М. К. Ахметова Мәтін лингвистикасы


кететін нэрсе,  біреудің сөзіне ңараганда,  айта кету керек,  эдеттг



Pdf көрінісі
бет64/207
Дата07.01.2022
өлшемі4,96 Mb.
#20846
1   ...   60   61   62   63   64   65   66   67   ...   207
кететін нэрсе,  біреудің сөзіне ңараганда,  айта кету керек,  эдеттг, 
негізінде;
9.  Оқырманның  назарын  хабарға  аудару  мақсатында 
қолданылатын шегендеуіштер: білесіц бе, көрдіңіз бе, қарай гөр, несін 
айтасың.
Шегевдеуіштердің мэтінгүзімдік қызметі мен білдіретін мағыналык 
реңктеріне мэтіндерді талдау арқылы көз жеткізейік.
Мысалы: Сахна мен сана жалпы жүртшылықтың түсінігінде 
де  біртүтас  үгым  екені рас.  Себебі  сахна  сананы  жаңгыртады, 
тәрбиелейді,  түлетеді,  ап сана арцылы  сахна топысады.  ...
  (Е.Қ.)
Сана  сахнада  о  баста  болган.  Жұмат  Шанинніц  1927 жылы 
«Гамлетті»  қоямын  деп,  әлемдік  сахнаеа  цол  соза   талпынуы 
саналыльің  емей  немене?!  Бірак  біз  оны  қаншалыңты  дамытып, 
жаңгырта алып отырмыз десек,  гәп басңа.  ...
  (Е.Қ.)
Берілген  мысалдарда  сөйлемдердің  арасындағы  тұлғалық 
байланысты  жүзеге  асыруда  себебі  және  бірац  жалғаулыктары 
қолданылған. Алғашқы мэтінде екі сөйлемнің арасында жұмсалған 
себебі
  шылауы  адцыңғы  сөйлемде  айтылған  хабардың  солай  болу 
себебін онан сайын ашып көрсету үшін қолданыльгп отыр. Сахна мен 
сананың неліктен біртұтас ұғым  екені  екінші  сөйлемнің мағынасы 
арқылы анықталған. Ал келесі мәтіндегі үшінші сөйлем алдыңғы екі 
сөйлеммен іргелес те, алшақ тұрып та байланысып тұр. СейлемдерД'Н 
арасында  орнаған  қарама-қарсылыкты  мағыналык  байланыс  бірак, 
щылауы аркылы  берілген.  Алғашкы екі  сөйлемде сахнада сананыч 
болғандығы және Жұмат Шанин әлемдік сахнаға қол созуы аркылы 
іс-эрекетінің  санальшыкпен  байланыста  қарастырылуы  үшінші 
сөйлемде,  яғни  кейінгі  ұрпақтың  оны  қаншалықты  дамытып 
отырғандығы  сөз  болып,  қарсы  мағынада  жүмсалған.  Егер  осы 
шылауды алып тастайтын болсақ, сөйлемдердің арасындағы 
лексика- 
грамматикалық байласымның әлсірегенін аңғарамыз.
М этіндегі  қолданысына  қарай  дем еуліктер  де  мэтін 
компоненттерінің арасындағы байласымды жүзеге асыруға қатысады.
Мысалы: Жосып жүрген машиналар,  өте  алмай  қалган  жаяу 


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   60   61   62   63   64   65   66   67   ...   207




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет