қатысым теориясымен байланысты қалыптасып дамыды. Қазіргі таңда
мэтін туралы ілім мәтіннің мағыналық әрі құрылымдық жактарын
зерттеумен айналысатын тіл білімінің іргелі саласына айналды.
Көптеген тілші-ғалымдар мэтін лингвистикасы арқылы кез келген
мэтіннің құрылымындагы лингвистикалық заңдылықгарды ашуға
мүмкіндік туатынын атап көрсетеді. Мәтінді «зерттеу тілді әлемдік
ауқымдагы кең құбылыс ретінде түсіну үшін де, қарым-қатынас
жасаудың бірден-бір тұгас қүралы ретінде үгьшу үшін де, тілдің адамзаг
қызметінің эр түрлі жақгарымен байланысын терең білу үшін де қажет
болды. Мэтіннің көмегімен тілдің өмір сүруін, оның заңцылыкгарын
тануға болады» /2, 270/.
М этінді зерттеу аркылы сөйлеу мен тілдің арақатынасы
айқьшдалып, олардьщ табигаты да анықгала түседі. Мэтінтілді колдану
нәтижесінде дүниеге келеді, соңцықган «әрбір мэтіннің сыртывда тілдің
жүйесі тұрады» (М.М.Бахтин). Мэтін лингвистикасында тіл мен сөйлеу
тығыз байланыста қарастырылады.
Мэтін лингвистикасының нысаны ретінде аяқталған біртұтас
көлемді немесе шагын мәтіндер және мэтіннің тұлға-бірліі і ретінде
танылатын курделі фразалық тұгасымдар, яғни мэтіннің кішігірім
бөліктері алынады. Тұтас макромәтіндерге газет, ғылыми журнал
мақалалары,
монография, окулық, ресми-іс кагаздары, роман, повесть,
поэма т.с.с. жатады.
Мэтін лингвистикасында дискурс деген түсінік те бар.
«Лингвистикалық түсіндірме сөздікте» (1998ж.) дискурс
(фр.
discours - сөйлеу) - экстралингвистикалық, яғни парадигматикалық,
алеуметгік, мәдени, психологиялық фаюгорлармен байланысга болагьш
мәтін. Белгілі бір оқиғаны баяндайтын мэтін;
«Социолингвистикалық терминдер сөздігінде» (2002ж.) дискурс
Достарыңызбен бөлісу: