Мазмұндамалар жинағЫ. (5-11 сыныптар) Алматы, 2009 жыл
жүктеу/скачать 175,5 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Өртенген ауыл
| Кек қайтару, кек алу
Жаз болды. Нұрмағамбет тағы бір тұрымтайды ұстап баулып, торғай, бөдене, шіл сияқты құстарға салды. Осы ермекпен кейде жаяу, кейде құнан шыққан тайын мініп, үйіне екі-үш күнде бір-ақ келетін болды. Жылдар өтіп жатты. Кек баяғыдай. Ол он төрт жасқа шықты. Бір күні бесті шыққан тайын әкесінен сұрап мінді де, тұрымтайын алып аттанды. Бірақ бұл жолғы ойы аңшылық емес, урядниктің үйін күйдіру еді. Сол ниетпен қалтасына бір қорап сіріңке салды. Ол Қайрақтыны төңіректеп келді де, іргесіне жақын жердегі қалың қарағайдың арасынан атын байлап отырды, ынтасы – урядниктің үйін күйдіру! Қала ұйықтады-ау деген кезде ол тұрымтайын қарағайдың бұтағына қондырды да, Қайрақтының көшесіне кірді. Бұл – шілденің ыстық шағы еді. Көптен жаңбыр жаумағандықтан – құрғақшылық. Оның үстіне, кешке қарай жел, түнге қарай қатайып кетті. Ойында «күйдіруден» басқа сөз жоқ бала, селоның сыртын айналып урядниктің үйіне келді. Оның үйі жел жақ шетте, төбесін қамыспен жапқан қарағай үй еді. Бала үйдің жабығына өрмелеп шығып, төбедегі қамысына сіріңке тигізіп еді, жел үрлеген от лап ете түсті. Лаулаған жалын үйдің төбесіне барып қалды. (166 сөз) Жоспар: Тұрымтай ұстап баулу. Қайнаған кек. Нұрмағамбеттің ынтасы – урядниктің үйін күйдіру. Желдің қатаюы. Өртенген үй. Өртенген ауыл Жел Нұрмағамбеттің алдынан еді. Мұрнына өрт иісі келген ол, қалың қарағайдың арасынан жоғары қарап еді, қою қара түтін аспанға будақтала көтеріліп, бұлтқа ұштасып тұр екен. Өрт шығады деген күдігі жоқ ол, «күлін сабынға алуға жаққан алабота болар» деп ойлайды ішінен. Сол кезде жел қатайып, алдынан жаңбыр келе жатқанын көрген бала, ауылға тез жетейін деп тайын тебінді. Шаршаған тай жортып кете қоймай, тақымында бұлтыңдай берді. Жаңбыр да жетті, жылдам жүрмеуіне ренжігенмен, әлі қылауы түспеген, қызығы басылмаған тайды ол сабамады. Өртенген ауылды көргенде, баланың зәресі ұшып кетті. Теп-тегіс жанып жатқан ауыл! Бірақ жан да, мал да жоқ!.. Ауыл тып-типыл!.. Күйген қоралардың, үйлердің қабырғалары, төбелері опырыла құлап жатыр! Әлгіде қатты құйған жаңбыр, қазір бәсеңдеу, бірақ өрт сөнер емес, қайта май құйғандай өршелене береді. Қорқудан ба, қою қара түтіннен бе, баланың тынысы тарылып, өкпесі алқымына тығылды. Алқынған ол, тайы өрттен үрке берген соң, от бармайды-ау деген бір ағашқа байлады да, өзі жаяу жүгіріп үйіне барды. Онда да адам жоқ! Әкесі мен шешесін шақырып айқай салды – ешкім дыбыс бермейді! (167 сөз) Жоспар:
Өрттің иісі келуі. Жел қатайып, жаңбыр жауу. Өртенген ауылды көріп, зәресі ұшу. Жаңбырдан соң, өршеленген өрт. Тынысы тарылған бала. Көктем Қыс бойы қора-қопсының айналасында жатып әбден кірлеген сүрі қар көктемге қарай ериді. Ауланың маңы лайсаңға айналды. Оның үстіне дәл осы кезде ауа райы да құбылмалы бұзылғыш келеді. Ауық-ауық соқыр тұман басып, біресе сыбырлап, біресе нөсерлеп дегендей, жаңбыр да жиі жауады. Кейде, тіпті, арты қарға айналып барып ашылады. Содан соң күн жылынып жер бусанады. Ауада майда сағым пайда болады. Ағаштар бөртіп, бүр шығарады. Жер бетіне көк шыға бастайды. Жан-жануардың арқасы кеңіп, жәндіктерге де жанбітіп, құрт-құмырсқа қыбырлай бастайды. Көктемнің осы сәтіне адамдар да, жан-жануарлар да сағынып жететін сияқты. Әйтеуір, балалардың жыл құсын сағына күтетіні анық. Қар кете сала жыл құстары қайтып оралып, ұя салады. Ең алдымен қараторғай жетеді. Содан соң қарлығаш, сарала қаз сонау көкте үшбұрыш жасап, тізіле, тыраулап ұшқан тырналар келеді. Түрлі-түсті көбелектер де, шыққан малдар да, аңдар да тойынып, масайрап қалады. Сөйтіп көктемде қарбалас тіршілік басталады – мал төлдейді, егін салынады. Қора-қопсыны да тазалау керек. Қыс бойы қой-ешкінің астында тапталған қиды күрекпен ойып, сыртқа шығарып үйеді. (168 сөз) жүктеу/скачать 175,5 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|