Нарықтық құрылым – бұл фирмалардың салалық нарықта өзара әрекеттесу сипатын анықтайтын және нарықтық тепе-теңдіктің қалыптасу әдістерін көрсететін нарықтық ұйымдастыру белгілерінің жиынтығы.
Нарықтық құрылымының типін анықтайтын негізгі факторлар
Өндірушілердің
шоғырлануы
Сатып алушылардың
шоғырлануы
Өнімді ерекшелендіру
дәрежесі
Нарықтық ақпараттың
толықтылығы
Салаға кіру және одан
шығып кету
мүмкіндіктері
Өндірушілердің бағаға
бақылау
жасай алу дәрежесі
Фирмалардың өзара
әрекеттесу сипаты
Нарық құрылымының түрлері
Абсолютті (таза) монополия
Монополистік бәсеке
Олигополия
Жетілген (таза) бәсеке
Бәсеке және монополия
Нарықтың көптүрлігініне байланысты бәсекенің 2 түрі бар:
Жетілген бәсеке
Жетілмеген бәсеке
Жетілген бәсеке нарығы дегеніміз – нарықтағы бағаға әсер ете алмайтын және оны өзгерте алмайтын, саны өте көп және көлемі жағынан шағын фирмалар жұмыс істейтін нарықтық құрылымның бір типі.
Жетілмеген бәсекенің түрлері:
Монополия
Олигополия
Монополиялық бәсекелестік
Жетілген бәсеке нарығының артықшылықтары
Өнім өндіру технологиялық жағынан аса тиімді түрде жүзеге асырылады.
Ресурстар оңтайлы дәрежеде бөлінеді
Кәсіпорындар тұрақты, әрі шығынсыз жағдайда жұмыс істейді
Жетілген бәсеке нарығының кемшіліктері
Нарықтың бұл типіне капиталдың үлкен бөлігіне ие бола алмайтын шағын кәсіпорындар тән болғандықтан, олар өнімділігі жоғары техника мен технологияны қолдануға қабілетсіз болып табылады
Ғылыми-техникалық прогресстің дамуына үлес қоса алмайды, өйткені ұзақ мерзімде ғылыми-зерттеу және тәжірибелік жұмыстарды жүргізу көп қаржыны талап етеді
Қоғамдық игіліктерді өндіре алмайды