Ұлттық баяндама
жүктеу/скачать 11,26 Mb. Pdf көрінісі
|
165 «Акмеология негіздері, жеке және әлеуметтік табыс», «Қазақстан құқығы», «Өлкетану» курстарын әзірлеу мақсатында мектеп - колледж - ЖОО – оқу бағдарламалары мен құрылымы жетілдірілуде. «Өзін - өзі тану» пәнінің акмеологиялық компонентін күшейту бойынша жұмыс басталды, интеграцияланған «Адам. Қоғам. Құқық» пәнін жаңарту жұмысы да жүргізілуде. Сонымен қатар еліміздің жоғары оқу орындарында педагогикалық, гуманитарлық, жаратылыстану мамандықтарында «Өлкетану» элективтік курсы да әзірлене бастады. Өңірлік өлкетануды дамыту мәселесі де өзекті болып отыр, ол қазақстандық патриотизм, ұлттық - мәдени құндылықтарды нығайтуға, туристік бағдарламаларды дамытуды қалыптастыруға мүмкіндік беретін негізгі аспектілердің бірі. Білім беру жүйесінің мазмұнын дамыту бағытының басымдылығы болып көптілді білім берудің жаңа үлгісін әзірлеу. Көптілділікті енгізудің бірінші кезеңінде 1- шы сыныптан ағылшын тілін оқытуды енгізу. ҚР БҒМ 1 - 4 сыныптарда ағылшын тілі бойынша деңгейлік оқу бағдарламалары әзірленді, сәйкес оқулықтар мен оқу - әдістемелік кешендерді әзірлеу мен басып шығару басталды. Осы жаңашылдықтардың бастаушысы болып, британ оқу әдебиеттері базасын қолданушы «Назарбаев Зияткерлік мектептері» ДБҰ тәжірибесі аталуда. Сондай - ақ, НЗМ әдістемелік материалдары да кеңінен жариялануда, оның ішінде «Ағылшын тілі сабақтарында Өзара оқыту» әдісін пайдалану» және «Үштілділікті жүзеге асырып жүрген мұғалімдерге жетекшілік». Жалпы орта, техникалық және кәсіби білім беру, жоғары және жоғарыдан кейінгі білім беру жүйесі үшін оқу басылымдарын жобалау және оқулықтарды әзірлеудің тұжырымдамасын анықтау бойынша 30 әдістемелік құрал әзірленген. Басты жаңалық болып оқу басылымдарын әзірлеуші өзінің әзірлемелері егер оның мемлекеттік білім беру стандартына, оқу бағдарламасына сәйкестілігі бойынша сарапшылар тарапынан ескертулер мен ұсыныстары болса қайта өңдеуіне қатарылу рәсімін енгізу болды. Оқу басылымдарына қатаң сараптау жасалынады. Осылайша, 2012 жылы білім беру ұйымдарының барлық деңгейлеріне 2 144 оқу басылымдарынан тек 1 802 (84,5 %) оқулық, оқу - әдістемелік кешен және құралдар рұқсат алды, оның ішінде орта білім беруге – 1 570 оқу әдебиеті, техникалық және кәсіби білім беруге - 50, жоғары білім беруге - 182. Сонымен бірге оқу процесінде қолдануға орта білім беруге – 1 012 оқулық және оқу - әдістемелік кешендері, техникалық және кәсіби білім беруге - 12, жоғары білім беруге – 113 оқулық және оқу - әдістемелік кешендеріне рұқсат етілді (4.2.1 сурет ). ҰЛТТЫҚ БАЯНДАМА 166 4.2.1 сурет. Сараптаудан өткен және қолдануға ұсынылған оқу басылымдарының саны, бірлік Дереккөз: ҚР БҒМ мәліметтері Оқу баслымдарымен қатар 258 электрондық оқу басылымдарына , «Білім» телеарнасы үшін 682 бейне материалға сараптама жүргізілген. Оқу процесін автоматтандыруды енгізу бойынша 7 045 сандық білім беру ресурстарына ("E- learning" электрондық оқыту) енгізуге жағдай жасалып, сараптау жүргізілген. Мектептік тамақтану жағымды білім беру ортасын ұйымдастыру элементтерінің бірі болып табылады. 2012 жылы ҚР БҒМ деректері бойынша республиканың - 6 075 (82,9%) мектебінде 1 912 780 (78%) оқушы үшін ыстық тамақпен қамтамасыз ету ұйымдастырылған. Сондай - ақ, аз қамтылған отбасынан шыққан оқушылардың 230 754 (93%) –ы ыстық тамақпен қамтамасыз етілген. Атап айту керек, мектеп асханаларының саны 117 бірлікке көбейген (2012 - 5 559, 2011 - 5 442). Қауіпсіз тасымалдауды ұйымдастыру да мектептік білім беруге қолжетімділікті қамтамасыз ету мәселесін шешудің бір түрі. Мектепке тасымалдаумен 29 707 (85,3%) оқушы үшін ұйымдастырылған, оның ішінде 2 969 (8,5%) оқушы мектеп жанындағы интернаттан аптасына бір рет үйіне дейін тасымалданса, 26 738 (76,8%) оқушы күнде тасымалданып отырылады. Тасымалдауға мұқтаж 5 100 (14,6%) балалар, оның 3 749- ы мектепке дейін өздері, туыстарында тұрып жатқандар - 1 159, пәтерлерде тұратындар - 192. Балаларды тасымалдау 1 443 автобуспен қамтамасыз етілген, оның ішінде 732 (51%) автобус мектепке тиесілі, 220 (1 5%) – әкімияттарға , 143 (10%) – шаруашылықтарға, 348 (24%) –басқа меншік иелеріне тиесілі. Инклюзивті білім беру мазмұнын жаңарту бойынша күшейтілген жұмыс жүргізілуде. Осылайша 2012 жылы оқу процесінде пайдалануға ҚР БҒМ - мен 161 оқулық және арнайы мектептерге 136 оқу - әдістемелік кешен әзірленген және 1 570 50 182 1 092 12 113 Жалпы орта ТжКБ ЖОО Жалпы орта ТжКБ ЖОО Сараптаудан өткізілгендері Пайдалануға ұсынылғандары ҰЛТТЫҚ БАЯНДАМА 167 қолдануға рұқсат етілген. Олардың ішінде 105 - қазақ тілінде, 192 –орыс тілінде. Дамуында әртүрлі ақаулары бар мектепке дейінгі жастағы балаларды оқыту үшін 12 оқу - әдістемелік кешен пайдалануға рұқсат етілді. Ұлттық ғылыми - практикалық түзету педагогикасы орталығымен мүмкіндігі шектеулі балаларды психологиялық - педагогикалық сүйемелдеу бойынша әдістемелік нұсқаулықтар әзірленді. Оқулықтар мен оқу - әдістемелік құралдарды жетілдіру және білім беру мазмұнын жаңарту Елбасы тапсырмасымен ҚР БҒМ әзірлеген 2012- 2016 жылдарға арналған оқушылардың функционалдық сауаттылығын дамыту жөніндегі Ұлттық іс - шаралар жоспарында белгіленген. Республикада техникалық және кәсіби білім беру жүйесін басқарудың жаңа үлгісі қалыптастырылуда. Ол еңбек нарығындағы сұраныс пен ұсыныстардың тепе - теңдігіне бағытталған. Бұл үлгі жоғары білікті мамандарға негізгі сұраныс беруші жұмыс берушілердің белсенділігіне негізделген. ТжКБ жүйесіне және өндіріс орындарына дуалдық оқыту жүйесінің негізгі қағидаттарын енгізу 45 800 (46,3 %) контингенттері бар 174 колледждерде жүзеге асырылады. Білім беру процесін ұйымдастырудағы жаңа бағыт кәсіби оқытудың дуалдық жүйесін енгізу болды, ол студенттердің басым бөлігінің оқытуды өндірісте ұйымдастыруды көздейді. Өндіріс орындарымен бірігіп оқу жоспарлары қайта қаралды, оқу үдерісінің кестелері әзірленіп, оқытушылар өндіріс орындарында біліктілігін арттыру курстарынан өтті. «Самұрық - Қазына» ҰӘҚ компанияларының қатысуымен дуалдық оқыту кеңейтілді, осылайша кадрларды даярлау саласында әріптестік бойынша 10 компания ТжКБ 26 оқу мекемелерімен келісім - шарттар жасасты. Сонымен қатар Дуалдық жүйе элементтері кадрларды даярлау бойынша мына салаларда – ауыл шаруашылығы, көлік, металлургия және машина жасау, мұнайғаз және химиялық өндіріс және тағы басқаларымен 96 колледжге енгізілді. Мемлекет пен бизнес секторы арасындағы тиімді әлеуметтік серіктестік үлгісінің мысалы болып тау - кен саласындағы «Қазақмыс» корпорациясы колледждерінде (Сәтпаев қаласы және Балқаш қаласы) дуальдық оқыту жүзеге асырылуда. Білім беру процесін ұйымдастыру мәселесі бойынша мемлекет, жұмыс беруші және оқу мекемелерінің мүдделері жөніндегі келісу өңірлік те және салалық та ТжКБ даму кеңестерімен жүзеге асырылуда. Сондай - ақ, жалпы кәсіби бәсекелестік құзіреттілігін (кәсіпкерлік, педагогикалық, басқарушылық, экономикалық, инженерлік және т.б.) қалыптастыру мен бағалау механизмдері, еңбек нарығы және жұмыс берушілер сұраныстарын мониторингтеу және болжау ҰЛТТЫҚ БАЯНДАМА 168 механизмдерінің жетілмеуі мәселелерін шешу талап етіледі. Сұранысқа ие кадрларды даярлау үшін жасалған жағдайлардың нәтижелілігі ТжКБ жүйесі бітірушілерінің көрсеткіші болып табылады. Бітіруші мамандарға қолдау көрсету және жұмыс орындарын ұсыну арқылы мемлекет пен бизнестік әлеуметтік серіктестігі принципін жүзеге асыру маңызды болып тұр. ТжКБ жүйесін жаңғырту практикада алған білімдерін көрсетуге бағдарланған жаңа педагогикалық технологияларды енгізуді көздейді. Сонымен бірге білім беру процесінің жоғары деңгейін төмендетіп отырған фактор болып арнайы пәндер мамандарының сондай - ақ еңбек нарығы талаптарына сәйкес дағды мен шеберліктерге тәрбиелейтін және инновациялық тәртіпте жұмыс істей алатын өндіріске баулу шеберлерінің жетіспеушілігі деп айтуға болады. Бәсекеге қабілетті орта буын маманын сапалы даярлау үшін оқу процесін ең қажетті қазіргі заманғы оқу технологияларымен – компьютерлік парктер, тренажерлер мен арнайы техникамен қамтамасыз ету оқу процесін өндіріс ұйымдарының болмысына барынша жақындатуға мүмкіндік береді. Еліміздің экономикасындағы сапалық процестердегі құрылымдық өзгерістер Қазақстанның жоғары мектебінің жаңа тұрпаттағы мамандарын даярлауға жоғары сұранысты қамтамасыз етті. ЖОО оқу процесін жоспарлау оқу жоспарлары негізінде – мамандықтың типтік оқу жоспары, студенттің жеке оқу жоспары, мамандықтың оқу жұмыс Оқытуды жекелендіру принципі әрбір студенттің жеке жоспарын қалыптастыру және пәнге тіркелуі арқылы іске асырылады. Бұдан басқа, еліміздің ЖОО мамандық эдвайзерлерінің қатысуымен бакалавриат, магистратура және докторантураның белгілі бір мамандықтары бойынша элективтік пәндер каталогын әзірлеу тәжірибесі бар. Мысалы, Д.Серікбаев атындағы Шығыс Қазақстан мемлекеттік техникалық университетінде оқыту бағдарламалары элективтік пәндер каталогы өңір ерекшелігін есепке ала отырып құрастырылған. Элективтік курстар каталогын құрастыруға еңбек нарығы талаптары мен білім беру бағдарламаларын барынша бейімдеу мақсатында – жұмыс беруші - өндіріс орындары жұмылдырылады – олар «Қазмырыш» АҚ, «Азия - Авто» АҚ, «ҮМЗ» АҚ, «Қазақмыс» ЖШС АҚ, «Ө ЖЭО» АЭС, «Шығыс машина зауыты» АҚ, ЗАО «ВК РЭК», «ҚР АШМ КСР Ертіс су ресурстарын қорғау және пайдалануды реттеу бойынша алабы инспекциясы» Ертіс экололгия департаменті ШҚО филиалы, «ВК ЭКО» ЖШС, Ғылыми - өндірістік бірлестігі» ЖШС, «Су Проект» ЖШС. ҰЛТТЫҚ БАЯНДАМА 169 Халықаралық Бизнес Мектебінің элективті пәндер тізімі жұмыс берушілердің сұранысы бойынша, Дублин дескрипторына сәйкес бітірушілердің құзіреттілігін дамытуды күшейту үшін өзгертіліп отырады, осылайша «Өмір бойы оқу» тұжырымдамасының принциптері жүзеге асырылады. Мамандықтар оқу жоспарының мазмұны міндетті компонент бойынша жалпы білім беретін, базалық және бейіндік пәндер циклына топтастырылып, оқу пәндерінің толық тізіміне және кредитті көрсету арқылы таңдауы бойынша компонент енгізіледі. Таңдау бойынша пәндерге кредитті факультеттің оқу жоспары комитетімен бірлесе отырып студенттің оқуы тиіс деп санаған кафедра анықтайды. Мысалы, 2012 жылы С. Сейфуллин атындағы Қазақ агротехникалық университетінде тұңғыш рет жұмыс берушілермен бірлесе отырып әзірленген және оқу процесіне бакалавриаттың - 37 мамандығы бойынша, магистратураның – 24 және докторантураның - 6 мамандықтары бойынша барлық оқыту нысандарында білім берудің модульдік бағдарламалары ендірілді. Жоғары білім беру жүйесіндегі жоғары білікті мамандарды даярлау бойынша білім беру процесін ұйымдастыру оқытудың дуалдық үлгісі аясында іске асырылады. Оқыту негіздерінде теория мен практиканың өзара әрекеттесу принципі жатыр. ЖОО түлегінің құзіреттілігіне сәйкес теориялық материалдарды өндірісте тәжірибелік бекіту арқылы қол жеткізіледі. Студенттерге қысқартылған бағдарлама бойынша білім беретін жоғары кәсіби білім беру дуалдық үлгісін ең алғашқы болып енгізген техникалық ЖОО ішінде Қ.Сәтпаев атындағы Екібастұз инженерлік - техникалық институты болды. Өңір тас көмірін өндіру өндірісінің энергетикалық орталығы және энергияны көп қажет ететін технологиялар бойынша шикізатты қайта өңдеуші болып табылады. Жоғары білім беру жүйесінде білім беру процесін тиімді ұйымдастырудың индикаторларының бірі - отандық ғылыми зерттеу нәтижелерін өндіріске енгізудің негізіндегі білім мен ғылымның интеграциясы жолымен инновациялық қызметті жүзеге асыратын ЖОО үлесінің көрсеткіші болып табылады. ҚР БҒМ деректері бойынша қазақстандық 126 ЖОО - ның 11 - інде өздерінің ғылыми зерттеу нәтижелерін өндіріске ендіруге арналған инновациялық құрылымы бар. Осындай жағдайлардың жасалуы ЖОО ғылыми қызметкерлері мен ПОҚ соңғы 5 жылда импакт - факторы бар ғылыми журналдарда жарияланым үлесінің өсуін көрсетеді. Реферативтік Thomson Reuters базасына 91 - ЖОО, Springer – ҰЛТТЫҚ БАЯНДАМА 170 81, Elsevier – 53 қолжетімділікке ие, бұл импакт–факторы бар ғылыми жарияланымдарға ПОҚ жұмысы үшін негіз жасайды. Соңғы 5 жыл бойы импакт – факторы бар ғылыми жарияланымдарға ЖОО ПОҚ және ғылыми қызметкерлерінің жарияланымдарын мониторингтеу олардың 0,5% - ға өскендігін көрсетті. 2012 жылы ЖОО - ның инновациялық құрылымдарды, ғылыми зертханаларды, технопарктерді және орталықтарды құруы жөніндегі мақсатты бағдарлы жұмысының белсендірілуін атап көрсетуге болады. Мысалға, Д.Серікбаев атындағы Шығыс Қазақстан мемлекеттік техникалық университетінде 2 7 ғылыми - зерттеу зертханалары мен 2 институтты біріктіретін ғылыми - инновациялық инфрақұрылым құрылған және дамытылуда. Университеттің осы бөлімшесі өнеркәсіптік өндіріспен шаруашылық келісім шарт арқылы бір жылда шамамен 50 млн.теңге сомасындағы 160 ғылыми жоба жүзеге асырылған. Ірі шетел компанияларымен бірлесе отырып Қ.Сәтпаев атындағы Қазақ ұлттық техникалық университетінің базасында жоғары технологиялық, заманауи құралдармен жабдықталған 5 оқу - білім беретін, ғылыми - зерттеу орталықтары құрылған және қызмет етеді. IFF Фраунгофер қоғамы институты мен Ш.Есенов атындағы Каспий мемлекеттік технологиялар және инженеринг университеті бірлесе отырып Орталық Азия үшін инженеринг орталығын (СЕСА) ашу жұмысы басталды. Қарағанды мемлекеттік техникалық университеті мен «Тоталь» француз компаниясымен бірлесе отырып теңдессіз жоба жүзеге асырылды - АҚШ, Швеции, Финляндия, Украина, Ресейде шығарылған жаңа дәнекерлеу жабдықтарымен жабдықталған Қазақстан дәнекерлеу институты құрылды. 2012 жылдан Халықаралық дәнекерлеу институты диплом беретін «Халықаралық дәнекерлеуші» және «Дәнекерлеу бойынша халықаралық инженер» санаттары бойынша мамандар дайындау басталды. Бүтіндей алғанда 2012 жылы 34 техникалық ЖОО - ның 6 ЖОО - нда инновациялық құрылым, ғылыми зертхана және технопарктер құрған (17,6%). Осылайша, Болон үдерісіне ену оқытудың стандарттары мен әдістерін қазақстандық жоғары білім беру жүйесінің инновациялық үлгісін қалыптастыруға алғы шарт жасап, ол қазақстандық жоғары білім берудің ғылыми инфрақұрылымының шапшаң дамуын айқындап берді. ҰЛТТЫҚ БАЯНДАМА 171 ҰЛТТЫҚ БАЯНДАМА 172 ҰЛТТЫҚ БАЯНДАМА 173 5. БЕРУ САЛАСЫНЫҢ НӘТИЖЕЛІЛІГІ 5.1 Білім беру сапасын бақылау вертикалі Қазақстанда білім беру сапасын бағалаудың Ұлттық жүйесі табысты қызмет атқаруда, ол білім алушылардың білімі мен дағдыларының педагогикалық өлшемдер аспектісін ғана емес, сонымен қатар білім беру ұйымдары көрсететін білім беру қызметінің тиімділігін мемелекеттік бақылаудың алуан түрін қамтиды. ҚР БҒМ Білім және ғылым саласын бақылау комитеті 2012 жылы білім беру саласында қызмет істейтін мониторингтік механизм енгізудің нормативтік – құқықтық актілерін орындау және білім беру сапасының өңірлік мәселелерін ұлттық деңгейде шешу мақсатында тұңғыш рет біртұтас сапа вертикалы - 16 аймақтық департаменттері құрылды. Департамент құзырына кіретін рұқсат - бақылау қызметтері 2012 жылғы 29 сәуірден бастап күшіне енді. Қазақстан Республикасының «Білім туралы» Заңына сәйкес департаменттің негізгі атқаратын қызметі білім беру ұйымдарын мемлекеттік аттестациялау, білім беру қызметін лицензиялау, білім беруді мониторингілеу, Ұлттық бірыңғай тестілеуге (ҰБТ) және оқу жетістіктерін сырттай бағалауға (ОЖСБ) қатысу. Жергілікті жерде тиімді бақылау жүйесінің болмау себептерінен орта білім беру ұйымдарын мемелекеттік аттестациялау рәсімі объективті болмады. 2012 жылы өңірлік департаменттер мұндай бақылаумен респубикамыздың 909 білім беру ұйымдарын (186 - мектепке дейінгі, 618 - жалпы білім беретін, 105- ТжКБ) қамтыды. Рәсім қорытындысы бойынша жалпыға міндетті білім берудің Мемлекеттік стандарты нормативтерінің және біліктілік талаптардың сақталмауынан 360 (39,6%) білім беру ұйымы аттестациядан өтпеді, оның ішінде 260 жалпы білім беретін мектептер, 47 мектепке дейінгі ұйымдар және 53 ТжКБ ұйымдары. 179 оқу орнында (137 - жалпы білім беретін мектептер және 42 - ТжКБ ұйымдары) Қазақстан Республикасы білім беру заңдылықтары мен біліктілік талаптарының сақталуына жоспарлы тексерулер жүргізілді. Азаматтардың өтініштеріне байланысты және жоспарлы тексерулер барысында анықталған кемшіліктерді қалпына келтіру мақсатында, 152 жоспардан тыс бақылау рәсімі (23- мектепке дейінгі , 86- мектепте, 38 - ТжКБ ұйымдарында, 5 - қосымша білім беру ұйымдарында) жүргізілді. Білім беру қызметін жүзеге асыру құқығына берілген лицензиясы қызметін тоқтатуының бір себебі, білім беру қызметін көрсететін педагогикалық қызметкерлердің сапалық құрамының біліктілік талаптарына сай ҰЛТТЫҚ БАЯНДАМА 174 болмауы. Көптеген мектептерде жоспарлы және бірізділіктегі кадр саясаты жоқ. Сондай - ақ, оқулық, оқу - әдістемелік әдебиеттермен қамтылу төмендігі, талапкерлерді қабылдауда, білім алушыларды ауыстыруда және қайта қабылдауда білім саласындағы заңдылықтардың бұзылуы байқалды. Лицензиялаудың барлық сатысында ашықтықты қамтамасыз ету комитет жұмысындағы басымдықтардың бірі. Департамент құрған білім беру қызметіне лицензия беретін, мәселелерді алқалы және ашық қарайтын Комиссияның кеңестік - мәжіліс органдарының құрамына – тәжірибелі педагогтар, оқу орындарының жетекшілері, қоғамдық ұйым өкілдері енген. Комиссия ұсынысымен білім беру қызметін жүргізуге 2012 жылы ТжКБ 70 ұйымына 142 мамандық бойынша және жалпы білім беретін 20 мектепке (барлығы 318 өтініш, соның ішінде, 192 - ТжКБ ұйымы және 126 - жалпы білім беретін мектептер). Лицензия бермеудің себебі оқу әдебиеттер қорының жеткіліксіздігі, ТжКБ ұйымдарының оқу - зертханалық жабдықтармен мардымсыз қамтылуы, жеке оқу - материалдық базасының, тамақтандыру объектілерінің болмауы. Сонымен қатар, өңірлік департаменттер алғашқы жылдың өзінде - ақ өңірлік білім беру жүйелерін білім беру қызметі сапасының төмендеуіне ықпал ететін факторларды анықтайтын мониторингтік зерттеулермен қамтыды. «Білім беру ұйымдарындағы АКТ жағдайы мен дамуы» мониторинг нәтижесі компьютерлік техниканың айтарлықтай жарамсыздығын көрсетті. Алматы қаласы мен Шығыс Қазақстан облыстарында ауыстыруды қажет ететін компьютерлердің үлесі көбірек (5.1.1 сурет). жүктеу/скачать 11,26 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|