Бензиновая или дизельная генераторная установка (БГУ и ДГУ)

257 
 
Список литературы 
 
1.
 
Дукенбаев  Кенжемурат  «ЭНЕРГЕТИКА  КАЗАХСТАНА.  Движение  к  рынку.» 
[Текст] /  - Изд. «Гылым»., г.Алматы , 582 с. 
2.
 
Боротфи  И.,  Рафаи  П.  «Энергосберегающие  технологии  и  агрегаты  на 
животноводческих фермах.» [Текст] /  - Сб., М. ВО «Агропромиздат»., 1988г., 228 с. 
3.
 
www.avtonomka.kz [электронный ресурс] 
4.
 
www.sibdom.ru [электронный ресурс] 
 
 
УДК697.11 
ЭНЕРГОСБЕРЕГАЮЩИЕ МЕРОПРИЯТИЯ ПРИМЕНЯЕМЫЕ В ЖИЛОМ 
СЕКТОРЕ. 
 
Ростиславов О.А. ст.преподаватель 
Сазончик И.И., Правдин Е.И., Кабиденов Д.М. студенты 1 Маш 221 
Костанайский Инженерно-Экономический Университет им М. Дулатова 
 
Тұрғын үй-коммуналдық шаруашылығында пайдаланылатын энергия үнемдеу шаралары, (қозғалыс 
датчигі, энергия үнемдейтін шамдар) үнемдеу таңдау мен көлемі. 
The  energy  saving  actions  applied  in  housing  komunalnom  economy  the  choice  and  degree  of  economy 
(motion sensors, energy saving bulbs). 
Энергосберегающие  мероприятия    применяемые  в  жилищно-комунальном  хозяйстве,  выбор  и 
степень экономии (датчики движения, энергосберегающие лампочки). 
 
Энергосбережение  в  быту  -  одна  из  важнейших  задач  современности.  Разговор 
сегодня  пойдет  о  том,  чтобы  применять  в  быту  все  возможные  на  сегодня  современные 
технологии,  направленные  на  энергосбережение.  Это  касается,  например,обогрева 
помещения,  когда  в  систему  отопления  устанавливаются  специальные  датчики,  которые 
следят  за  изменением  температуры  в  помещении,  поддерживают  ее  на  определённом 
уровне, тем самым не позволяя расходовать лишние киловатты электричества или лишние 
кубометры газа. 
 
 
 
Многие  люди  начинают  использовать  инфракрасные  датчики  движения.  Смысл 
этих устройств заключается в замыкании электрической цепи, которое происходит, если в 
зоне  их  контроля  возникает  какое-либо  движение.  И  что  важно,  датчики  можно 
использовать  как  на  улице,  так  и  в  любом  помещении.Датчики  движения,  которые 
предназначены  для  бытовых  условий  функционируют  по  принципу  непрерывного 
наблюдения  за  инфракрасным  излучением  в  той  зоне,  где  они  установлены.  Как  только 
появляется  объект  с  необходимой  массой  и  температурой,  которая  превышают 
окружающую  всего  на  5  градусов,  то  сразу  меняется  вся  картина  теплового  поля  в  зоне 
контроля. Тут же через специальную линзу сигнал передается на фотоэлемент, после чего 
происходит замыкание электрической цепи. Эту систему очень выгодно использовать для 

258 
 
включения  и  выключения  света,  а  если  вы  еще  и  установили  энергосберегающие 
лампочки,  то  тогда  экономия  электричества  будет  просто  колоссальной.  Также  данные 
датчики  могут  использоваться  для  систем  кондиционирования  и  вентиляции.  Это 
позволит выставлять необходимые интервалы запуска и остановки систем. 
 Перед тем как купить и установить датчик движения, необходимо в обязательном 
порядке учесть некоторые моменты: 
Непременно сообщите продавцу, где вы планируете  установить датчик движения: 
на  улицу,  под  открытый  навес  или  в  помещение.  Это  позволит  выбрать  оптимальную 
модель; 
 Выбирайте  датчик  с  регулировкой  на  время  срабатывания,  включения  и 
выключения датчиков движения; 
Ищите  датчики,  в  которых  есть  функция  изменения  параметра  соотношения 
активной и пассивной зоны. Это позволит установить нужную чувствительность датчика, 
т.е.  чем  больше  количество  чередований  активных  и  пассивных  зон,  тем  точнее  будет 
определяться  число  людей,  которые  не  делают  значимых  передвижений  по  помещению. 
Этот параметр особо пригодится для офисных кабинетов, а также для комнат отдыха;     
Учтите, что фотоэлементы осуществляют контроль только видимого пространства. 
Поэтому всевозможные конструкции и предметы, такие как: светильник, карниз, стекло и 
др.,  значительно  снижают  радиус  действия  датчика  движения.  Вернёмся  к  выше 
упомянутым  энергосберегающим  лампочкам.  Современные  лампочки  освещения,  при 
значительно  меньшем  потреблении  электроэнергии,  способны  прекрасно  справиться  с 
теми  же  задачами,  которые  ставились  перед  традиционными  лампочками  накаливания, 
служившими  человечеству  на  протяжении  многих  десятилетий.  Бытует  мнение,  что 
замена  обычных  ламп  накаливания  на  энергосберегающие  лампы  бесполезна,  и  не 
приведет к экономии электроэнергии. Так ли это на самом деле? Предлагаем разобраться в 
этом вопросе. 
Производители энергосберегающих ламп уверяют нас, что и их лампы прослужат 
от  10000  часов  и  больше,  но  это  не  совсем  так,  потому  что,  такая  лампочка  довольно 
сильно  изнашивается  при  ее  включении.  Так  что  имейте  в  виду,  если  на  лампе  написан 
срок  в  10000  часов,  то,  скорее  всего,  она  прослужит  вам  около  7000  часов,  но  этот 
показатель  все  равно  достаточно  хорошо.  Ведь  сравнивая  срок  службы 
энергосберегающей  лампы  с  лампой  накаливая  даже  самых  известных  производителей, 
получим,  что  вторая  в  лучшем  случае  прослужит  вам  всего  коло  1000  часов.  Разница 
очевидна  и  составляет  пропорцию  1:7.  Из  этого  следует,  что  одна  энергосберегающая 
лампа будет служить вам столько же, сколько 7 ламп накаливания.  
 
  
 
Предлагаем  подсчитать,  сколько  электричества  употребит  за  свой  срок  службы 
каждая из лампочек. 
 Для  этого  необходимо  умножить  мощность  0,1  кВт  на  1000  часов  «жизни» 
обычной  лампы,  а  потом  умножить  это  число  еще  на  7,  для  того,  чтобы  шансы  были 

259 
 
одинаковы.  В  итоге  получаем  результат  700  кВт,  а  тариф  за  1  кВт  приблизительно 
составляет 18 тенге, которые умножаем на 700 кВт. Всего выходит 12600 тенге. А теперь 
рассчитаем показатели энергосберегающей лампы, мощность которой составит 24 Вт или 
в  соотношении  0,024  кВт,  умножаем  на  заявленные  7000  часов  срока  службы,  а  затем 
умножаем на тариф в 18 тенге. В итоге полученная сумма будет равна 3024 тенге.  
Из  этих  расчетов  стало  очевидным,  что  энергосберегающая  лампа  в  четыре  раза 
экономичнее обычной. Как говорится, без комментариев… 
 
Список литературы: 
 
1.
 
«Основы энергосбережения», Энергосервис, 2007 г. 
2.
 
http://fb.ru 
3.
 
http://gdebesplatno.ru 
 
 
УДК 004: 378.147 
ҚАРАҒАНДЫ КӨМІР ШАХТАСЫНДАҒЫ ЖЕЛДЕТУДІҢ 
ПАРАМЕТРЛЕРІН ҚАШЫҚТЫҚТАН РЕТТЕУ НЕГІЗІНДЕ 
АВТОМАТТАНДЫРЫЛҒАН БАСҚАРУ ЖҮЙЕСІН ҚОЛДАНУ 
 
Сагиланов Ж.А. 
 «Автоматтандыру және басқару» мамандығының магистранты  
Евразия Ұлттық Университеті, Астана қ, Қазақстан 
Ғылыми жетекші – к.э.н., доцент Абдугулова Ж.К. 
 
В статье рассматривается центр добычи ценных коксующихся углей в Карагандинском бассейне. 
Всестороннее  использование  углей  повышает  рентабельность  разработки  угольных  месторождений  и 
исследование систем автоматизации кондиционирования воздуха в угольной шахте. 
Мақалада 
Қарағанды 
бассейниндегі 
бағалы 
кокстенетін 
көмірлерді 
өндіру 
орталығы 
қарастырылған.Көмірлерді 
жан 
жақты 
қолдану 
көмір 
шахтасындағы 
ауаны 
жақсартудың 
автоматтандырылған жүйесін зерттеу және көмір кең орнын пайдалану тиімділігін арттырады. 
In  article  considered  the  center  of  production  of  the  valuable  coked  coals  in  the  Karaganda  pool, 
comprehensive  using  of  coals,  which  increases  profitability  of  development  of  coal  fields  and  research  of 
automation system of air conditioning in a coal mine. 
 
Қазіргі  уақытта,  Қазақстан  Республикасының  көмір  өнеркәсібі,  электр 
энергиясының 78% өндіруді қамтамасыз етуде. 
Қазақстан  көмір  қоры  бойынша  Қытай,  АҚШ,  Ресей,  Австралия,  Индияға  орын 
отырып, ондық көсбасшы-елдердің қатарына кіреді. Мемлекеттің балансына 49 кен орны, 
олар 33,6 млрд. тоннаны құрайды, оның ішінде тас көмір – 21,5 млрд. тонна, қоңыр көмір 
–  12,1  млрд.  тонна.  Көмір  кен  орнының  көп  бөлігі  Орталық  Қарағанды  мен  Екібастұз 
көмір  бассейндерінде  ,  Солтүстік  Қазақстан  мен  Шұбаркөл  кен  орнында  шоғырланған. 
Өндіріс  үшін  ең  бағалысы  энергетикалық  және  көкстелетін  көмірлер  16  кен  орнында 
шоғырланған.  Қарағанды  бассейні:  қор  –  50  млрд.  тонна.  Көмір  –  көкстенетін  көмір, 
байытуды қажет етеді. Ашық әдіспен өндіріледі.  
Қарағанды  шахтасының  жұмысын  желдетудің  негізгі  мақсаты  барлық  жұмыс 
орындарында ауа температурасын белгілі бір температурада ұстап тұру болып табылады. 
Шахталардағы  желдетудің  тиімділігі  мен  сенімділігін  арттыруды  шахтаны  желдетудің 
параметрлерін  қашықтықтан  реттеу  негізінде  автоматтандырылған  басқару  жүзеге 
асырады.  
Ауаны  фильтрлеу  тау  қазбаларын  салқындату  үшін  және  шаң  жарылыс  жұмысы 
кезінде пайда болатын кішігірім шаң бөлшектерімен, газдармен ластанған ауаны тазарту 
үшін қолданылады. Желдету, сондай-ақ ауа ылғалдылығын азайтуға мүмкіндік береді. Тау 

260 
 
жынысының  табиғи  жоғары  температурасы  бар  кейбір  терең  шахталарда  ауаны 
кондиционерлеу қолданылады. [1, с.34]. 
Шахтаны  желдету  жүйелерін  жобалау  кезінде  әдетте  келесі  мәселелерді  реті 
сақталады:  қажетті  бастапқы  деректер  таңдалады;  шахтаны  желдету  әдістері  және 
сұлбасы,  жүйесі  таңдалады;  барлық  шахта  үшін  және  жеке  жұмыс  орындарына  қажетті 
ауа мөлшері және бойынша сұрақтар шешіледі және оның таратылуы орындалады; басты 
желдеткіш  пен  шахтаны  желдету  жүйесісінің  негізгі  аэродинамикалық  параметрлері 
анықталады; құрал – саймандар таңдалады және реттеу параметрлері анықталады; құрал – 
саймандардың  құрылымдық  түрі  таңдалады  және  калориферлі  қондырғының 
жылутехникалық  есебі  орындалады;  желдету  жүйесінің  экономикалық  тиімділігі 
анықталады.   
Заманауи  АБЖ  басқару  құралы  ретінде  микропроцессорлардың  негізінде  әдетте, 
сандық  электрондық  құрылғыларды  пайдаланады.  Өзінің  техникалық  мүмкіндіктеріне 
сәйкес,  бұл  құрылғылар  параметрлерді  көптеп  басқаруды  қамтамасыз  етеді.  Бұл  қосу  
және  жекелеген  технологиялық  аппараттарды    және  бүкіл  жүйені  толықтай  тоқтату, 
төтенше жағдай кезінде қондырғыларды қорғау мен блоктау, индикациялау, бір режимнен 
екінші режимге өту және тағыда басқа.  Оларды қолданған кезде көп жағдайда өлшеуіш 
құралдар,  индикаторлар,  есептегіш,  ауыстырып  –  қосқыш,  түрлендіргіштер,  реле  және 
тағы  сол  сияқты  автоматика  элементтерін  қолдану  мүмкін  емес.  Бұл  өз  кезегінде 
мүмкіндік береді: 
-  Жүйе  жұмысының  сенімділігі  мен  реттеуші  параметрлердің  дәлдігін  сақтауды 
арттыру; 
- Басқару элементтері өлшемін кішірейту; 
- Монтажды жеңілдетеді және оны орындау уақытын қысқарту; 
- Жүйені пайдалануды жеңілдету. 
 Қазбалы  аумақтарды  желдету  сұлбасының  (ҚАЖС)  автоматтандырылған  басқару 
жүйесін  (АБЖ)  жүзеге  асыру  және  жүйе  жұмысының  адекваттылығын  растайтын  тиісті 
тәжірибе  жүргізілді.  Ауа  шығынымен  автоматтандырылған  басқарудың  көп  байланысты 
жүйесі  (АБКБЖ)  –  бұл  басқару  объектісі  сияқты  ШВС  арқылы  өзара  байланысқан  АБЖ 
ҚАЖС жиынтығының біразы бір уақытта жұмыс жасайтын жүйе. 
Жабдықтарды таңдау кезінде келесі критерийлер ескерілді: 
1) Жабдықтар Siemens компаниясының контроллерімен үйлесімді болуы керек. 
2)  Ағындық  каналдың  тұрақты  температурасын  ұстап  тұру.  Ағындық  ауаның 
температурасын (каналдағы ауа температурасы бақылау)басқару тұрақты температурамен 
қыздырылған  ауаны  шахтаға  берген  кезде  қолданылады.    Температура  датчигі  ағындық 
ауаөткізгіште орналасқан. 
3)  Көмір  шахтасындағы  ауа  температурасын  реттеу  (көмір  шахтасындағы 
тұрақты  температура,  сорылған  ауаның  температуарсын  реттеу)  шахтадағы  тұрақты 
температураны  ұстап  тұру  үшін  қолданылады.  Шахтадағы  температураны  реттеу 
жабдықтарды қыздырғанда, өтпе жел әсерінен  ауа температурасының өзгерген және т.б 
кезде    де  қолданылады.  Ағындық  ауаның  температурасы  ғимаратты  салқындату  немесе 
жылыту  қажеттілігіне  байланысты  өзгереді.  Басты  датчик  шахтада  немесе  ағындық 
ауаөткізгіште орналасады.   
4) 
Қатудан  қорғау  датчигі  негізінен  роторлы  рекуператордағы  және 
электроколориферлі қондырғыдағы жылутасығыштың қатуын алдын алуға арналған.  
5)  Сыртқы  температураның  өтемі. Кейбір  жағдайларда  сыртқы  температураның 
өзгерісі басты реттегіштің температурасының уставкаларының белгілі өзгерісін болдыруы 
керек.  Бұл  дегеніміз,  егер  сыртқы  температура  белгілі  бір  мәннен  өтсе,  онда 
температураның берілген уставкасы ақырын өсуі керек. Мұндай өтем жазда да, қыста да 
орындалады. 

261 
 
6) Ауаның ылғалдылығы. Ең оптималды 30% -дан 60% -ға дейінгі диапазонындағы 
ауа  ылғалдылығы    саналады.  Бұл  параметр    көмір  шахтасында  микроклиматтық 
шарттарды сақтауда маңызды[2, с.45]. 
Есептеулер  бойынша  Қазақстан  көмірлері  экспортының  көлемі  көмір  өнімі 
болжамды  көлемге  жету  үшін  40  млн.тоннаға  дейін  артады,  біріншіден,  сәйкес  қуатты 
шахталар  мен  карьерлерді  құру;  екіншіден,  сала  жабдықтарының  физикалық  тозуының 
жоғары  сатысын  есепке  ала  отырып,  көмір  өндіретін  өнеркәсіптерді  қайта  құру  үшін 
қажетті қаржыны салу.  
Қазақстандық  көмірді  кокстеу  мен  энергетика  үшін  тұтынудың  2020  жылға 
дейінгі  кезеңге  арналған  болжамы  орындалды,  Қазақстан  Республикасының  көмір 
өндіретін кәсіпорындарын дамытудың техникалық мүмкіндіктері бағаланды, қажеттілік 
пен ресурстардың теңгерімі, көмір өндіретін жаңа кәсіпорындарды ұстауға, техникалық 
қайта жарақтандыруға және салуға арналған қажетті инвестициялардың болжамы жүзеге 
асырылды.  
Жаңа шахта алаңдарында кокстелетін көмір қорын игеру отандық және шетелдік 
инвесторлар  көмір  кәсіпорындарының  құрылысын  инвестициялаған  жағдайда  болуы 
мүмкін. Қазақстан  Республикасының  әртүрлі  облыстарында  орналасқан,  жергілікті 
халық  үшін  энергетикалық  көмір  өндіретін  шағын  кен  орындарының  ресурстары 
энергетикалық  отынның  жұмыс  істеп  тұрған  және  әлеуетті  тұтынушылары  арасында 
бөлінеді.  
Көмірді  камералық  жүйемен  жерасты  өндірудің  жекелеген  учаскелерінде 
жұмысшының өндіру  бойынша  еңбек  өнімділігі  өндіру  үдерісінің аз  операциялығының 
және учаскенің қарапайым инфрақұрылымының арқасында айына 70 тоннаға жетті. 
Қарағанды бассейнінде кокстелетін көмір өндіруді дамытудың 2020 жылға дейінгі 
тұжырымдамасында мыналар көзделеді: 
 -  көмір  беруге  арналған  көлбеу  оқпандарды  және  таза  ауа  ағынын  беруге,  шығу 
ағынын  беруге,  қосалқы  операциялар  мен  адамдарды  түсіріп-көтеруді  орындауға 
арналған  тік  оқпандарды  үңги  отырып,  қиыстырылған  тәсілмен  жаңа  шахта  алаңдарын 
ашу;  
-  жұмыс  істеп  тұрған  шахталарда  кокстелетін  көмір  қорын  кесе  және 
шахталардың қызмет ету мерзімін ұлғайта отырып, күрделі көлбеу қазбалармен және тік 
оқпандармен жаңа, неғұрлым тереңірек горизонттарды ашу;  
 -  тазалау  забойларының  жұмысын  2  жылға  дейінгі  мерзімге  қамтамасыз  ететін 
1,5-2,0 млн. тонна қорымен панельдік шахта алаңдарын дайындау; 
 -  тазалау  және  дайындау  жұмыстарында  өнімділігі  жоғары  техниканы  енгізу 
есебінен  жалпы  өндіруді  жылына  17  млн.  тоннаға  дейін  ұлғайта  отырып,  жұмыс  істеп 
тұрған көмір шахталарын техникалық қайта жарақтандыру; 
-  тау-кен  жұмыстарының  жоғары  концентрациясына  және  тазалау  забойына 
тәуліктік  жүктемені  5000-7000  тоннаға  дейін,  тазалау  забойына  жылдық  жүктемені  - 
1500-1700 мың тоннаға дейін жеткізу; 
 -  көмір  тасымалын  беру  оқпандарына  дейін  толық  конвейерлеу,  жынысты, 
қосалқы  материалдар  мен  адамдарды  тасымалдау  үшін  көлденең  және  көлбеу  қазбалар 
бойынша қазіргі заманғы жеткізу құралдарын қолдану (дизелевоздар, жеткізу жолдары); 
 - газсыздандырудың озық әдістерін пайдалану және алынатын метан газын шахта 
қазандықтарында жағу үшін пайдалану; 
-  орталықтан  тебетін  негізгі  желдету  желдеткіштерін  қолдана  отырып, 
шахталарды  жоғары  тиімділікпен  желдету,  шахталардағы  ауа  тозаңы  қоспасының  жай-
күйін  бақылаудың  қазіргі  заманғы  құралдарын  қолдану  кезінде  тау-кен  жұмыстарын 
жүргізудің қауіпсіздігін қамтамасыз ету және төтенше жағдайлардың алдын алу; 
 -  ішкі  және  сыртқы  өткізу  нарықтарында  жоғары  нарықтық  құны  бар  кокс 
концентратын ала отырып, қатардағы көмірді байыту. 

262 
 
Қазақстан  Республикасында  энергетикалық  ресурстардың  әлеуетін  дамыту  мен 
орнын толтыру, сондай-ақ оларды технологиялық жағынан молықтыру елеулі дәрежеде 
көмір кен орындарын кешенді игерумен байланысты [3, 43]. 
Бұл  проблемалар  әсіресе  Қазақстанның  көмір  және  газ-көмір  кен  орындарын 
игеру үшін өзекті. 
Көмір  саласы  кәсіпорындарының  жұмысы  кезінде  тұрақты  шешуді  талап  ететін 
негізгі мәселелер мыналар: 
-  қатты  отын  қазандықтарынан  және  байыту  фабрикаларының  кептіру 
қондырғыларынан  шығатын  түтін  газдарын  тазалау  есебінен  зиянды  заттардың 
атмосфераға  шығарылымдарын  азайту,  көмір  қоймалары  мен  жыныс  үйінділерінің 
өздігінен жануын болдырмау, ашық тау-кен жұмыстарын жүргізу және көмір мен аршы 
жыныстарын тасымалдау кезінде аз тозаң түзетін технологияларды қолдану; 
-  көмір  өндіру  мен  байытудың  технологиялық  үдерістерінде  шахталық  және 
карьерлік  суларды  ең  көп  пайдалануды  қамтитын  жер  беті  және  жер  асты  суларын 
қорғау  мен  ұтымды  пайдалану,  пайдаланылмайтын  шахталық  және  карьерлік  суларды 
тазарту  және  оларды  жер  бетіндегі  су  көздерін  ластаудың  алдын  алу  үшін  буландыру 
тоғандарына жіберу; 
- қоршаған ортаға зиянды әсерді азайту мақсатында жер алқаптарын қорғау және 
тау-кен жұмыстарымен бұзылған алаңдарды қайта өңдеу, кейіннен оларды санитарлық-
гигиеналық, ауыл шаруашылығы және су шаруашылығы мақсаттарында пайдалану үшін 
бұзылған жерлерді қайта өңдеу; 
-  жер  қойнауын  қорғау  және  көмір  қорын  алудың  толықтығына  қол  жеткізілген 
кезде өндіріс қалдықтарын кәдеге жарату, жерастылық игеру, көмірді өндіру мен байыту 
қалдықтарын  қайта  өңдеуді  ұйымдастыру  кезінде  алынған  метан  газын  шахта 
қазандықтарында жағу үшін пайдалану тиіс. 
Қазақстан  Республикасының  энергетикалық  көмір  өндіретін  жұмыс  істеп  тұрған 
және  перспективалық  кәсіпорындарының  техникалық  мүмкіндіктері  2007  жылғы  84,7 
млн. тоннадан 2020 жылы 134,1 млн. тоннаға дейін немесе 49,4 млн. тоннаға (36,8%-ға) 
ұлғаяды.  Қазақстан  Республикасының  көмір  өнеркәсібін  перспективалы  дамытудың 
маңызды  бағыты  жер  қойнауын  кешенді  пайдалану  және  энергетикалық  көмір  мен 
коммуналдық-тұрмыстық  мұқтаждықтарға  арналған  көмірдің  тұтыну  қасиеттерін 
жақсарту болып табылады. 
Өндірілетін және тұтынушыға жеткізілетін көмірдің сапасын жақсарту жөніндегі 
шаралар кешені мыналарды көздеуге тиіс: 
- кокстелетін көмірді байыту фабрикаларында байыту; 
 - өндірілетін энергетикалық көмірдің сұрыптау тереңдігін арттыру;  
- энергетикалық көмірді орталандыру; 
 -  энергетикалық  көмірді  сорттау,  ірі  сортты  көмірді  қабаттап  жағу  үшін  және 
коммуналдық-тұрмыстық мұқтаждықтарға жеткізу; 
-  экологиялық  таза  тұрмыстық  отын  алу  мақсатында  ұсақ  фракцияларды 
брикеттеу[4,21]. 
Қазақстан  Республикасында  қазіргі  кезде  көмір  кокстеу  үшін  және  энергетикада 
пайдаланылады.  Сонымен  бірге  ол  "дәстүрлі  емес"  деп  аталатын  басқа  да  бағыттарда 
қолданыс  табуға  тиіс,  соның  ішіндегаздандыру  үшін,  әсіресе  генераторлық  газ  өндіру 
үшін  Қазақстан  Республикасының  барлық  дерлік  кен  орындарының  көмірлену  сатысы 
бойынша  да,  петрографиялық  құрамы  бойынша  да  ерекшеленетін  көмірі  жарамды,  ірі 
көмір  кен  орындары  табиғи  газдың  -  метанның  кен  орындары  ретінде  қарастырылуы 
мүмкін,  оның  мөлшері,  мысалы,  Қарағанды  бассейнінде  500  млрд.  м 
3 
,  ал  Екібастұз 
бассейнінде - 75 млрд. м 
3 
жетеді.  
Қоңыр  және  төмен  метаморфиздалған  тас  көмірді  отындық  емес  мақсатта 
пайдалану  бағыттарының  бірі  жартылай  коксты  -  тез  тұтанатын  әрі  түтінсіз  жалынмен 
жанатын  жоғары  реактивті  және  калориялы  отын  алу,  сондай-ақ  сұйық  отындарды, 

263 
 
парафинді,  фенолды  және  басқа  да  заттарды  өндіру  үшін  шикізат  болып  табылатын 
сұйық өнімдерді - газ бензині мен бастапқы шайырды алу мақсатында оларды жартылай 
кокстеу болып табылады.  
 
Әдебиеттер тізімі 
 
1.
 
Қазақстан  Республикасы  Үкіметінің  2010  жылғы  17  шілдедегі  №731 
қаулысымен бекітілген. 
2.
 
Шевчук  С.  П.  Повышение  эффективности  водоотливных  установок.  –  Киев.: 
Техника, 2011.-53с.  
3.  АС.  Клюев  ЕВ.  Глазов  А.Х.  Дубровский  А  А.  Клюев.  Проектирование  систем 
автоматизации 
технологических 
процессов. 
Справочное 
пособие.: 
Москва.: 
Энергоатомизад, 2012.-62с.  
4.  В.  Я.  Ротач,  В.  Ф.  Кузищин,  А.  С.  Клюев.  Автоматизация  настройки  систем 
управления.: Москва.: Энергоавтомизад, 2010.-23с.  
 
 

жүктеу/скачать 8,05 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: