған нәтижелерді мұқият сараптама жасау
арқылы шынайы жағдайды анықтауға мүмкіндіктері болды
.
Зерттеуге қатысушылардың жалпы саны
республика бойынша
6
050 адамды құрады, оның 5
282-
сі 5
-
ші
және 9
-
шы
сынып
оқушылары, 96 мектеп
директоры, 672 жаратылыстану
-
математикалық бағыттағы пән
мұғалімдері
.
Оқушыларды тестілеу мен респонденттерге жүргізілген сауалнамалар
нәтижесіне терең талдаулар
жасалып, негізгі қорытындылар жасалды
,
ол
педагогикалық кәсіби қызметтерді жобалауға ұсыныстар дайындауға және
«қатемен жұмыс» жүргізуге мүмкіндік берді.
Республика бойынша тестілеуге қатысқан жалпы білім беретін
мектептердің 9 сыныптың
2 521
оқушысы және 5 сыныптың
2 761
оқушысы
математика –
жаратылыстану бағытындағы пәндерден төмен білім деңгейін
көрсетті. Атап айтсақ, Астана қаласының, Батыс Қазақстан, Шығыс Қазақстан,
Павлодар, Ақмола және Қарағанды облыстарының мектеп оқушыларының
нәтижесі республиканың орташа көрсеткішінен жоғары.
ҰЛТТЫҚ БАЯНДАМА
141
9 сынып оқушыларының жаратылыстану
-
математика пәндері бойынша
тест тапсырмаларын орындау табыстылығы республика бойынша 53,4%
(ұсынылған 40 сұрақтың 22 не дұрыс жауаптар берілген) құрады. Зерттеуге
қатысқан 9 сынып оқушыларының
-47,9
%
адамы «4» және «5» бағаларын (білім
сапасы) алған. Тоғызыншы сыныптықтар қарапайым білімін (базалық деңгей)
көрсетуге бағытталған тапсырмаларды табыстырақ орындаған.
Зерттеуге қатысқан 5
-
ші
сынып оқушыларының тест тапсырмаларын
орындау табыстылығы республика бойынша 59,8%
(ұсынылған 30 сұрақтың
19
дұрыс жауап берген) құрады. 5 сынып оқушыларының тест тапсырмаларын
орындау сапасы
- 47,5
%, үлгерімі
- 95,3 %. 5-
шы сынып
оқушылары
математика
бойынша тапсырмаларын ойдағыдай атқармаған
,
типтік тапсырмаларды шешу
үшін алған ептіліктерін қолдана
алмаған
.
Есеп мәтіндерінің мазмұнын түсінуге
байланысты қиындықтар туындап, тестілеу нәтижесінің төмен болуына әсерін
тигізді. Мұғалімдер өз оқушыларының төмен нәтижелерін «ата
-
аналарының
қызығушылығы» және «оқушылар жауапкершілігі» сияқты факторлармен
байланыстырады.
Зерттеу нәтижелерін кәсіби қолдану бірнеше жылдар қатарынан
оқушылардың білім сапасын бақылау мен нақты пәндерді оқушылардың деңгейінің
өзгеру серпініне мониторинг жасауға мүмкіндік береді. Келесі оқу жылында бұл
зерттеу өз жалғасын табады. Осылайша, педагогикалық дамуды түзету мен
жобалау маңызды қадам ретінде кері байланысты
жүзеге асыруға мүмкіндік
туғызды.
Тәуелсіз мониторингтік зерттеу мақсаты
«Қазақстанның жалпы білім беретін
мектептерінің 9
-
шы сыныптық оқушыларының білім алудағы жетістіктерін бағалау»
-
тоғызыншы сыныптықтардың жаратылыстану
-
математикалық дайындығы мен
оқу сауаттылығы деңгейін, алған білімдерін өмірлік жағдайларда қолдана алу
ептілігін анықтау болып табылады. 9
-
шы сыныптық оқушылар «Математика»,
«Жаратылыстану»
және
«Оқу
сауаттылығы»
бағыттарында
компьютерлік
тестілеуден
өтті
.
Зерттеуге барлығы
5040
адам қатысты
,
оның ішінде
160
мектеп директорлары
, 880
пән мұғалімдері және
жалпы білім беретін мектептердің 9
-
шы сыныптық
4000 оқушысы қатысты
.
Зерттеуге
қатысушылар «Математика», «Жаратылыстану» және «Оқу
сауаттылығы»
бағыттарындағы
әр
пәнге
теңдей
бөлінген
30
тестік
ҰЛТТЫҚ БАЯНДАМА
142
тапсырмалардың
орташа
19
сұрағына жауап берген
,
тапсырманы орындау
үлгерімі
- 62,7%.
Ауылдық жалпы білім беретін мектеп оқушылары 30 тестік
тапсырмаларының 17
-
ін орындаған, бұл олардың қалалық құрдастарынан 1 балға
төмен. Осылайша, қала
/
ауыл бөлінісіндегі республикалық орташа көрсеткіш
сәйкесінше
60%
және
56,7%-
ы құрады.
Зерттеуді жүргізуге
негіз боларлық мән –
кері байланысты ала алу, нәтиже
қорытындыларын мониторингтеу. Тоғызыншы сыныптықтардың білім алудағы
жетістіктерінің қорытындылары Білім басқармаларынан бастап, әр оқушыға дейін
жеткізіледі. Бұл болашақта қазақстандық оқушылардың халықаралық зерттеулерге
қатысуындағы табыстарға жетуіне және орын алған мәселелерді шешудің
жолдарын табуға мүмкіндік береді.
5.4
.
Жоғары, техникалық және кәсіптік білім беруді сапалық қамтамасыз ету
.
Елбасының
«Қазақстан
-
2050»
Стратегиясы»
Қазақстан
халқына
Жолдауында білім беру жүйесінің басым бағыты ретінде –
«кәсіби
-
техникалық
және жоғары білім беру ең алдымен ұлттық экономикамыздағы мамандарға
ағымдағы және перспективалық қажеттілікті неғұрлым көбірек қанағаттандыруға
бағытталу қажет» деп атап көрсеткен болатын.
Оқу орындары түлектерінің біліктілігін республикадағы еңбек нарығының
талаптарына сәйкес
қамтамасыз ету үшін, жұмыс берушілердің өздері қатысқан
мамандарға біліктілік және кәсіби дайындық деңгейін бағалау жүйесі енгізілді.
Бұл
жүйе жұмыс істегелі алты жыл.
2012 жылы
кәсіби дайындық сапасын тәуелсіз бағалауға
(БСТБ) ТжКБ
123
483 түлегі қатысты. Соның ішінде 89
525 адам (72,5%) бекітілген үлгідегі
біліктілік сертификаттарын алды. ТжКБ түлектерінің жоғары кәсіби дайындығы
Ақмола (90,6%), Алматы (90,1 %), Павлодар (91,6 %) облыстарында байқалды.
Маңғыстау
(53%) және Шығыс Қазақстан (55%) облыстарының нәтижелері
республиканың орташа көрсеткішінен айтарлықтай төмен.
Жоғары білім беру дегеніміз, ғылыми зерттеулермен және жаңа
технологияларды дамытуды
қамтамасыз ететін институттардың болуы, сонымен
қатар, білім беру сапасын жақсарту
,
ғылыми, ақпараттық және басқа да қызметтер
атқаруға бағытталған.
Қазақстан Республикасында білім беру сапасын қамтамасыз ету жоғары оқу
орындарын аккредитациялау үрдісімен біріктірілген. Сондықтан жоғары оқу
орындарын аккредитациялау рәсімі аккредитация органдарының Ұлттық
ҰЛТТЫҚ БАЯНДАМА
143
реестріне енген агенттіктер өткізеді. Бұл реестрге 4 шетелдік аккредитациялық
агенттік
-
инженерлік, информатика, жаратылыстану ғылымдары және математика
бағдарламалары бойынша Аккредитациялық агенттік (АSIIN e.v.,Германия),
Аккредитациялау, сертификаттау және сапа Институты (ACQUIN Германия)
,
Сапамен қамтамасыз ететін Австрия агенттігі (AQA, Австрия), Инженерия және
технология бойынша Аккредитациялық кеңес (ABET, АҚШ ) кіреді.
Шетелдік ASIIN, ACQUIN, AQA, ABET агенттіктері білім беру қызметінің
қазақстандық нарығында көптен танымал. 2012 жылы халықаралық мамаданған
ASIIN аккредитациясынан әл
-
Фараби атындағы ҚазҰУ, Абай атындағы ҚазҰПУ,
Қ.И.Сәтбаев атындағы ҚазҰТУ және Қаз ҰАУ сияқты алдыңғы қатарлы
Қазақстанның жоғары оқу орындары
өтті. Л.Н.Гумилев атындағы ЕҰУ, әл
-
Фараби
атындағы
ҚазҰУ
және
И.Жансүгіров
атындағы
Жетісу
мемлекеттік
университеттері
ACQUIN аккредитациясынан өтті. AQA аккредитациясынан
-
Мемлекеттік Басқару Академиясы, «Қазтұтодақ» Қарағанды экономикалық
университеті, Халықаралық бизнес Университеті өтті. Қ.И.Сәтбаев атындағы
ҚазҰТУ және Қазақ
-
Британ техникалық университетінде
ABET
халықаралық
мамандандырылған аккредитациясын
өткізді. Осылайша, қазақстандық 14 жоғары
оқу орны
2012 жылы Ұлттық реестрге енген шетелдік аккредитация органдары
арқылы аккредитациядан өткен
.
Қазақстандық аккредитация институттарының қалыптасу үрдісінде беделді
еуропалық агенттік сияқты Ұлттық реестрге ену және ол агенттіктер ұсынған
халықаралық ұстанымдар стандартына сәйкес болу жағымды сипат алуда
.
Бұдан бөлек, 2012 жылы жоғары білім сапасын қамтамасыз ететін,
аккредитациялау органдарының Ұлттық реестріне
енген екі ұлттық агенттіктің
қызметі күшейтілді
–
олар, білім
беру
сапасын қамтамасыз ететін тәуелсіз
қазақстандық агенттік (НКАОКО, ҚР) және Рейтинг және аккредитациялаудың
тәуелсіз агенттігі (НААР, ҚР)
.
Бұл қазақстандық агенттіктер білім беру сапасын
қамтамасыз ететін халықаралық желінің (ENQA, IREG, INQAAHE, APQN)
мүшелері.
Аккредитация мен рейтингілеудің тәуелсіз агенттігі
(
НААР) білім беру
сапасын тәуелсіз бағалау жүйесінде бәсекелестік ортасын қалыптастыру үшін
құрылды.
Білім беру сапасын қамтамасыз ететін тәуелсіз қазақстандық агенттіктің
(НКАОКО) отандық жоғары оқу орындарын институционалды аккредитациялау
тәжірибесі бар. Агенттік ұсынған стандаттар институционалды тұрғыдан да және
маманданған аккредитациялау тұрғысынан да «Еуропалық кеңістіктегі жоғары
ҰЛТТЫҚ БАЯНДАМА
Достарыңызбен бөлісу: |