айтцанда, айтпацшы, айтқандай, жалпы, өйткені, сондыцтан,
сол себепті, сол үшін, солай болгандықтан, себебі, неге десең, олай
болса, ендеше;
6. Айтылған ойды жинақтап, корытып айтуды білдіретін
шегендеуіштер: түйіп айтңанда, түптеп келгенде, цорыта
айтцанда, тұтас, жалпы алганда, бір сөзбен айтцанда, цысцасы,
сайып келгенде, тоц етерін айтцанда, сонымен, сөйтіп, үзын сөздіц
цысцасы;
7. Қарсылықты, теріске шығаруды, кұптамауды, келіспеушілікті
бідціру үшін жұмсалатын шегендеуіштер: бірац, әйтпесе, керісінше,
ңайта, әйтсе де, сөйтсе де, зйтсе дагы, өйткенмен, эйткенмен,
цалай дегенмен, алайда, дегенмен, сонда да, немесе, болмаса,
сөйткенмен, ендеше, олай болса, цанша айтқанмен, цалай десең
олай де, не болмаса, ал;
63
8. Айтылған ойға басқаньщ не мэтін түзушінің пікірін, көзқарасьш
білдіретін шегендеуіштер: меніңіие, менің ойымиш, сіздіңше, біздіңше,
бізше, оның айтуынша, аіітуы бойынша, айтуына ңараганда, айта
кететін нэрсе, біреудің сөзіне ңараганда, айта кету керек, эдеттг,
негізінде;
9. Оқырманның назарын хабарға аудару мақсатында
қолданылатын шегендеуіштер: білесіц бе, көрдіңіз бе, қарай гөр, несін
айтасың.
Шегевдеуіштердің мэтінгүзімдік қызметі мен білдіретін мағыналык
реңктеріне мэтіндерді талдау арқылы көз жеткізейік.
Мысалы: Сахна мен сана жалпы жүртшылықтың түсінігінде
де біртүтас үгым екені рас. Себебі сахна сананы жаңгыртады,
тәрбиелейді, түлетеді, ап сана арцылы сахна топысады. ...
(Е.Қ.)
Сана сахнада о баста болган. Жұмат Шанинніц 1927 жылы
Достарыңызбен бөлісу: |
