Танымның эмпирикалық деңгейінің ерекшеліктері және сипатты белгілері



Дата08.12.2023
өлшемі0,86 Mb.
#135264

Танымның эмпирикалық деңгейінің ерекшеліктері және сипатты белгілері

Ғылыми танымның әдістері жалпы деңгейлеріне, ғылыми зерттелу үдерісіне, қолданылу ауқымының кеңдігіне қарай бірнеше топқа бөлінеді. Сондай-ақ олар:

• жеке,

• жалпы ғылыми және

• жалпылама (философиялық) әдістерге бөлінеді.


Эмпириялық
Табиғат жайлы ілімді зеттеуде сезімдік тәжірибені бірден – бір ілім көзі ретінде қолданушы теория
Теориялық
Танымның рационалдық (логикалық) деңгейінде іске асырылады, нысандар мен құбылысқа тән неғұрлым тереңінен байланыстарды ашу жүргізіледі
Ғылыми таным деңгейлері

Эмпирикалық ғылым

Әдіс – бұл белгілі бір қорытындыға жетуге көмектесетін әрекеттердің жиынтығы. Эмпирикалық ғылымның негізін салушылардың бірі - Ф.Бэкон танымның әдісін циркульмен салыстырған. Әрбір адамның ойлау қабілетінің деңгейі әртүрлі, сол себепті барлық адамдардың жетістікке жетуге деген мүмкіндіктерін теңестіру үшін белгілі бір құрал керек. Ғылыми әдіс осындай құрал болып табылады. Сондай – ақ, әдіс адамдардың мүмкіндіктерін теңестіріп қана қоймай, олардың іс - әрекетін біркелкі жасап, ғылыми зерттеулердің ұқсас нәтижесін алуға ықпал етеді.

Танымның эмпириялық деңгейі

  • Эмпиризмге сәйкес, ғылыми білім нақты ғылыми зерттеу пәні туралы эмпирикалық деректерді бекітуден, олардың негізінде мүмкін эмпирикалық гипотезаларды – жалпылауды алға тартудан, қолда бар фактілерге ең жақсы сәйкестігі негізінде олардың ең дәлелденгенін таңдаудан басталады. Тәжірибені индуктивті жалпылау және оның эмпирикалық расталуының ең жоғары дәрежесіне негізделген ең жақсы гипотезаны кейіннен таңдау ретіндегі ғылыми білім моделі ғылым философиясында индуктивтік (немесе индуктивтік емес) деп аталады. Оның көрнекті өкілдері Ф.Бэкон, Дж.Гешель, У.Ууэлл, Сент. Джевонс, Г.Рейхенбах, Р.Карнап және т.б.

Эмпирикалық деңгей кезеңдері


Бақылау
салыстыру
есеп
өлшеу
сауалнама
эксперимент

Ғылымның негізделуі және құрылымы

Ғылым дегеніміз –адамның табиғат,қоғам және өзінің танымы туралы білім алуға бағытталған рухани қызметінің ерекше формасы. Ғылымның негізгі мақсаты: ақиқатқа жету жіне табиғат,қағам, ойлау заңдылықтары, танымның өзі туралы нағыздықтың объективтік заңдылықтарын ашу.

Ғылым ежелгі заманда Қытайда,

Үндістана, Гекияда пайда

болды.

Ғылым - тек білімнің, фактілердің және т.б. жиынтығы ғана емес ол сондай ақ, қоғамның мәдени-әлеуметтік маңызды құбылыстарының бірі.

Яғни ғылым дегеніміз бұл:

  • мәдениеттің бір саласы;
  • дүниетанымдық әдістің бірі;
  • адамды және табиғатты қайта өңдеуші өндіргіш күш;
  • арнаулы институт (институт түсінігіне тек жоғары оқу орны емес, сонымен қатар ғылыми қауымдастықтар, академиялар, лабораториялар, журналдар және т.б, кіргізіледі).

Әртүрлі ғылымдардың өздерінің арнайы міндеттерін шешу үшін қолданатын сан-алуан тәсілдерінен өзге ғылыми білімнің өзін даярлайтын және құрылымын реттейтін барлық ғылымдарға ортақ кейбір ережелер мен процедуралар да бар. Олар жалпы ғылыми методтарды құрайды. Оның ішіндегі ең маңыздылары:

Әртүрлі ғылымдардың өздерінің арнайы міндеттерін шешу үшін қолданатын сан-алуан тәсілдерінен өзге ғылыми білімнің өзін даярлайтын және құрылымын реттейтін барлық ғылымдарға ортақ кейбір ережелер мен процедуралар да бар. Олар жалпы ғылыми методтарды құрайды. Оның ішіндегі ең маңыздылары:

  • Абстракциялықтан нақтылыққа көшу методы.
  • Үлгілеу методы және жүйелілік принципі.
  • Эксперимент және бақылау.

Ғылымның тарихы мен философиясы тығыз байланысты. Ғылым философиясы тарихи өзгеретін әлеуметтік-мәдени астарда қарастырылатын және олардың тарихи дамуында алынған ғылыми білімдерді өндіргіш қызмет ретінде жалпы заңдылықтарды және ғылыми танымның тенденцияларын таныстырады. Екі мықты ағым – ғылым тарихы мен философиясы – біртұтас және бөлінбес. Олар дамудың ұзақ әрі күрделі жолынан өтті. Ғылым тарихы тек философиялық тұжырымдарға эмпирикалық негіз болып қана қоймайды, сонымен қатар,

Ғылымның тарихы мен философиясы тығыз байланысты. Ғылым философиясы тарихи өзгеретін әлеуметтік-мәдени астарда қарастырылатын және олардың тарихи дамуында алынған ғылыми білімдерді өндіргіш қызмет ретінде жалпы заңдылықтарды және ғылыми танымның тенденцияларын таныстырады. Екі мықты ағым – ғылым тарихы мен философиясы – біртұтас және бөлінбес. Олар дамудың ұзақ әрі күрделі жолынан өтті. Ғылым тарихы тек философиялық тұжырымдарға эмпирикалық негіз болып қана қоймайды, сонымен қатар,

өзінің ары қарай дамуына

анағұрлым тиімді

жолды таңдап алады.



Достарыңызбен бөлісу:




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет