Международный научно-образовательный электронный журнал «образование и наука в XXI веке»

630 
ФИО автора: Сатторханова Хонзодахон Сардархон кызы 
УзЖОКУ, международная журналистика
Название 
публикации: 
«ОБЕСПЕЧЕНИЕ 
ИНФОРМАЦИОННОЙ 
БЕЗОПАСНОСТИ В СМИ» 
Аннотация: В этой статье обсуждается программное обеспечение для 
обеспечения информационной безопасности, а также предоставляется 
информация о компьютерном программном обеспечении и защите средств 
массовой информации. 
Ключевые слова: СМИ, СМИ, террористы, эфир, информационная 
безопасность, межсетевой экран», Брандмауэр. 
 
Ommaviy axborot vositalarida axborot xavfsizligini ta'minlash 
Sattorxonova Xonzodaxon Sardorxon qizi
O'zJOKU, xalqaro jurnalistika yo'nalishi 
Annotatsiya: ushbu maqolada Axborotlarni muhofaza qilishning dasturiy 
vositalari axborotlar xavfsizligini ta’minlashga mo‘ljallangan va kompyuter 
vositalarining dasturiy ta’minoti va Ommaviy axborot vositalarida axborot 
xavfsizligini ta'minlash haqida fikrlar kelgan. 
Kalit so’zlar: ommaviy axborot, vositalari, terrorchilar, uchun,
havodek, axborotlar 
xavfsizlig, tarmoqlararo ekran» ,Firewall. 
Axborotlarni muhofaza qilishning dasturiy vositalari axborotlar xavfsizligini 
ta’minlashga mo‘ljallangan va kompyuter vositalarining dasturiy ta’minoti tarkibiga 
kiritilgan maxsus dasturlardir. Kompyuter viruslaridan va boshqa dasturlar ta’siridan 
va o‘zgartirishlardan himoyalanish, kompyuter tizimlarida axborotlarni qayta ishlash 
jarayonini himoyalashning mustaqil yo‘nalishlaridan hisoblanadi. Ushbu xavfga 

631 
etarlicha baho bermaslik foydalanuvchilarning axborotlari uchun jiddiy salbiy 
oqibatlarni keltirib chiqarishi mumkin. Tarmoqning xavfsizligi undagi barcha 
kompyuterlarning va tarmoq qurilmalarining xavfsizligi bilan aniqlanadi. Buzg‘unchi 
tarmoqning biror-bir tashkil etuvchisining ishini buzish orqali butun tarmoqni 
obro‘sizlantirishi mumkin. Hamma foydalanayotgan tarmoqdan kelib chiqayotgan 
tahdidlarni blokirovkalash uchun «tarmoqlararo ekran» (Firewall) deb nomlanuvchi 
dasturiy 
va 
apparat-dasturiy 
vositalardan 
foydalaniladi. 
Axborotlarni muhofaza qilishning dasturiy vositalari deganda, faqatgina axborotlar 
xavfsizligini ta’minlashga mo‘ljallangan va kompyuter vositalarining dasturiy 
ta’minoti tarkibiga kiritilgan maxsus dasturlar tushuniladi. Axborotlarni muhofaza 
qilishning asosiy dasturiy vositalariga quyidagilarni kiritish mumkin
90
: 
– kompyuter tizimlarida foydalanuvchilarni identifikatsiyalovchi va 
autentifikatsiyalovchi dasturlar; 
– kompyuter tizimlari resurslaridan foydalanuvchilarning huquqlarini 
cheklovchi dasturlar; 
– axborotlarni shifrlovchi dasturlar; 
– axborot resurslarini (tizimli va amaliy dasturiy ta’minotni, ma’lumotlar 
bazalarini, ta’limning kompyuter tizimlarini va hokazo) noqonuniy o‘zgartirishlardan, 
foydalanishlardan 
va 
ko‘paytirishlardan 
himoyalovchi 
dasturlar. 
Kompyuter tizimlarida axborot xavfsizligini ta’minlashga taalluqli ma’noda 
identifikatsiyalash atamasi kompyuter tizimlari sub’ektining unikal nomini bir qiymatli 
tanib olishni bildiradi. Autentifikatsiyalash esa taqdim etilgan nomni ushbu sub’ektga 
mosligini 
tasdiqlashni 
anglatadi 
(sub’ektning 
aslligini 
tasdiqlash). 
Axborotlarni muhofaza qilishning yordamchi dasturiy vositalariga misol qilib 
quyidagilarni keltirish mumkin:
91
90
 
https://www.tami.uz/matnga_qarang.php?id=1161
  
91
Akbarov D.Ye. Axborot xavfsizligini ta’minlashning kriptografik usullari va ularning qo’llanilishi 
– Toshkent: «O’zbekiston markasi» nashriyoti, 2009 – 432 bet. 

632 
– qoldiq axborotlarni (tezkor xotira blokidagi, vaqtinchalik fayllardagi va 
hokazo) yo‘q qiluvchi dasturlar; 
– kompyuter tizimlarining xavfsizligi tizimiga bog‘liq bo‘lgan turli voqea va 
hodisalarni tiklash hamda shunday voqea va hodisalar ro‘y berganini isbotlash uchun 
foydalaniladigan 
audit 
dasturlari 
(qayd 
qilish 
jurnallarini 
yuritish); 
– qoidabuzar bilan ishlashni imitatsiyalovchi dasturlar (qoidabuzarni go‘yoki yopiq 
axborotlarni olgan deb chalg‘itish); 
– kompyuter tizimlarining himoyalanganligini sinovdan o‘tkazuvchi nazorat 
dasturlar va boshqalar.
92
Axborotni 
muhofaza 
qilish 
funksiyalarini 
(foydalanuvchilarni 
identifikatsiyalash va autentifikatsiya qilish, resurslardan foydalana olishni 
cheklash, voqealarni qayd qilish, axborotni kriptografik himoyalash va shu kabilar) 
bajaradigan (mustaqil yoki boshqa vositalar bilan birgalikda) turli elektron 
qurilmalar va maxsus dasturlardir. Axborotni muhofaza qilishning apparat vositasi - 
bu, maxsus himoya qurilmasi yoki axborotni qayta ishlash texnik vositasining 
komplektiga kiruvchi moslama. Axborotlarni muhofaza qilishning dasturiy vositalari 
axborotlar xavfsizligini ta'minlashga mo'ljallangan va kompyuter vositalarining 
dasturiy 
ta'minoti 
tarkibiga 
kiritilgan 
maxsus 
dasturlardir. 
Kompyuter viruslaridan va boshqa dasturlar ta'siridan va o'zgartirishlardan 
himoyalanish, kompyuter tizimlarida axborotlarni qayta ishlash jarayonini 
himoyalashning mustaqil yo'nalishlaridan hisoblanadi. Ushbu xavfga yetarlicha 
baho bermaslik foydalanuvchilarning axborotlari uchun jiddiy salbiy oqibatlarni 
keltirib chiqarishi mumkin. Tarmoqning xavfsizligi undagi barcha kompyuterlarning 
va tarmoq qurilmalarining xavfsizligi bilan aniqlanadi. Buzg'unchi tarmoqning biror- 
bir tashkil etuvchisining ishini buzish orqali butun tarmoqni obro'sizlantirishi mumkin. 
Hamma foydalanayotgan tarmoqdan kelib chiqayotgan tahdidlarni blokirovkalash 
uchun «tarmoqlararo ekran» (Firewall) deb nomlanuvchi dasturiy va apparat-dasturiy 
92
Варлатая С.К., Стаханова М.В. Программно-аппаратная защита информации: учеб. пособие 
– Владивоцок: Издателцво ДВГТУ, 2007 – 318 с. 

633 
vositalardan 
foydalaniladi. 
Axborotlarni 
himoyalashning 
apparat 
vositalariga, 
kompyuterning 
texnik 
vositalariga 
taalluqli 
bo'lgan, 
axborot 
xavfsizligini 
ta'minlashning 
ayrim 
funksiyalarini mustaqil ravishda yoki dasturiy vositalar bilan bir majmua tarkibida 
bajaradigan elektron va elektron-mexanik moslamalari kiritiladi.
Yirik siyosatchilardan biri Buyuk Britaniya sobiq Bosh vaziri Margaret Tetcher
"Ommaviy axborot vositalari terrorchilar uchun kislorod vazifasini utaydi", degan.
Bu 
gapning mag’zini chaqqan odam "ommaviy axborot vositalari terrorchilar uchun
havodek zarur ekan", degan xulosaga keladi. Bir qarashda bu fikr mantiqsizday
tuyuladi. Chuqurroq uylab kursak-chi? Aslida, terrorchilar bir qancha insonlarni
shafqatsizlik bilan uldirish orqali millionlarda qo’rquv va daqshat uyg„otishga
intiladilar. Demaq ularning maqsadlari - uldirish emas, jamoatchilikka kuchli ta’sir
qilishdir. Taassufki, ba’zi ommaviy axborot vositalari uzlari bilmagan holda
terrorizmning buzg’unchiliq qo’poruvchilik ta’sirini yanada oshirishga "xizmat" qilib
qo’yadilar. Ularning terror oqibatlari haqidagi vahimali axborotlari insonlardagi
qurquvni, 
daqshatni, 
himoyasizlik 
hissini 
yanada 
kuchaytirib 
yuboradi.
Vaziyatni beqarorlashtirish yoki davlat organlari tomonidan qaror qabul
qilinishiga ta’sir ko’rsatish yohud siyosiy yoki boshqa ijtimoiy faoliyatga to‟sqinlik
qilish maqsadida davlat yoki jamoat arbobi yohud hokimiyat vakilining davlat yoki
jamoatchilik faoliyati munosabati bilan uning hayotiga suiqasd qilish yoki uning
badaniga shikast yetkazish, mol-mulk musodara qilinib, o’n yildan o’n besh yilgacha
ozodlikdan mahrum qilish bilan jazolanadi [1].
93
O’zbekiston Respublikasining
“Vijdon erkinligi va diniy tashkilotlar to’g’risida”gi qonunining 5 – moddasi. “Din
davlatdan ajratilganligi” Terrorizm, narkobiznes va uyushgan jinoyatchilikka
ko’maklashadigan, shuningdek boshqa g’arazli maqsadlarni ko‟zlovchi diniy
tashkilotlar, oqimlar, sektalar va boshqalarning faoliyati man etiladi.
93
O’zbekiston Respublikasining “Jinoyat Kodeksi” (155 – modda, terrorizmga
qarshi)-1994

634 
XULOSA
Ommaviy axborot vositalari, Internet tarmog„i, jumladan, ijtimoiy tarmoqlar va
mobil messenjerlarda e’lon qilinayotgan aholining keng qatlamlari fikriga salbiy
ta‟sir ko„rsatuvchi ma’lumotlarning doimiy monitoringini amalga oshirsin hamda
tegishli davlat organlari va tashkilotlari axborot xizmatlari munosabat bildirishi
uchun ularga yuborilishi [3]
94
.
Hayotimizdagi bugungi ulkan oʻzgarishlar, 
islohotlarimiz mantigʻi barchadan
yangicha ishlashni, yangi gʻoya va tashabbuslar 
bilan maydonga chiqishni talab
etmoqda. Shu maʼnoda, ommaviy axborot 
vositalarining moddiy-texnik bazasini,
kadrlar salohiyatni mustahkamlash, milliy 
matbuotimiz xalqaro maydonda munosib
oʻrin egallashiga erishish, internet 
jurnalistikasini rivojlantirish, noshirlik ishi, kitob
savdosi, obuna masalalarida bozor 
mexanizmlarini keng joriy etish, ochiqlik va
sogʻlom raqobat muhitida ishlashni yoʻlga 
qoʻyish boʻyicha koʻp ishlashimiz kerak.

жүктеу/скачать 12,18 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: