Matematиka жалпы орто билим берүүчү мектептердин 2-классы үчүн окуу китеби

56
100 ДҮН ИЧИНДЕ САНДАРДЫ РАЗРЯД 
АРКЫЛУУ ӨTҮП КОШУУ ЖАНА КЕМИТҮҮ
ООЗЕКИ КОШУУ ЖАНА КЕМИТҮҮ УСУЛДАРЫ
1.  Эсепте:
  1)10  санынан  7  жана  2  сандарынын  суммасын  ке-
мит: 
 
 
    
2        1
 
           
 
10 – (7 + 2)
 
Кашаалуу туюнтмалардa баштап кашаанын ичин-
деги амалдар аткарылат.
  2)  10 – 7 – 2 көрүнүшүндөгү мисалдарды чыгаруудa 
амалдар удаалаш аткарылат: 10 – 7 – 2 = 1.
2.
  Түшүндүрүп чыгар:
 
     
2         1
 
10 – (5 + 3) 
10 – (6 + 3) 
9 – (4 + 2)
 
10 – 5 – 3 
10 –  6  – 
 
3 
9  –  4 – 2

57
3.
 
Анвардa 10 жаңгак бар эле. Ал 7 син 
инисине  берди,  2  өөн  болсо  чагып 
жеди. Анвардa канча жаңгак калды? 
  I усул.
  1)     7 + 2 =
    
жаңгак желди.
  2) 10 – 9 =
    
жаңгак калды.
  II усул.
  10 – 7 – 2 = 3 – 2 = 1 жаңгак калды.
  Жообу: Анвардa 1 жаңгак калды.
4.
  Жадыбал боюнча маселе түз жана аны чыгар:
Бар болчу
Иштетилди
Калды
 30 кг 
 
картошка
 
эртең менен  — 4 кг
           түштө — 5 кг 
? кг
5.
   Түшүндүрүп чыгар:
 20
 
–
 
(6
 
+
 
3) 40
 
–
 
(7
 
+
 
2) 50
 
–
 
(5
 
+
 
4)
6.
 
Балдар  бакчасынын  ашканасында  20  кг  күрүч  бар 
болчу. Эртең менен 4 кг, түшкү тамакка да ошончо 
күрүч иштетилди. Канча килограмм күрүч калган?
  Маселени пландын негизинде чыгар:
  1) Бардыгы болуп канча күрүч сарпталган?
 
     
4
 
+
 
4
 
= 
  (кг)
  2) Канча килограмм күрүч калган?
  
20
 
–
 
8
 
=   
  (кг)
7.
 
19
 
+
 
1  
26
 
+
 
4  
45
 
+
 
3  
(9
 
+
 
6)
 
+
 
5 
 56
 
+
 
3 87
 
+
 
3 38
 
+
 
2  
(8
 
+
 
9)
 
+
 
3

58
САНДУУ ТУЮНТМАЛАР
1.
 
 
  
35
 
+
 
4                        48
 
–
 
5
Булар 
сандуу туюнтма же туюнтма деп аталат.
Туюнтмадa көрсөтүлгөн амалдардын натыйжасына 
туюнтманын мааниси дейилет.
 35
 
+
 
4=39
   35 менен 4 санынын суммасы 39 гa барабар.
35
 
+
 
4 
  
туюнтма, 39   туюнтманын мааниси.
2.
  Туюнтмаларды эсепте:
  36 жана 4, 48 жана 30, 37 жана 48 дин суммасы;
  42 жана 2, 57 жана 50, 95 жана 5 тин айырмасы.
3.
  Жадыбал боюнча маселе түз жана аны чыгар:
Бар болчу
Иштетилди
Калды
 8 кг    жана    6 кг
5 кг 
? кг
 
  8 + 6,  8 – 6,  (8 + 6) – 5  туюнтмаларынын  маанилерин 
эсептеп эмнени табууга болот?
4.
  Бакка  70  түп  көчөт  отургузулду.  Алардан  40  түбү 
чие,  20  түбү  курма,  калгандары  алыча  көчөтү. 
Баккa  канча  түп  алыча  көчөтү  oтургузулган? 
5.
  Фигураларды  дептериңе  чий.  Ар  бир  фигурадa 
канчадан  үч  бурчтук  жана  канчадан  квадрат 
бар?
 

59
6.
  Мисалдарды чыгар:
 
58 – 4 
47 + 2 
60 –     3
        
  36 + 4
 58 – 40 47 + 20 60 – 30         36 + 40
7.
 
Биринчи фермер чарбасы 15 жаңы трактор, экинчиси 
болсо андан 4 кө көп трактор сатып алды. Экинчи 
фермер чарбасы канча жаңы трактор сатып алган?
 
САНДУУ ТУЮНТМАЛАРДЫ САЛЫШТЫРУУ
1.  Бул  барабарсыздыктар  кандайча  алынган?
 
 
      
 
 
        4
 
+
 
3 > 4
 
+
 
2                       4
 
–
 
3 < 4
 
–
 
2
    
  
7 > 6   
           1 < 2
2.
  Бир  мамычага  сандардын  суммасын,  экинчи  ма-
мычага  сандардын  айырмасын  жаз  жана  алар-
дын  маанисин  тап:
 58
 
–
 
40 57
 
+
 
3 78
 
–
 
6 40
 
+
 
14 70
 
+
 
23 20
 
–
 
3
3.  Маселе түз жана аларды чыгар:
 
+
  
  
  
  
6
 
+
 
2    9–1 
 
3
 
+
 
3    7–2
  
  
8    8 
 
  
6    5

60
1) 
4.
  Кыска  жазуу  боюнча  маселе  түз  жана  аны
 
чыгар:
  1)  Бар болчу      — 9 вертолёт
         Учуп кетти      — ? вертолёт
          Калды            — 5 вертолёт
 
2)  Бар болчу       — 15 л сүт
         Иштетилди     — 4 л жана 3 л сүт
         Калды             — ? л сүт
5.
 
75 дм – 25 дм             55 см + 35 см
 
45 см + 35 см             52 дм – 24 дм
6.
 
Mектеп спорт мелдеши үчүн 49 спорт кийими сатып 
алынды. Алардан 20 сы башталгыч класс окуучулары 
үчүн ажыратылды. Жогорку класс окуучулары үчүн 
канча спорт кийими калды? 
7.
   37
 
+  2 
78
 
–
 
 4 
26
 
+
 
 4 
60
 
–
 
 3
 37
 
+
 
20 78
 
–
 
40 26
 
+
 
40 60
 
–
 
30
1.  Сүрөттүн негизинде мисалдардын жообун тап, алар-
ды салыштыр:
  
 
    
 
 
 6
 + 3        7 + 2 
    8
 – 3    5 – 1
2.
  Туюнтмалар түз жана алардын маанисин тап:
  35 менен 13 түн суммасын; 47 менен 24 түн айырма-
сын; 53 менен 15 тин суммасын.
2) 

61
3.
  Жадыбалдан жообу бирдей болгон мисалдарды тап:
87 + 13
78 + 22
48 + 32
35 + 25
75 + 15
90 – 10
67 + 33
20 + 20
53 + 37
64 + 26
90 – 50
78 – 18
4.
  Сүрөттөн пайдаланып: 4 + 7, 4 + 10, 7 – 4, 10 – 4, 10 – 7 
туюнтмалары боюнча маселе түз жана аны чыгар:
 
 
 
5.
  Фигураларды дептериңе чий жана аттарын жаз:
 
6.
  Автомобиль заводу биринчи күнү 47, экинчи күнү
 
андан 3 кө көп машина иштеп чыгарды. Завод эки 
күндө канча машина иштеп чыгарган?
7.
 
50
 – 23 + 17  
37
 + 23 – 30     
    87
 – 64 + 23
 40
 – 18 + 12 55 +14 – 29 
     
95–
 52 
 
+
 13
 4 кг    
 
   7 кг    
                   10 кг  

62
1.
    38 + 5 = 
 
 
  5  санын  кандайча  кошконуңду  сүрөттөн  пайда-
ланып  түшүндүр:
 
                    
38
 + 5 =  
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
  
     
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
  
     2 
    3
 
                 
 
   
 
 
38
 
+
 
5
 
=
 
38+2
 
+
 
3
 
=
 
(38
 
+
 
2)
 
+
 
3
 
=
 
40
 
+
 
3
 
=
 
43
2.
  Түшүндүрүү  менен  чыгар:
 
57
 
+
 
8
 
=
 
57+3
 
+
 
5
 
=
 
(57
 
+
 
3)
 
+
 
5
 
=
 
60
 
+
 
5
 
=
 
65
 
   
   
  
 
  
    
3      5 
 29
 
+
 
4 64
 
+
 
7 48
 
+
 
9            35
 
+
 
6
  
    
  
 
 
       
   
 
 
      
   
 
                
    
  
1   3 
  
    
6  1 
 
   
  2    7              5    1
3.
  Мектептин короосунда 38 түп алма көчөтү бар эле. Дагы 
4 түп анар жана 5 түп чие көчөтү эгилди. Мектептин 
короосуна бардыгы канча түп мөмөлүү көчөт эгилген?
4.  Үлгү боюнча аткар: 26=20+6.
 
54
 
=
 
50
 
+   65
 
=
 
 
 +   8
9
 
=
 
 
 + 
 78
 
=
 
70
 + 
 29
 
=
 
 
 +   
37
 
=
 
 
 + 
 43
 
=
 
40
 + 
 97
 
=
 
 
 +   
32
 
=
 
 
 + 
5.
  Эки кесинди чий: биринин узундугу 8 см, экинчи си 
андан 3 см ге узун болсун. Экинчи кесиндинин узун-
дугу канча?
6.
  40 см + 20 см 
50 дм – 10 дм
  20 дм + 20 дм 
70 см – 30 см

63
7.
  Кыска жазуу боюнча маселе түз жана аны чыгар:
  Бар болчу — 39 стол      
 
? стол
  Алып келинди — 4 стол 
8.
 45
 
+
 
7 34
 
+
 
7 57
 
+
 
5 16
 
+
 
7
 29
 
+
 
9 59
 
+
 
6 86
 
+
 
5 65
 
+
 
8
1.  Мисалдарды түшүндүрүү менен чыгар:
 29
 
+
 
6
 
=
 
29+1
 
+
 
5
 
=(29
 
+
 
1)
 
+
 
5
 
=
 
30
 
+
 
5
 
=
 
35
 
        
 
       1     5
 46
 
+
 
4=
 
 
  
58
 
+
 
2
 
=
 
 
 67
 
+
 
3
 
=
 
 
 
46
 
+
 
7=
 
 
  
58
 
+
 
7
 
=
 
 
 67
 
+
 
5
 
=
 
 
  
  
  
 
 
       
  
 
 
 
        
  
  
 
      
    
  
 4  3 
   
 
2  5 
    
 
3     2 
2.
 
Дүкөнгө 59 даана эки жана үч дөңгөлөктүү вело-
сипед алып келишти. Үч дөңгөлөктүү велосипед 
29 даана болсо, канча эки дөңгөлөктүү велосипед 
алып келишкен?
3.  Амал белгилерин барабардыктар туура болгондой 
кылып кой:
 
30
   
7
 
=
 
37 53
   
3
 
=
 
50 70
   
9
 
=
 
79
 20
   
6
 
=
 
26 47
   
7
 
=
 
40
 
96
   
6
 
=
 
90
 80
   
8
 
= 88
 
60
   
1
 
=
 
61
 
85
   
5
 
=
 
80
4.
  Жадыбал негизинде берилген мисалдарды чыгар:
25 + 6
96 – 6
42 + 9
18 – 9
67 + 8
84 + 7
68 – 8
59 + 6
59 – 9
38 + 5
39 + 4
16 – 8

64
5.  Ар бир фигурадa канчадан үч бурчтук бар?
 
 
 
6.
 
Күнөсканада 39 атыргүл ачылган болчу. Keчке жуук 
дагы 6 атыргүл ачылды. Күнөсканада бардыгы болуп 
канчa атыргүл ачылган?
7.
 35
  
+
  
7 28
  
+
  
7 45
  
+
  
0 75
  
–
  
5
 38
  
+
  
5 69
  
+
  
3 54
  
–
  
0 29
  
+
  
6
1.
  Mисалдын чыгарылышын түшүндүр: 
42 – 5 = 
 
 
                    
42 
 
–
 
 5 =
  
 
 
                    
    
 
                    
   
 
 
2  
  
 3
 
                 
 
 
 
 42
  
–
  
5
 
=
 
42–2
  
–
  
3
 
=
 
(42
 
–
 
2)
 
–
 
3
 
=
 
40
 
–
 
3
 
=
 
37
2.
  Түшүндүрүү  менен  чыгар:
 
57
 
–
 
9
 
=
 
57–7
 
–
 
2
 
=(57
 
–
 
7)
 
–
 
2
 
=
 
50
 
–
 
2
 
=
 
48
 
        
 
      7     2   
 65
 
–
 
7 87
 
–
 
9 42
 
–
 
6            97
 
–
 
8
  
    
 
 
 
       
 
 
 
       
 
 
               
  
 
 
      5     2 
    7     2 
     2    4             
 
7  1
3.  89 см    8 дм 9 см 
57 см 
 5 дм 7 см
  62 см 
  6 дм 2 см 
   
     
43 дм 
 4 дм 3 см

65
4.
  Жаш көрүүчүлөр театрына биринчи автобуста 35, 
экинчи автобуста болсо андан 5 ке аз окуучу барды. 
Жаш  көрүүчүлөр  театрына  бардыгы  болуп  канча 
окуучу барган? 
5.  Фигуралардын канчадан жагы бар, аталышын айт. 
Ар бир фигуранын периметрин тап:
 
6.  Мисалдарды түшүндүрүү менен чыгар:
7.
  63,  72,  86,  47  сандарын  үлгүдө  көрсөтүлгөндөй 
сумма менен алмаштыр: 59 = 50 + 9
8.
  Чакмактарга сан кой, барабардык туура болсун:
 
48+
   = 53 85–
   = 
80 59–
   = 
50
 39+
   = 46 63–
   = 
60 23–
   = 
20
 53+
   = 62 79–
   = 
70 98–
   = 
90
4 см
3 см
4 см
4 см
2 см
2 см
5 см
2 см
32 – 7
46 + 4
38 + 2
27 – 9
63 + 7

66
1.  Мисалдарды түшүндүрүү менен чыгар:
 
    71
 
–
  
8  
71
 
–
 
8
 
=
 
(71
 
–
 
1)
 
–
 
7
 
=
 
70
 
–
 
7
 
=
 
63
 
           
 
        1    7
 64
 
–
 
4
 
=
 
  
87
 
–
 
7
 
=
 
 38
 
–
 
8
 
=
 
 
64
 
–
 
7
 
=
 
  
87
 
–
 
9
 
=
 
 38
 
–
 
9
 
=
 
  
    
 
 
 
       
 
 
 
        
 
      
    4  3 
     7  2 
   
 
8  1 
2.
  Дүкөндө 54 жуп аялдар бут кийими, андан 7 жупка аз 
эркектер бут кийими сатылды. Канча жуп эркектер 
бут кийими сатылган?
3.
 43
 
+
 
8 18
 
–
 
9 32
 
–
 
7 54
 
–
 
8
 64
 
–
 
7 16
 
–
 
9 13
 
–
 
7 73
 
–
 
9
4.
  Кашааларды койгонуңда, натыйжа туура болсун: 
 
50
 
–
 
7
 
+
 
3
 
=
 
40 99
 
–
 
70
 
+
 
9
 
=
 
20 50
 
–
 
22
 
+
 
8
 
=
 
20 
5.
  Фигураларды  дептериңе  чий  жана  алардагы  үч 
бурчтуктардын санын аныкта.
 
 
6.
  Амбарда 42 кап жүгөрү бар эле. Түшкө чейин 5 кап, 
түштөн кийин 4 кап жүгөрү дүкөнгө жөнөтүлдү. Амбар-
да канча кап жүгөрү калды?
7.
 42
 
–
 
2 57
 
–
 
7 27
 
+    
 
2 38
 
+
 
    2
 42
 
–
 
7 57
 
–
 
9 27
 
+
 
20 38
 
+
 
20

67
1.  Mисалдардын чыгарылышын түшүндүр:
 
  
37 + 48 = 
 
 
    
37 + 53 = 
 
  
 37 + 48 =
 
 
  
      37 +  53 = 
 
 
    
       
 
         
         
       30   7    40    8 
      30   7       50   3
 
  30 + 40 = 70
 
    30 + 50 = 80
 
     7  +   8 = 15
  
            7 +    3 =  10
 
 
  70 + 15 = 85
   
    80 + 10 = 90
 
   
 
 
     же
 
 37+48=(30+7)+(40+8)=(30+40)+(7+8)=
 
 =70+15=85
 
   
Эки орундуу санды эки орундуу сангa кошуудa он-
дуктар ондуктарга, ал эми бирдиктер бирдиктерге 
кошулат.
2.
  Жогорку класстын окуучулары 27 аңгеме жана 38 
ыр  китептерин  ремонттошту.  Окуучулар  бардыгы 
болуп канча китеп ремонттошкон?
3.  Сандарды  разряд  бирдиктеринин  суммасы  көрү-
нүшүн дө  туюнт.
 
37=30+7 87=80+ 
 15=10+ 
 
 48=40+
  
13=10+   38=30+ 
4.  Берилген фигуралардын арасынан тик бурчтуктарды 
тап жана алардын номерлерин айт.
 
 
1)
2)
3)
4)
5)

68
5.
  Кыска жазуу боюнча маселе түз жана аны чыгар:
 
1-бидондо — 17 л май   
 
? литр май
  2-бидондо — 28 л май
6.
 
Оюнчук  жасоо  устаканасынын  жумушчулары  бир 
жумада 37 куурчак, 53 мамалак жасашты. Устакана-
нын жумушчулары бир жумада бардыгы болуп канча 
оюнчук жасашкан?
7.
 27
 
+
 
18 42
 
–
 
5 32
 
+
 
16 27
 
+
 
33
 45
 
–
 
23 38
 
+
 
5 43

жүктеу/скачать 5,39 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: