М. Өтемісов атындағы Батыс Қазақстан
жүктеу/скачать 0,67 Mb.
|
Адам және жануарлар физиологиясы УМКД
- Бұл бет үшін навигация:
- Газ алмасу механизімі
- 1 Өкпе мен тканьдегі газ алмасу
| Кернеу куші деп бір молекула газдың ерітіндіден сыртқа шы-ғуға жұмсайтын кушін айтады. Газдың еруі ерітіндінің кұрамына, сұйықтықтың үстіндегі газ калпында сақталған газдардың көлемі мен мөлшеріне, ерітіндінің температурасына жəне газдың табиғатына байланысты болады. Газдың ерітіндіге көшуі мен ерітінді устіндегі газдар катарына шығуы арасында тепе-теңдік болады. Газ молекуласының ерітін-діден бос газдар арасына шығаратын күшін газдың сұйықтықта-ғы кернеуі деп атайды.
Бір жағынан газдың альвеола ауасындағы меншікті қысымын, екінші жағынан сол газдьщ артерия мен венадағы, сондай-ақ тканьдегі кернеу кушін өзара салыстыра отырып, газ диффузия-сының бағытын анықтайды Сонымен қандағы (тканьдегі) газдардың диффузия аркылы бір жерден екінші жерге өтуі, негізінен əрбір газдың мембрана-ньщ екі бетіндегі меншікті қысымына мұндағы айырмашылыққа байланысты. Оттегі т. б.газдар, сөзсіз қысымы жоғары жақтан қысымы төмен жаққа карай ойысады. Мұнымен бірге газ диф- фузиясьша басқа да факторлар əсер етеді. Оларды газ алмасуы-на жалпы жəне арнайы əсер ететін факторлар деп екі топқа бе-луге болады. Газ алмасу механизіміДəріс мазмұны:Өкпе мен ұлпадағы газ алмасу Газ алмасуға əсер ететін факторлар Оттегінің қан арқылылы тасмалдануы 4 Тыныс алудың реттелуі 1 Өкпе мен тканьдегі газ алмасуДем алғанда өкпеге кіретін атмосфералық ауа мен деммен бірге шығатын немесе альвеолалық ауаның құрамындағы əр газ-дың мөлшерін жеке салыстырып екпе альвеоласындағы газдар мен қан кұрамындағы газдардың ету бағытын байқауға болады. Негізгі газдар атмосферада, оның жеке қабаттарында ұдайы бір мөлшерде болады. Адам дем алғанда осы атмосфералық ауа өкпеге енеді, ал өкпедегі альвеолалық ауа мен дем шығарғанда шығатын ауада оттегі мен көмір қышқыл газ мөлшері ұдайы өз-геріп отырады: оттегі азайып, көмір қышқыл газ көбейді Деммен бірге шығатын ауа мен альвеолалық ауадағы оттеп мен көмір қышқыл газ мөлшерін салыстырсақ деммен шыққан ауада оттегі көбірек, көмір қышқыл газ азырақ: альвеолалык, ауа өкпеден шығарда тыныс жолындағы («өлі» кеңістіктегі) атмос-фералық ауамен араласып кетеді. Өкпеде газ алмасуының негізгі көрсеткіші — альвеолалық ауа-дағы, газдардың құрамы мен мөлшері. Атмосфералық ауамен альвеолалық ауа құрамындағы газдардың мөлшерін салыстыр-сақ, оттегінің атмосферадан қанға, ал көмір қышқыл газдың қан-нан альвеолаға өтетінін байқауға болады. Белгілі бір ткань мен қан құрамындағы газдардың алмасу гəртібін білу үшін алдымен қандағы газдардың физикалық жайы мен мелшерін, кернеу күшін (меншікті қысымын) анықтал алу қажет. Əрбір газ қанда еріген не химиялық жолмен байланысқан күй-інде кездеседі. Биологиялық мембрана арқылы тек еріген газ-дар өтеді. Газдар қан айналысының үлкен жəне кіші шеңберлеріндегі капиллярлардан бір тəртіппен өтеді, сондықтан өкпеде немесе белгілі бір тканьде өтетін газ алмасуын бірге қарауға болады. Əрбір газ бір жəне бірнеше қабатты мембранадан өте алады. Оньщ өтуі мембрананың екі жағындағы меншікті қысымға, ондағы айырмашылыққа байланысты. Басқаша айтқанда, газ бір жерден екінші жерге қысымның жоғары жағынан төмен жағына қарай диффузия жолымен көшеді. Қандағы жалпы газ қысымын 1858 ж. И. М. Сеченов анықта-ган. Əр газдың мевшікті қысымы қанда кернеу кушіне тең болса сұйықтықта жəне ерітінді үстінде газ тепе-теңділігі пайда бола-' ды. Ал газдың меншікті қысьшы кернеу кушінен жоғары болса, ол «ери» бастайды, кернеу куші жоғары болса, газ сұйықтықтың кұрамынан бөлініп шығады. жүктеу/скачать 0,67 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|