Сэукеленің өзге саптанаты аз болгандай, оның қақ үшар басына Әмірші тэжінің төбесіндей алтын төбелдірік орнатылыпты. Оныц ңақ ортасында баданадай-баданадай үш лагыл қызыл шоц боп жанып жатыр. Төбелдіріктің төбесіне үкі қондырылган. Оның үзын майса ңауырсындары ханымның екі ңүлагына жеткенше екі айырылып төгіяіп тұр. Ханым эр аттаган сайын басындагы ауыр сэукеле бұлгалаңдап, әр багытца ауып-ауып түседі. Жан-жагынан бірнеше әйел қольшен демеп келеді. Бәйбішенің мөлт қара шашы екі иыгынан төгіле ңұлапты. Ханымга жүз әйел нокер еріпті. Осынгиа үзын-шүбац шеруді хан эйелдерін күзететін бір топ азбан ңүл бастапты. Олар адымдарынан жер ойылатындай-аң, маң-маң басып, маңгаздана қалыпты, ханымга цүрмет көрсетіп, тагзым етіп, бастарын иіп түрган қалың қауымга танауларын көтеріп кісімсіне ңарайды. Ханым Әміршіден cm кейінірек барып отырды (Ә.Кекілбаев).
Бір күрделі фразалық түгасым он абзацқа бөлшектеніп орналасқан.
Бұл кұрделі фразалық тұтасымда Әміршінің бәйбішесі бар сән-
салтанатымен бейнеленіп отыр. Тұгасымдағы ойдың дамуына негіз
болып отырған -алғашқы сөйлемдегі бэйбіше көрінді тіркесі. Екінші-
сегізінші сөйлемдер тұгасымның екінші компоненті —дамуына жатады.
Өйткені нысанныңсапалықбелгілері, қасындағы нөкер әйелдерімен,
азбан құлдарымен қоса баяндалып отыр. Бәйбішенің сырткы кескін-
келбеті мен киім-киісіндегі ерекшелікті, оның жоғары лауазымды
ханым екенін дарапап көрсету үшін автор әрбір белгіні (көйлегі, беті, сәукелесі, мойнындагы алтын алқа, т өбелдірік, үкі, шашы, касыидагы эйелдер мен ңүлдар) бөлек-бөлек абзацтарға жіктеп
жазған. Алты сөйлем арқылы алғашқы сөйлемде берілген
ж алпы лам а
мазмұн жан-жақты айқындалып, нақтыланған. Ең соңгы абзацта
орналасқан сөйлем ~ күрделі фразалық тұгасымның қорыту бөлігі.
Мұнда ханымның отырғаны баяндалып, тұтасымдағы ойдын
аяктапуына нұсқал отыр. Тұгасьгм кұрамындағы сөйлемдер байланысы
бірнеше тіпдік біряіктер аркылы жүзеге асырылған. Бірінші
компонент
пен соңгы компонент етістіктің жедел өткен шақ тұлғасында (көрінді, барът отырды ) қолданылып, түгасымның дамуынан ерекшеленіп тұр-
Жекелеген абзацтарға бвлшектенген мұндай күрделі фразалык
тұтасымньщ да интонациялық-ырғақгық сипагы ерекше.
92
Сонымен, туындының көлемдік-прагматикалық тұрғыда
мүшеленуі арқылы мэтіннің тұлға-бірлігі - күрделі фразалык тұгасым
бөлшектенеді. Ол магыналық және тұлғалық байланыстарға
негізделген, бір тақырып төңірегіне топтасқан, интонациялык бірлікте
айтылатын сөйлемдер тізбегінен тұрып, аякталған ойды білдіреді.
