Миннегалиева Л. С.
Яр Чаллы шәһәре 27 нче мәктәпнең татар теле һәм әдәбияты укытучысы
Татар теле һәм әдәбияты дәресләрендә уен технологиясе
Замана көннән-көн үзгәрә. Шуңа ияреп мәгариф системасы да үзгәреш
кичерә. Димәк, без-укытучыларга да яңалыкларны исәпкә алып эш итәргә кирәк.
Бүген без техника зур тизлек белән үсеш алган инновацияләр чорында яшибез.
Балалар мәгълүмати технологияләр белән бик иртә таныша. Дәрестә укучыларны
үз фәнеңә карата кызыксыну уяту, аларның игътибарын җәлеп итү өчен төрле
алымнар кулланырга туры килә.
Бүгенге көндә дәрестә балаларга белем бирү һәм кызыксыну уяту өчен күп
төрле технологияләр бар.
Башлангыч сыйныф укучылары эмоциональ, хәрәкәтчән, тиз арыйлар. Бала
материалны үзе өчен кызык булса гына, үзенең шәхси ихтыяҗларына туры килсә
генә кабул итә һәм фикерли башлый. Кечкенә сыйныфларда укыту процессында
әкияти, фантастик сюжетлар, кызыклы геройлар белән очрашу, уен
элементларын куллану – тел материалын өйрәнүнең мотивлашкан булуын
тәэмин итә.
Башлангыч сыйныфларда күбрәк уен технологиясе элементларыннан
файдаланам. Шигырьләр, җырлар өйрәнәбез. Дәрес кызыклы булсын өчен дәрес-
сәяхәтләр, уен-табышмаклар кулланам.
Укучылар белән күбрәк аралашу өчен “Җиләк җыю” уены ярдәм итә.
Төрле биремәр, сораулар язылган җиләк, гөмбә рәсемнәре кәрзингә тутырыла.
Балалар җиләкләрне алып, сорауны укыйлар. Җавап биргән бала үзендә җиләкне
калдыра. Дәрес ахырында шул җиләк, гөмбә саныннан чыгып билге куела.
Сүзләрнең тәрҗемәсен, язылышын истә калдыру өчен “Тәрҗемәче” уены
ярдәм итә. Укучылар бер –берсенең ялгышларын табалар, төзәтәләр.
Укучыларда сәнгатьле уку һәм дөрес сөйләүне булдыру максатыннан “Иң
матур сөйләүче” уены уйныйбыз. Балалар берсен-берсе уздырып текстларны
матур, интонация белән укырга тырышалар.
97
Беренче сыйныфта балаларны татар теленә предметлар белән эш итү аша
өйрәтү уңышлы эш дип саныйм. Һәр тема үтелгәннән соң практик эш эшлибез.
Укучылар өйрәнелгән сүзләрне рәсемнәрдән табалар, кисәләр, ябыштыралар.
Кече яшьтәге мәктәп укучылары өчен кызыклы эш формасының бер төре –
укыган әсәрне сәхнәләштерү.Балалар бу эшне бик теләп башкаралар. Хәтта
әтәниләре белән берлектә костюмнар, битлекләр дә ясап киләләр.
Дәресләрдә уен алымнарын куллану укучыарда тел өйрәнүгә кызыксыну
уятырга, яңа белем һәм күнекмәләр формалаштыруны нәтиҗәлерәк итәргә,
укучыларның
иҗади
сәләтләрен
үстерергә
ярдәм
итә.
Укытуны
камилләштерүнең чиге юк, бары тик эзләнергә, яңалыкка омтылырга гына кирәк.
Миннуллина Р. Ф.
КФУ-ң Алабуга институты
Милли мәктәп җитәкчесенә куелган таләпләр
Мәктәп җитәкчесе нинди белемле, тәҗрибәле булырга тиеш? Булачак
мәктәп директорына үзендә нинди сыйфатларны үстерә башларга кирәк? Мәктәп
директоры булырга теләүченең әзерлек дәрәҗәсен ничек билгеләргә?
Галимнәр Россия мәктәпләренең булачак җитәкчеләренең һөнәри (карьера)
үсешләренә анализ ясап ике директор булырлык төркемне ачыклыйлар:
педагогик профильгә ия булмаган специалистлар,алар үзләрен менеджмент
өлкәсендә оста күрсәтәләр, һәм мәгариф сферасында һөнәри имидж
күрсәтүчеләр. Беренче очракта идарәче резервын әзерләү специалистның
мәгариф сферасына ияләнүенә, күнегүенә, педагогик компетенцияләр
формалашуга,
экономик,
норматив
һәм
хокуки
идарә
компетенцияләреформлашуын белембирү өлкәсенә юнәлтүгә игътибар ителә.
Булачак җитәкчеләрнең икенче төркеме директор урынбасарылары һәм
педагоглардан формалаштырыла. Мәсьәләләр масштабы һәм җаваплылык
дәрәҗәсе үзгәреп торулар менеджмент һәм эконмик, норматив-хокуки планда
һөнәри компетенцияләр зарурлыгын китереп тудыра.
Ничек лидерлык сыйфатларын үстереп була? Тормышта 3 кагыйдә бар.
1.
Иң мөһим максатка үзеңне көйли, юнәлтә белмәү (әллә
теләмәү).Һәр көнне вакыт табып алдагы эшләрн, планнарны барлау (ашыгыч
булмаганнарын) кирәк. Көндә бу эшкә вакыт билгеләү кирәк.
2.
Үз урыныңны дɵрес билгеләмәү. Урта мәктәпләрдә идарәгә
өйрәтмиләр, укытучыны тыңларга, яхшы укырга, кагыдәргә буйсынырга һәм
моның өчен яхшы бәя алу – укытучылардан макталу, сыйныфташлар алдында
дәрәҗә, әниләр алдында – соклану. Хуплау һәм җәза системалары индивидуаль
нәтиҗәләргә бәйле. Колледжларда, югары уку йортларында белем дәрәҗәсе
студентларның зачеткаларында билгеләнә. Бер сүз беләңн әйткәндә, специалист
әзерләнә.
3.
Мәсьәләләрнең үтәлешен таләп итә белмәү. 1990 елларда каты
тавышлы, боерык бирә торган сыйфатлар өстен иде (Командный голос). Ләкин,
заманалар үзгәрә килә, беренче урынга җитәкченең интеллектуаль сәләтләренә
98
игътибар беренче планга чыкты. Проблемалар да килеп туды. Монда акыл һәм
корылык, усаллык кирәк. Яхшы белемле кешеләрне без интеллегентлы, йомшак
күңелле итеп беләбез. Шуңа да, аларга кирәк вакытта усал, каты булу авыр, бу
алар өчен стресс, ә стресс безгә кирәкми. Бүгенге җитәкче нык, каты фикердә
булырга тиештер.
Заманың идеаль идәрәчесе ниниди булырга тиеш? Директор үз эшен генә
башкарырга тиештер. Урынбасарларының да эшен үзе эшли икән, нәтиҗә
түбәнрәк булыр. Өлгермәс. Җитәкче хезмәт баскычы беләнн югары үрмәләән
саен кешеләр белән эшли белү осталыгы күбрәк кирәк. Нәтиҗәле идарәче эш
вакытының күбесен хезмәткәрләрне җәлеп итү, туплау һәм мотив бирү турында
уйлап уздырыр (мотивация персонала).
Заман мәктәбенә директорлар теләп киләме? Ямбург мәктәбе, Казарновский
мәктәбе, Рачевский, Мильграм мәктәпләре. Бүген аларны бренд диләр. Бу
мәктәпләрне тәмамлап чыккан укучыларга кызыгалар, көнләшәләр.Ә безнен
илебездә 53 меңнән артык мәктәп!
РФ мәгариф министрлыгында шактый кызыклы проект эшләде. Проблема:
мәктәпләр өчен яңа җитәкчеләр әзерләү. Ɵч ел дәверендә мәктәп җитәкчеләре
яңадан әзерлек уздылар. Башта РФның һәр субъектыннан укытучы-тренерлар
әзерлиләр. 800 дән артык кеше квалификация күтәрүнең федераль
академиясендә белем күтәрәләр. Иң яхшы мәктәпләрдә, шулай ук Мәскәү
мәктәпләрендә дә стажировка узалар. Бик катлаулы экзамен бирәләр. Укытучы-
тренер удостоверенисен бар кеше дә ала алмый. Монда директорлар, күбесе
квалификация
күтәрү
институты
укытучылары,
мәгариф
бүлекләре
хезмәткәрләре дә була. Соңнан алар үз якларына кайтып эшләрен дәвам итәләр.
Кайберләре чит регионнарда квалификация күтәрүне узды. Чɵнки проектның
шарты шундый була. 10% лап директор РФның күрше субъектларында укыйлар.
Бу кирәк булганмы? Кирәк булгандыр, дип уйлыйбыз.
Тагын бер уңай як – директорлар үзләренә нинди курслар кирәк, шуңа
гариза яза алалар. Һәм курсларда бик күп өлкәләрнең мәгариф системасы
турында мәгълүмат алу мөмкинлеге бар. Курслар директорга менеджер,
маркетолог, иҗади эшләүче, уйлап табучы булырга ярдәм итәргә тиеш.
Безне тагын бер сорау борчый: заман мәктәп директоры өчен, үзе акчага
хуҗа, үз бухгалтериясе булган чорда экономик яктан ирек кирәкме? Әләттә,
мәктәп бүген мәгариф сисмасының сыйфаты өчен җаваплы булган чорда үз
финанслары белән үзе идарә итә алырга тиештер. Андый хокук кирәк, дип
уйлыйбыз.
Яшь директорлар өчен курслар, төрле проектларга эләгү файда гына. Яшь
белгечләр педагогик вуз тәмамлап (хәзер инде бакалаврлар педагогик
юнәлештәге факультет) «Мәгариф системасы белән идарә итү нигезләре»
дисциплинасын өйрәнеп, зачет биреп, мәктәп, администрация, педагогик
коллектив, директор, җитәкче, идарә турында купмедер мәгълүмат алып чыга.
Зачет биргәч тынычланалар. Уйламыйлар да, укытырга баргач, аны быел ук
мәктәп директоры итеп билгеләргә мөмкиннәр. Әгәр проектларга эләгеп,
курсларда мәгълүмат ала икән, экономик мәсьәләләрне, финанс, кадрлар
проблемаларын чишәргә башкалара үрнәгедә өйрәнергә мөмкинлек бар. Булачак
эшчәнлекне оештыра, көйли белү дә кирәк бит әле.
99
Тагын бер мөһим мәсьәлә: җитәкче коллективтан нәрсә көткәнен ничек
аңлатырга тиеш. Моңа төрлечә якын киләләр. Кайбер мәктәптә виртауль музей
проекты (бу берәр язучыга багышланган булырга мөмкин). Тарих, әдәбият
укытучылары катнаша. Бөтен төзегән яңа мөмкинлекләрне укытучы үзе аша
уздыра. Бер проблема туарга мөмкин. Директорлар яхшы мәктәпләренә төрле
яхшы укытучыларны үзләренә чакырырга мөмкиннәр. Ә башкалар? Уртача гына
барган мәктәпләр дә шактый. Бу очракта эш хакы укытучыны урыныннан
кузгатырга мөмкин. Эш хакының дәрәҗәсе директорның экономик
мөмкинлекләрне ничек куллана белүенә бәйле. Заман директоры үз мәктәбендә
күпканаллы финанслаштыру системасын булдырырга тиештер. Бу аларның
грантларда катнашуы, спонсорларны җәлеп итү чаралары, попечительлек
советлары белән эш, түләүле белем бирү юлларын оештыра алуында чагыла.
Барысы да укытучыларның эш хакын күтәрү өчен кулланыла.
Мәктәп укытучысын җитәкче итеп билгеләү ɵчен нинди шартлар кирәк
соң?
Алар, Казан галиме Габдуллин Г.Г. фикеренчә түбәндәгеләр: югары
педагогик белем; мәктәптә эш тәҗрибәсе (положение буенча 3 елдан да ким
түгел); предмет укытуда һәм укучылар белән тәрбия эшен оештыруда педагогик
осталыкка ия булу; белем бирү эшчәнлегендә ныклы уңышларга ирешү, эшне
камилләштерү өчен системалы рәвештә яңа ресурслар эзләү; хезмәттәшләренә
квалификацияле методик ярдәм күрсәтергә әзер булу; педагогик коллективта
югары дәрәҗәдә авторитетка ия булу.
Мәктәпне идарә итергә өйрәтү дәверендә игътибар мәктәп директорларын
психолог-педагогик яктан әзерләүгә булырга тиеш. Чөнки мәгариф
системасында торып-торып күп кенә актуаль стратегик һәм тиз арада чишәргә
кирәк булган проблемалар туып тора.
Студент елларында педагогикадан, балалар психологиясе, яшь чоры
физиологиясе, предметларны укыту методикасы һ.б. алынган гомуми белемнәр,
укытучы сыйфатында практикада аларны кулланганан соң, алар тагын да
кызыграк, аңлаешлырак була башлый, хәтта яңа рольдә - мәктәп җитәкчесе
ролендә зарур да булалар.
Буген мәктәп директорларын әзерли торган конкрет предмет юк дисәк тә
була. Белем бирү мәктәпләре өчен идарә итү буенча кадрлар әзерләүдә төп
узәрешләр түбәндәгеләр (алар безнен модернизация елларында барлыкка килде):
югары уку йортларында булачак укытучылар (бакалаврлар) мәктәпне идәрә итү
предметын (мәктәпне идарә итү теориясе) бетерү; күпчелек педагогик уку
йортларында (университетларда) булачак укытучыларны әзерләүдә оештыру
сәләтләрен, идарә өлкәсендә компетенцияләрен үстерү өчен магистратураның
булмавы; булачак мәктәп җитәкчеләре өчен мөһим педагогик белем
зарурлыгының бетерелүе; педагогик белеме булмаган кешеләрнең дә
мәктәпләргә эшкә килүе; мәктәп директоры итеп билгеләнгәнче, булачак мәктәп
җитәкчеләренең мәҗбүри һөнәри әзерлек үтүенең бетерелүе һ.б.
Мәктәп җитәкчеләрен уку йортында белем бирү эшчәнлеге белән оста
идарә итү механизмын куллана белергә өйрәтү кирәк, дигән фикердә Габдуллин
Г.Г.
Ә моның өчен, педагогик фән кысаларында (мәктәпне идарә итү –
100
школоведение бүлеге) мәгариф белән идарә итүнен тулаем теориясе булу шарт.
Әдәбият
1.
Габдуллин Г.Г. Хәзерге мәктәпне идарә итү проблемалары. Казан:
Мәгариф, 1994. -134б.
2.
Щербакова В.В. к вопросу о профессиональной компетенции //
Сибирский педагогический журнал. 2008. № 2. - Новосибирск: Издательство
НГПУ «Немо Пресс», 2008.
3.
Тенденции развития государственно-общественного управления
образованием в современных условиях; МО РМ. МРИО. – Саранск, 2014. –348 с.
Мокшина Н.Г.
Елабужский институт Казанский федеральный университет, г. Елабуга
Методические рекомендации преподавателю по дисциплине
«Интерактивные практики образования»
Эта статья подготовлена в рамках Государственного контракта
министерства образования и науки Российской Федерации.от «23» мая 2014 г.
№05.043.12.0016 на выполнение работ (оказание услуг) по проекту «Усиление
практической направленности подготовки будущих педагогов в программах
бакалавриата в рамках укрупненной группы специальностей «Образование и
педагогика» по направлению подготовки «Педагогическое образование»
(Учитель основного общего образования) на основе организации сетевого
взаимодействия образовательных организаций, реализующих прораммы
высшего образования и основного общего образования. Учебная дисциплина
«Интерактивные практики образования» относится к базовой части модуля
«Дисциплины профессионального цикла базовой подготовки: конструирование и
реализация образовательных процессов». В содержании дисциплины находит
отражение систематизация используемых в практике обучения в различных
странах (Россия, Германия, США, Сингапур) форм, методов, приемов
интерактивного обучения. В ней раскрывается интеграция этих методов и форм
в
образовательный
процесс
школы.
Дисциплина
носит
практико-
ориентированный характер и рассчитана на подготовку студентов к работе в
основной школе с использованием интерактивных практик образования.
Вход в дисциплину начинается с определения проблематики, изучения
социального заказа. Он формируется во время работы Педагогической
мастерской с участием представителей сетевых школ, получения заказа на
разработку интерактивных конструктов уроков (воспитательных дел).
Программа предусматривает два этапа работы студентов с интерактивными
конструктами. Эти этапы являются частями учебной практики:
1.
Анализ
образовательного
процесса
сетевой
образовательной
организации, процесс его реализации, определение возможности и
необходимости конструирования и реализации для него интерактивных
конструктов уроков (воспитательных мероприятий);
2. Конструирование возможных интерактивных конструктов уроков
101
(воспитательных мероприятий) и их апробирование в вузе, а затем защита в
школе.
Под «учебной практикой» понимается комплекс всех видов учебной
деятельности, направленных на формирование, закрепление, развитие
практических навыков и компетенций в процессе выполнения определенных
видов работ, связанных с будущей профессиональной деятельностью. На
конструирование этого комплекса нацеливаются все разделы и темы изучаемой
дисциплины.
Первый этап учебной практики организуется в малых группах по открытым
источникам. Его результаты являются материалом для рефлексии в вузе. Второй
этап проводится в вузе или образовательной организации. Предполагается
получение
рецензии
на
банк
интерактивных
конструктов
уроков
(воспитательных мероприятий). При оценке усвоения дисциплины и
сформированности компетенций используются результаты деятельности
студента во всех частях практики.
Разработанный банк интерактивных конструктов уроков (воспитательных
дел) студенты представляют на конкурс «Мозаика педагогических идей»,
являющийся заключительным событием по базовой части модуля.
Изучение данной дисциплины осуществляется параллельно с учебными
дисциплинами «Управление воспитательным процессом», «Управление учебно-
познавательной деятельностью» и «Психология образования», где студенты
приобретают опыт работы, находясь в позиции участника диалога, конструктора
интерактивных форм и методов интерактивного, участвуют в тренинге и/или
деловой игре.
Дисциплина «Интерактивные практики образования» предполагает
широкое использование в учебном процессе активных и интерактивных форм
проведения занятий (деловых и ролевых игр, разбор конкретных ситуаций,
тренинги) с целью формирования и развития профессиональных умений и
навыков студентов.
Применение интерактивных форм обучения – одно из важнейших
направлений совершенствования подготовки студентов в современном вузе.
Теперь для преподавателя недостаточно быть компетентным в области своей
специальности и передавать огромною базу знаний в аудитории, заполненной
жаждущими познания студентами. И хотя новые взгляды на обучение не
принимаются многими преподавателями, нельзя игнорировать данные многих
исследований, подтверждающих, что использование активных подходов
является наиболее эффективным путем, способствующим обучению студентов.
говоря простым языком, студенты легче вникают, понимают и запоминают
материал, который они изучали посредством активного вовлечения в учебный
процесс. исходя из этого, основные методические инновации связаны сегодня с
применением именно интерактивных методов обучения.
В процессе обучения необходимо обращать внимание в первую очередь на
те методы, при которых слушатели идентифицируют себя с учебным
материалом, включаются в изучаемую ситуацию, побуждаются к активным
действиям, переживают состояние успеха и соответственно мотивируют свое
поведение. Всем этим требованиям в наибольшей степени отвечают
102
интерактивные методы обучения. Приоритетной технологией является
технология интерактивного обучения: модерация, фасилитация, мотивационная
речь, «аквариум», анализ слайдов или учебных фильмов, мозговой штурм,
дискуссия, проблемная лекция, групповая работа и др. Также рекомендуется
использовать технологию концентрированного обучения и портфолио для
организации самостоятельной работы студентов. На практических занятиях
рекомендуется использовать технологию кейсов.
Практические занятия включают следующие задания:
- заполните таблицу постановки цели урока на примере вашей
специальности
Основные категории учебных целей
Примеры
обобщенных
типов
учебных целей
Знание Учащийся: знает…
Понимание Учащийся: понимает…
Применение Учащийся: применяет…
Анализ Учащийся: выделяет…
Синтез Учащийся: пишет…
Суждение
Учащийся: оценивает…
- разработать конструкты уроков, воспитательных дел с применением
модерации, мотивационной речи, «аквариум» (на выбор);
- разработать конструкты уроков, воспитательных дел с применением
дискуссии (форум, дебаты, симпозиум) на выбор;
- разработать конструкты уроков, воспитательных дел с применением
парной формы организации интерактивного обучения;
- разработать конструкты уроков, воспитательных дел с применением
индивидуальной формы организации интерактивного обучения.
Самостоятельная работа студентов является важнейшим этапом в изучении
учебного материала. Значимость и необходимость самостоятельной работы
студентов основывается на тезисе о том, что невозможно человека чему-либо
научить, можно лишь помочь ему научиться. Самостоятельность выступает
важнейшим профессионально значимым качеством педагога и стержневым
качеством личности.
Самостоятельная внеаудиторная работа является высшей формой
самоорганизации
познавательной
деятельности
студента
и
решает
разнообразные дидактические задачи: закрепление, углубление, расширение
систематизация знаний, полученных во время внеаудиторных занятий,
самостоятельное овладение новым учебным материалом, формирование умений
и навыков самостоятельного умственного труда, профессиональных умений;
развитие самостоятельности мышления, формирование волевых черт характера,
способности к самоорганизации.
Самостоятельная работа студентов требует определенного уровня
способности к самообразованию, а также устойчивых навыков работы с учебной
и научной литературой (систематическое чтение, конспектирование, составление
плана изложения, написание доклада, реферата и т. п.)
Формы организации самостоятельной работы, предложенные в программе,
определяются преподавателем дисциплины.
103
Для подготовки ответов на вопросы к практическому занятию студенту
рекомендуется:
- приступая к изучению материала, следует внимательно и вдумчиво
прочитать название темы и, если необходимо, припомнить название раздела;
- далее следует прочитать все предложенные вопросы и постараться понять
смысл. Если встретились незнакомые слова или незнакомые имена, посмотреть в
словарях;
- понять, как соотносятся раздел, тема и вопросы;
- ознакомиться с рекомендованной литературой. Читая, постараться понять
смысл. Если встретились незнакомые слова или незнакомые имена, посмотреть в
словарях. Выделить ключевые понятия. Если необходимо, сделать краткие
записи;
- выделить основные положения (обращая внимание на причины и
следствия), доказательства и иллюстрации. Предложить свои примеры;
- выделить тезисы: а) развивающие одну и ту же идею; б) противоречащие
друг другу. Продумать свои предложения (используя при этом прочитанную
литературу);
- оценить, что понято. Попытаться сформулировать, что непонятно.
Самостоятельная работа студентов предполагает выполнение следующих
заданий:
- назовите типичные ошибки учителя при постановке цели урока;
- требования, предъявляемые к постановке целей урока;
- назовите условия эффективной реализации учителем модерации как
метода интерактивного обучения;
- назовите условия эффективной реализации учителем «Мотивационной
речи» как метода интерактивного обучения;
- назовите условия эффективной реализации учителем «Аквариума» как
метода интерактивного обучения;
- назовите условия эффективной реализации учителем дискуссии как
метода интерактивного обучения;
- какие требования предъявляются к дискуссии как методу интерактивного
обучения;
- назовите условия эффективной реализации учителем парной формы
организации интерактивного обучения;
- какие требования предъявляются к парной форме организации
интерактивного обучения;
- назначение индивидуальной формы организации интерактивного
обучения;
-
назовите преимущества и недостатки индивидуальной формы
организации интерактивного обучения.
104
Достарыңызбен бөлісу: |