Мазмҧны кіріспе
жүктеу/скачать 2,17 Mb. Pdf көрінісі
|
ХХ 5асыр
| Бір адам айдалада елден жырақ,
Жеке-тақ, жапан түзде қылды тұрақ. Жаяулық, жалаңаштық жақсы емес қой, Жалғыздық олардан да қиынырақ. сал! Күзетіп жан жолатпай мен тұрайын Сен ұйықтап, біразырақ тынығып ал!” “Жеке-тақжан!” бірауыз сӛз бүкіл мысалдың ӛн бойынан Аюдың досына деген жылылық мейірімін тӛгіп тұр. Міне, осылайша, аю жанындай жақсы кӛрген досын шыбыннан қорғамақ боп, таспен ұрып ӛлтіргенде, оның надандығына қайран қаласың. Шығарманың ӛне бойынан қазақы сӛз оралымдар, қалыптасқан тіркестердің молынан кӛрініс табуы мысалдың поэзиялық ажарын әрлендіре түскен. Крыловпен замандас Жуковскийдің “Переводчик в прозе есть раб; переводчик в стихах – соперник” 72 , – деген пікірі осындай озық сипаттағы аудармада Кӛк шалғын, ағаш, бұтақ - бәрі жақсы Болмайды нақ адамдай серік бірақ Сӛйлесіп іштің шерін тарқата алмай, Жеке-тақ қапаланды жалғызсырап 71 . Егер Ахмет Крыловтан аудардым демесе, еш қазақ жатырқамастан ӛз дүниесіндей қабылдары хақ. Екінші айырмашылық оқиғаны Крыловша ӛрбіткенімен, сӛзден сурет сала отырып, ажарландыра түседі. Крыловта “человек” болса, Ахаңда “Жеке-тақ”. Ә дегенде бұл жай айтыла салған атау болып кӛрінгенімен, аюдың адамға 72 Литературная критика 1800-1820-голов. – М., 1980. – С.75. 71 Байтұрсынов А. Қырық мысал. –Қазан, 1922 . – 58 б. 240 қарап сӛйлеуінде ерекше роль атқарып, аңқау аюдың досына деген жылылық, мейірімнің шуағы осы сӛзге оранып жатқандай. Сонда оған Аю айтты: “Жеке-тақжан! Айтайын мен бір ақыл, құлағыңды рға бағытталса керек. Крылов мысалдарында кӛбіне қорытынды мораль жеке бӛлініп айтылмайды. Ахмет әрбір мысалдың соңынан үнемі ӛзіндік ой-пікірін тұжырымдап, ғибрат айтып отырады. Осы құбылысқа ойлана қарасақ, Ахмет мысалдарының екі бӛлімнен тұратындығын байқаймыз. Біріншісінде оқиға бағдары, кейіпкер әрекеті баяндалса, екіншісінде қорытынды түйін, мораль беріледі. Сондықтан да әрбір мысалға ақындық қатынас, шығарушының мақсаты айқындала түседі. Мұның ӛзі Ахмет мысалдарының бірін-бірі толықтырар, бір-бірімен сабақтас екі бӛліктен тұрар толыққанды дүние екендігін танытса керек. Атақты Лафонтенде осыны жақтаған. Оның “Тело есть басня, Душа - мораль” 73 , - деп кесіп пікір айтуы бұған куә. Крылов мысалдарының Ахмет аудармасын тӛл туындымыз деуге үшінші негіз – олар қазақ ӛміріне бейімделіп, сахара тіршілігіне үйлестірілуінде. Қазақ тұрмысына сай емес образдар мен есімдер халқымызға тән бейнелермен ауыстырылған. Бұған дәлел ӛте кӛп. Ал “Қасқыр мен Мысық” мысалында адам аты қазақшаланып қана қоймай, сол адамдардың характерін ашатындай, адамдық қасиеттерін айқындайтындай етіп алынған. Крыловтың “Волк и Кот” мысалында аңшылар қуып келе жатқан қасқыр деревняға кіріп, қайда тығыларын білмей, мысықтан ақыл сұрап, жақсы бір адамның үйін нұсқап жіберуін ӛтінеді. Сонда мысық: – “Проси скорей Степана: Мужик предобрый он”, - Кот Васька говорит. “То так; да у него я ободрал барана”, - “Ну, попытайся ж у Демьяна” – “Боюсь, что на меня и он сердит: Я у него унес козленка” “Беги ж, вон там живет Трофим”, “К Трофиму? Нет, боюсь и встретиться с ним: Он на меня с весны грозится за ягненка!” жүктеу/скачать 2,17 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|