Мазмҧны кіріспе
жүктеу/скачать 2,17 Mb. Pdf көрінісі
|
ХХ 5асыр
| Рахатсыз ӛтсе де ӛмір жасым,
Бұл жӛнімнен құдайым айырмасын. Ұзақ жолдан ниет қып бір шыққан соң, Жарым жолдан қайтпаспын, қарындасым. Су да болар, бұл жолда тау да болар, Жаудың оғы – жайған тор, ау да болар, Мынау пайда, мынасы зиян демек, Ол ерліктің ісі емес, сауда болар?! – деп, күрес жолынан таймайтындығын жастарға үлгі етеді. Тіпті “Мен ӛлсем де ӛлемін жӛнімменен” деген қажырлы шешімін именбей айтып: Тән кӛмілер, кӛмілмес еткен ісім, Ойлайтындар мен емес бір күнгісін, Жұрт ұқпаса ұқпасын – жабықпаймын, Ел бүгіншіл, менікі ертеңгі үшін, – деген зор сеніммен үлкен философиялық ой түйеді. Күрес жолындағы сансыз қиындықтар, жазықсыз жапа шегу мен қудалау, қиын тағдырмен арпалысу, азаматтықтың мәні мен мақсаты жайлы толғаулар ақынды осындай ӛмір мен ӛлім, бүгін мен болашақ туралы терең тұжырымға алып келеді. Ӛз ғұмырын арнаған игі істің жемісі мен жеңісін ертеңнен күтеді. Алға жетелеген ақ 248 арман биігінде мерт болудан қаймықпай, тәні ӛлгенмен, рухы ӛлместігіне сеніп, бүгіннен келешектің жалғасын кӛреді. Осы арқылы адамның ӛмірі мен ӛлімі жайлы “мені” мен “менікінің” айырылғанын, “ӛлді деп ат қойыпты ӛңкей білмес” деп ұлы Абай түйген ойды ӛрістете түсіп, ірі философиялық пайымдау деңгейіне кӛтеріледі. “Н.Қ. ханымға” ӛлеңінен біз елінің ертеңі үшін, жарқын болашағы үшін бойындағы барын сарп етер, ештеңеден тайынбайтын қаһарман күрескер бейнесін танимыз. Шаршайды деп ойлама шалдыққаннан, Ұзақсынып жатпаспын жалыққаннан, Жұрт қолымнан келмесе ӛкпелемес, Барым сақтап, мен аяп алып қалман. Ақынның лирикалық кейіпкері ӛз тағдырын халық тағдырынан бӛліп қарамайды. Сол себептен де ӛз ісінің ақтығына сенген ақын үшін ең ауыр күрестің ӛзі қайғы-қасірет емес, ләззат. Бұл қорытындыдан нағыз шынайы күрескердің оптимистік рухы сезіледі. Ақаңның осы ӛлеңінің Мұқағалидың Фаризаға арнаған ӛлеңімен үндесіп жатуы, ұлылар ұғымының желілестілігін танытса керек. Ахмет ӛлеңдеріне құрғақ ділмәрсу, мағынасыз ұраншыл айқай жат. Әр сӛз ӛз орнын тауып, салмақтана түседі. Сонымен бірге ақын нақты адамды, оның сезім-күйін жырлай отыра, қазақ қоғамының ең бір ділгір, мәнді мәселелерін кӛтеріп, жалқыдан жалпыға бұрылады. А.Байтұрсынов творчествосындағы ұлт-азатшылдық бағыт оның саяси бостандыққа жетуді аңсауынан, қазақ халқын орыс патшасы езгісінен азат етіп, отаршылдық бұғаудан құтқаруды, қазақ ұлтының ӛзін-ӛзі басқаруына қол жеткізуді аңсаған арманынан, соған бар даусымен үн қосуынан кӛрінеді. Қазағым – елім, Қайқайып белің, Сынуға тұр таянып, Талауда малың, Қамауда жаның, Аш кӛзіңді оянып 77 . Ахметтің осы “Жиған-терген” ӛлеңі түгел күйінде “Масаның” соңғы басылымында 1922 жылы жарияланды. Бернияз Күлеевтің айтуына қарағанда, тӛңкерістен бұрынғы “масаларда” соңғы шумақ цензура рұқсат 77 Байтұрсынов А. Маса. –Қазан, 1922. – 30 б. 249 етпегендіктен берілмей келген. Ӛйткені мұнда халық басына тӛнген ең күшті қауіп анық та айқын кӛрсетілген. Ӛз ӛмірін күреске арнаған ақын отаршылдықтың шынжыр-бұғауын тас- талқан етер күнді аңсап, тезірек жетуін асыға күтеді: жүктеу/скачать 2,17 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|