Мәдениет және спорт министрлігі Тілдерді дамыту және қоғамдық-саяси жұмыс комитетінің тапсырысы бойынша
жүктеу/скачать 2,1 Mb. Pdf көрінісі
|
| Орфографияда. Араб графикасымен жарияланған мәтін-
дерде қосымшалардың қазақ тіліне тән фонетикалық вари- анттары кейде еленбейді, нәтижесінде көптік жалғау тек -лар түрінде, табыс септік -ны, ілік септік -ның, жатыс -та, шығыс -нан түрінде беріледі: оқуны, қазақлар, адамдар, арыз- дар, мекемелерні. Немесе қатаң дыбысқа аяқталатын сөздерге 267 - дын, -дың, -дар сияқты ұяңнан басталатын қосымша жалғап жазады: хазратдар, қазақдар, халқдың, халықдық т.т.; жұрнақтардың да түбірмен үндесуі көбінесе көрсетілмейді: айыплан, сабаблы, башлатқан т.б. Бұл белгілермен қатар сөз басында қазақша ж дыбысы келетін жерлерде (j) й әрпін жазу: йыл, йаш, йазұлады, йахшы, йаман; ш әрпінің орнына ч: барча, чақлы, үчүн; с әрпінің орнына ш; түйе башлатқан бір тоғұз, іш (іс), кіші (кісі), йаш т.б. жазу дәстүрі сақталады. Бірақ ерек- ше көрсететін жайт – бұл орфограммалар қатаң сақталмайды, сондықтан йер ~ жер, іш~ іс, бойұнча ~ сайлауынша сияқты бір сөздің немесе форманттың қазақша – «түркіше « екі вари- антта жазылғаны жиі кездеседі. Тек мұнда қазақтарға арналып аударылған мәтіндерде қазақ сөздерін қолдану бағыты бой көрсеткен. Араб-парсы сөздері түпнұсқа тілдегіше жазылған. Ал орыс графикасымен берілген ресми құжаттар мәтін- дерінде бұл көрсетілген орфографиялық ерекшеліктердің бірде-біреуі жоқ, мысалы, қазақ тілінің 1897 жылғы календа- рында «Көшпелі халықты басқарып тұру турасында» деген атпен 1891 жылғы «Степное положениеден» аударылып беріл- ген текстің жазуында қазақ тілінің ауызша айтудағы фоне- тикалық заңдылықтарын мейлінше сақтау принципі ұста- лынған. Соның нәтижесінде ерін үндестігі: ÿйдöн, öзÿкÿн, болуп; түбір мен қосымшалардың дыбыс үндестіктері де: кöшпели, калықтың жерлери, ағаштар; араб-парсы сөздерінің ауызекі сөйлеу тілдегі қазақша қалыптасқан варианта берілуі де: қалық; локсат, жа, ақим, иктіар, қисап, адет, ар бир; штрап, болус, уез, земленке, аулнай, қандилат, песир, нагрет т.б. орын алған. Мұнда орыс сөздерінің жазылуы екі түрлі принципте: бірі – жоғарыда айтылған сөйлеу тілінде қалыптасқан түрінше жазу, екіншісі – орысша орфограммасын сақтап немесе соған мейлінше жақындатып жазу. Мысалы, статья, Внутринних дел Министр, военный губернатор, начальник, правление, за- кон, волостной съезд, волостной управитель, Министерство Государственных Имуществ, Общества, чиновник т.б. сөздер осы көрсетілген түрінде жазылған. жүктеу/скачать 2,1 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|