М. Өтемісов атындағы Батыс азацстан
жүктеу/скачать 234,07 Kb.
|
Сауат ашу әдістемесі (1)
- Бұл бет үшін навигация:
- №2- Дəріс
6дебиеттер:Рахметова С. +аза тілін о ыту əдістемесі. Алматы: Өлке 2003. 6біл аев А. Маманов ы. +аза тілін о ыту методикасы. Алматы, 1965. 6білжанов Д., Маманов Ы. +аза тілін о ыту методикасы. Алматы , 1995. 6бдікəрімова Т., 6бдіғалиева Т., Шаймерденов +. +аза тілін о ыту əдістемесі. Зельманова Л.М. Наглядность в преподовании русского языка. М., 1984. Исабаев 6. +аза тілін о ытудыц дидактикалы негіздері . Алматы, 1993. Сарыбаев Ш. +аза тілі методикасыныц кейбір мəселелері.Алматы 1959. №2- ДəрісТацырыбы: Сауат ашу барысындағы о у мен жазу процесініц психофизиологиялы ерекшеліктері. арастырылатын мəселелер:О у мен жазу дағдылары. Сауат ашу барысындағы о у мен жазу процесініц психофизиологиялы ерекшеліктері. Адамныц психикасы а ыл, сезім жəне ерік ызметтерініц тYрліше формаларынан корінетіндіктен, оны психофизиологиялы процесс деп атайды. ДYние тануға ажет акыл-ой ызметі Yшін тYйсік пен абылдау, ес пен ойлау, сезім мен иял, зейін мен еріктіц Yлкен мəні бар. Баланыц психикалык, дамуы деген не? Баланыц уануы, шаттануы, иялдануы, ренжуі, ашулануы, жылауы, сойлеуі — осылардыц бəрі баланыц əлеуметгік ?мір тіршілігіне байланысты ішкі дYниесін, психикасын сипаттайды. Баланыц нəзік, əскелец табиғатына жарасымды əдептілік, адамгершілік. естілік т.б.с.с. асиеттер оныц ?сетін ортасындағы тəлім-тəрбиеніц ар асында жəне айшылы тарды жецу Yстінде алыптасады, ?йткені психикалы дамудыц ?зі баланыц Yмтылуы мен оған жету жолындағы мYмкіндіктерініц арасындағы кайшылы тардыц салдарынан туады (мысалы, ми абығында болатын козу мен тежелу, механикалы ес пен логикалы ес, ескі білім мен жаца білім т.б.). Балаға ойылатын талап пен сол талапты орындай алу мYмкіншілігі арасында да к?птеген иынды тар, кедергілер мен айшылы тар кездесетіні белгілі. Бала ?зін ересек адам етіп к?рсетуге тырысады, олардыц копшілігі озін асыра бағалайды, бірак, оныц а ыл-ой орісі, білімі немесе тəжірибесініц аздығы оған кедергі болады. Сонымен атар бала ішкі айшылы тардан бас а сырт ы айшылы тарға да кездеседі. Мысалы, əлеуметтік орта баладан мəдениетті, əдепті, сыпайы мінез- кYлы ты талап етеді, ал олар мYндай мінез- Yлы а дағыдыланып жетпеген. Осы айшылы тарды жецу жолында да оған к?птеген иынды тар кездеседі. Сонымен психикалы даму дегеніміз, жалпы алғанда, адамныц алыптасуындағы сапалы ж?не санды озгерістер, ал жекелеп алғанда, анатомиялы -физиологиялы есею, нерв жYйесініц жетілуі, білімніц артуы, сезім мен моральдык Yғымдардыц пайда болуы, психикалы процестердіц айта Yрылуы, дYниеге к?з арастыц калыптасуы, белсенділік пен ?зінше əрекет етудіц к?рінісі, белгілі бір мінез- Yлы а дағдылану. Адамныц психикалы абілеті сезім мYшелеріне сырт ы дYниеніц ы пал етуі ар ылы, сезім мYшелерін жатгы тыру аркылы дамиды. Мектепке алғаш келген бала ежелеп о иды, оныц к?ру аумағында бір ғана əріп тYрады, к?бінесе айта- айта бYрын о ыған əрпіне к?з жYгіртіп отырады, əрбір əріпке жекелеп к?з то татады, "о у аймағы" тар болады. Осыныц салдарынан олардыц о ығанды тYсіну дəрежесі де т?мен. Ал ?ріпті тану дағдысыныц алыптасып жетілуімен абат баланыц "к?ру, о у аймағы" кецейіп, ол бірте-бірте буындап о уға, онан əрі тYтас с?зді о уға дағдылана бастайды. МYндай дағдыға ие болу балаға оп- оцайға тYспейді, ол к?п кYш-жігерін жYмсайды, мYнда əсіресе зейіні мен еркі Yлкен роль ат арады. Осыныц барысында зейін мен еріктіц т?зімділік асиеті жаттыға тYседі. Сауат ашу кезінде бала бар зейінін жеке əріптерді, буындарды осып о уға жYмсайды да, с?здердіц арасындағы байланыстарға зер салмайды. Осыған орай, олардыц тYсініп о удан г?рі механикалы о уы басым болады. Ендеше с?зді, с?йлемді о ығанда олардыц мағынасын Yғындыруға, баса коціл б?лу ажет. Сауатты адамдар жазғанда есінде тYтас с?зді ғана емес, с?йлемді Yстайды. Біра олар жазғанда еріктіц бір тол ынынан туған ?зара байланысты, жYйелі бір озғалысты (импульсті) іске асырады. Мысалы, бір с?з жазғанда бір импульс іске асады. Ал жаца сауаттана бастаған бала бір əріпті жазу Yшін оныц Yрамындағы элементтердіц əр айсысында (тая ша, ілмек т.б.) бір-бір импульс жYмсайды. МYнда да к?птеген ерік кYшін жYмсап, Yнемі тияна ты зейін ойғанда ғана Yза уа ыт жаттығу жYмыстарыныц нəтижесінде барып дағды калыптасады: саусак дағдыланады; ерік, зейін, сананы бағыттайды. Сана жазылатын əріптіц немесе с?здіц, с?йлемніц мазмYнын Yстайды; с?йтіп, бірте-бірте санада тYтас с?з немесе с?йлем са талады да, оларды жазу тYтас бір акт ретінде орындалады. О у-жазу процестерін талдаудан шығатын негізгі орытынды: 1) о ушы о уға, жазуға Yйрену барысында мецгеруге тиісті ец басты процестер: с?йлемді с?зге, с?зді буынға, буынды дыбыс а ажырату жəне керісінше, дыбыстардан буын, буыннан с?з, с?зден с?йлем Yрастыру. Егер мYғалім талдау-жинактауға жеткіліксіз к?ціл б?летін болса, бала əрбір əріпті, дыбысты, с?зді жеке жаттайды да, олардыц əр айсысыныц мəніне к?ціл б?лмейді, сонды тан оларды дYрыс байланыстырып о и да алмайды, жаза да алмайды. 6рбір айтылғанды немесе жазылғанды бір-бірімен салыстырып, талдап- жина татып, айталаттырып Yйретсе ғана баланыц ойлау процесін дамытуға септігі тиеді. 2) Сауат аша бастаған бала оку-жазуға Yйрену барысында коптеген иынды тарға кездеседі (бір əріпті немесе бір созді жазу Yшін нерв жYйесінен бірнеше тол ын (импульс) жасалады). Осы кездегі кедергілер мен иынды тардан баланыц нозік табиғатына нY сан келтірмей, кYш-жігерін мY алтпай алып шығу мYғалімдерге Yлкен жауапкершілік жYктейді. БYл жYмысты талапка сай Yйымдастырып жYргізу Yшін, мектепке дейінгі баланыц а ыл-ойыныц, тілініц дамуы, жеке ерекшеліктерініц алыптасуы ж?нінде мYғалім толы сауатгы болуы керек, сонда ғана əдістемелік жағынан ажетті жYмыстарды шеберлікпен Yштастырып, іске асыра алады. жүктеу/скачать 234,07 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|