Мектепті сақтау – ауылды сақтау Намыс қайда? Шаңырақ
жүктеу/скачать 11,51 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Бүгінгі санда: Мектепті сақтау – ауылды сақтау Намыс қайда Шаңырақ 3-бет
- Қадыр Мырза Əліні о баста қалың елге ақын ретінде танытқан көлемі алақандай ғана «Ой орманы» атты өлеңдер жинағы болатын. Иə, оған
- ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ПРЕЗИДЕНТІ Н.Ә.НАЗАРБАЕВТЫҢ БИЛІК ТАРМАҚТАРЫ АРАСЫНДА ӨКІЛЕТТІКТЕРДІ ҚАЙТА БӨЛУ МӘСЕЛЕЛЕРІ ЖӨНІНДЕГІ
- ЖАЛЫНДА, ЖАСТЫҚ АЛАУЫ! ақын Қадыр Мырза Әліге арналған жыр жинағы хақында Аян-Сейітхан НЫСАНАЛИН
- АНА ТІЛІ Ақордада Елбасы Нұрсұлтан Назарбаевтың қатысуымен Мемлекеттік билік тармақтары
- Дамудың жүйелі және заңды кезеңі БАЙТҰРСЫНОВ Ахмет (Ахмет Байтұрсын, Байтұрсынұлы) (қазіргі Қостанай облысы Жангелдин
- 28 қаңтар – Ахмет Байтұрсынұлының туған күні. Кейіннен біреулер 1873-ті – 1872-ге, 28.01-ді – 05.09
- Сондықтан келесі жылы – 145 жылдығы болмақ.
- Ғарифолла НЕС, профессор М е м л е к е т б а с ш ы с ы н ы ң Жар лығымен Елжан Біртанов
- ТҮСІНІСТІКТІҢ ТИІМДІ ТҰҒЫРЫ
| www.anatili.kz e-mail: anatili_gazetі@mail.ru www.twitter.com/anatilikz www.facebook.com/anatilikaz №4 (1366) 26 қаңтар – 1 ақпан
2017 жыл 1 9 9 0 ж ы л ғ ы н а у р ы з д ы ң 2 2 - с i н е н б а с т а п ш ы ғ а д ы Сөзi жоғалған жұрттың өзi де жоғалады СЕГІЗІНШІ ҚАЗЫНА Бүгінгі санда: Мектепті сақтау – ауылды сақтау Намыс қайда? Шаңырақ 3-бет 7-бет 7-бет Иә, жұпынылау болып шыққан шағын кітаптың атауы айқайлап тұрды! Кітаптың да, жекелеген леңнің де атау, тақырыбын қоюдың хас шебері Қадыр ақын сонау 1965 жылы жарық к рген жинағына тегіннен-тегін «Ой орманы» деп ат қоймаған болатын. Кейіннен осы кітапқа енген леңдердің әрқайсы дерлік бір-бір жинаққа жетерлік жүк арқалап тұрғанына к з жеткіздік. « О й о р м а н ы » а қ ы н Қ а д ы р Мырза лінің болашақта жазыла- тын леңдерінің бағдармаласындай болды. Қазақ поэзиясына соны жаңалықтар әкелуді негізгі мақсат тұтқан ақынның ішкі дайындығы ғаламат еді. Қадыр ақын лең лкесіне еркін еніп, жарауы жеткен жүйріктей к сілте шапқаны баршаға белгілі ғой. Жүйе-жинақтар бірінен соң бірі дүниеге келіп жатты. Қолымызды жүрек тұсына қойып әділін ай- тар болсақ, Қадыр ақынның бүкіл шығармашылығы жаңашылдыққа Президент Универсиада еліміздің тәуелсіздігі тарихында халықтың б і р л і г і н н ы ғ а й т у ғ а ы қ п а л е т е т і н спорт саласындағы ең ірі оқиға бо- лып саналатынын айтты. «Атқарылған жұмыстардың бәрін жастар үшін жасадық. Универсиаданың әлеуметтік инфрақұрылымы, спорт нысандары бізге ұзақ жыл бойы қызмет ететін болады» дей келе, еліміздің ұлттық құрамасына қазақстандықтардың қолдау к рсететіне, сондай-ақ 2017 жылғы универсиада шын мәнінде
ЖАМЫРАҒАН ЖАТ АТАУЛАР
толығымен ерекшеленеді. Анабір кездердегіше айтсақ, ол – новатор дәрежесіне к тірілген дарабоз дарын. Ал жаңаға кім қызықпайды? Қадыр Мырза ліге еліктеушілер к бейді. «Еліктегеннен солықтаған жаман» деген с з бар. Десек те, бұдан қазақ поэзиясы ұтты. Қадыр ақынның әсері күшті болды. Ол з леңдерінде о й ш ы л д ы қ п е н с ы р ш ы л д ы қ т ы одақтастыра білу арқылы т л поэзия- мызды тың белеске шығарды. Дарқан дарыннан алда жүрген ағалар да, ізіне ерген жас буын да от алып, лең лкесін құлпырта түсуге күш салды. Ақындардың бір-біріне лең ар- науы қазақ топырағында Абайдан басталса керек. «К кбайға» деген леңді к зіқарақты оқырман біледі деп ойлаймын. Ақын ақынға неліктен лең арнайды? Бір с збен айтқанда, мойындағандықтан! Ал әрқайсы здерін дүр санайтындар згеге мойынсына бермейді ғой. Ақын бүкілхалықтық мерекеге айналаты- нына сенім білдірді. С з соңында спортшыларға алдағы жарыстарда та- быс және жарқын жеңістер тіледі. Алаугерлер үш жарым сағат бойы қаланың орталық к ше лерімен жүгіріп тті. «Назарбаев Уни верситетінен» бастау алған шара «Бәйтерек» мону- ментіне дейін жалға сып, қалалық әкімдік алаңында аяқталды. Алауды барлығы 60 алаугер алып жүрді, олардың арасында танымал спортшылар мен Астананың қоғам қайраткерлері бар. Қадыр Мырза ліге алпыс шақты қ а л а м г е р л е ң д е р і н а р н а п т ы . Бұл туындылардың негізгі б лігі баспас з беттерінде, кітаптарда жарияланса, бірқатары ақынның ж е к е м ұ р а ғ а т ы н д а с а қ т а л ғ а н . Р е с п у б л и к а л ы қ « Қ а д ы р М ы р - за лі» қоғамдық қоры мен Орал қаласындағы Қадыр Мырза лі а т ы н д а ғ ы м ә д е н и е т ж ә н е н е р орталығы басшылығының тініші бойынша, арнау леңдерді жинасты- рып, кітап етіп шығаруға кіріскен едім. Бұл бағытта «Арыс» баспасының директоры, филология ғылымының докторы Ғарифолла нес мырза қолдау к рсетті. Кітап те аз тара- лыммен 2015 жылы «Арыс» баспасы- нан жарық к рді. «Абыз ақын – Аңыз ақын» деп аталған арнау леңдер жинағын шығаруға Қадыр ақынның аталас інісі Құсайын Бақтиярұлы демеуші болды. Мың алғыс оған! 2 0 1 5 ж ы л д ы ң 6 қ а ң т а р ы н д а Оралда Қадыр Мырза лі атындағы мәдениет және нер орталығында кітаптың тұсаукесер рәсімі болды. Бұл шараға облыстың зиялы қауым кілдері жиналды. Қадыр Мырза Əліні о баста қалың елге ақын ретінде танытқан көлемі алақандай ғана «Ой орманы» атты өлеңдер жинағы болатын. Иə, оған дейін бүлдіршіндерге арналған оншақты кітабы жарық көріп, сəл кейінірек олар «Күміс қоңырау» деген бір томдыққа айналған еді. Ол өз алдына бөлек əңгімеге арқау боларлық жайт. Астанада Бүкілəлемдік 28-ші қысқы Универсиаданың Алауы салтанатты түрде жағылды. Бұл барша жанкүйерлердің көптен күткен қуанышы. Мұны тарихи оқиға деп те бағалауымызға əбден болады. Өйткені жаһандық шара Сарыарқаның төрінде, Елордамызда бастау алды. Сал- танатты шараға Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев арнайы келіп қатысып, мемлекетіміздің байрағын Қазақстан құрамасының капитаны биатлон- шы Дəулет Раxымбаевқа табыс етті. ЕЛБАСЫ ЖӘНЕ ЕЛ МҰРАТЫ Құрметті қазақстандықтар! Сіздердің назарларыңызға еліміз үшін аса маңызды, тағдырлы мәселені ұсынбақпын. Бұл – Конституция мен заңдарға згерістер енгізу. Біздің алдымызда билік тармақтарының кілеттіктерін қайта б лу міндеті тұр. Қазір заманның дидары згерді. Біз де згеруге тиіспіз. Сол себепті, мемлекеттің басқару жүйесін де жаңғыртатын кез келді. Мен елдің мүддесі мен заманның талабын, ұрпақтың болашағын ойлай отырып осындай байлам жасадым. Арнайы құрылған жұмыс тобы атқарылған істерді баяндады. Реформа екі негізгі бағыт бойынша іске асады. Біріншіден, Президенттің әлеуметтік- экономикалық процестерді реттеудегі бір- шама кілеттіктерін Үкіметке және басқа да атқарушы органдарға берген ж н. Сонда бұл салаға Үкімет, министрліктер және әкімдіктер толықтай жауап беретін болады. кілеттіктерді беру тиісті заңдарды згерту арқылы іске асады. Бұл згерістерді Үкімет қазіргі Парламенттің сессияның аяғына дейін Парламентке енгізуі тиіс.
Екіншіден, одан да күрделі міндет – билік тармақтары арасындағы қарым-қатынасты конституциялық деңгейде теңгерімді ету. Осы реформаның аясында Үкіметті жасақтаудағы Парламенттің р лін күшейтеміз. Парламент сайлауында жеңген партия Үкімет құрамын анықтауға түбегейлі ықпал ететін болады. Бұл ми- нистрлер кабинетінің кілетті билік алдындағы жауапкершілігін арттырады. Тиісінше, биліктің заң шығарушы тар ма ғының атқарушы билікке бақылауын күшейтеді. Айтылған екі бағыттың қай-қайсысы да жауап кершілік пен кәсібилікті арттыру арқылы мемл екеттік басқару тиімділігін күшейтеді. Жұмыс тобы барлық сұрақтарды жан-жақты зерттеп, қоғамдық талқылауға шығару үшін ұсыныстар жиынтығын әзірлеуі қажет. Құрметті қазақстандықтар! Мен сіздерге еліміз үшін қағидатты мәселе б о й ы н ш а қ а й ы р ы л ы п о т ы р м ы н . Б ұ л – ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ПРЕЗИДЕНТІ Н.Ә.НАЗАРБАЕВТЫҢ БИЛІК ТАРМАҚТАРЫ АРАСЫНДА ӨКІЛЕТТІКТЕРДІ ҚАЙТА БӨЛУ МӘСЕЛЕЛЕРІ ЖӨНІНДЕГІ Ү Н Д Е У І ОЙ ОРМАНЫ ЖАЛЫНДА, ЖАСТЫҚ АЛАУЫ! ақын Қадыр Мырза Әліге арналған жыр жинағы хақында Аян-Сейітхан НЫСАНАЛИН мемлекеттік билік тармақ та рының арасындағы кілеттіктерді қайта б лу. Менің кіміммен ар- найы Жұмыс тобы құрылды. Олар жаман жұмыс істеген жоқ. Мен топтың жұмысы туралы есепті тыңдадым. Алдағы реформа біздің дамуымыздың қисыны мен тұтастай қазіргі заманғы даму қисынына арқа сүйейді. Негізгі мәні – Президент зінің бірқатар кілеттігін Парламент пен Үкіметке береді. Күшті президенттік вертикаль бізге мемлекет қалыптастырудағы орасан қиындықтарды еңсеру барысында қажет болды. Бұл уақытында зін ақтады. Біздің барлық жетістіктеріміз дәл осы жүйе кезінде жүзеге асырылды. Бұл реформа басқару жүйесінің тиімділігін арттыруды к здейді. Біз жаңа мемлекет, жаңа экономика, жаңа қоғам құрдық. Біз іргесін қалаған даму траектория сының дұрыстығын тарихтың зі қуаттап отыр. Тәуелсіздігіміздің 25 жылдығын атап ткен кезде біз зіміздің табыстарымыз туралы, оның ішінде билік құрылымдарының, президенттік жүйенің жұмысы туралы айттық. Алайда әлем бүгінде к з алдымызда згеріп жатыр. Қоғамдық үдерістердің жылдамдығы мен күрделілігі Қазақстанда да артып келеді. Қазірдің зінде біз алдағы кезең алдымызға міндетті түрде к лденең тартатын жаһандық және ңірлік сын-қатерлерге қалай қарсы тұраты нымызды ойластыруға тиіспіз. Ұсы- нылып отырған реформаның мәні билік кілет- тіктерін сарабдалдықпен қайта б луде, тұ тастай саяси жүйені демократияландыруда жатыр. Президент үшін жаңа жағдайларда стра- тегия лық функциялар, жоғарғы арбитр- дің биліктің тармақ тары арасындағы қаты- настардағы р лі басым болады. Мемлекет басшысы, сондай-ақ, сыртқы саясатқа, ұлттық қауіпсіздік пен елдің қорғаныс қабілетіне күш-жігер жұмылдырады. Бұл ретте Үкімет пен Парламенттің р лі айтарлықтай күшейеді. Аталған жұмыс екі шешуші бағыт бойынша жүргізілетін болады. Біріншіден, Президенттің әлеуметтік- эконо ми калық үдерістерді реттеу ж ніндегі з а ң ы м е н б е к і т і л г е н к і л е т т і к т е р і н і ң айтарлықтай б лігін Үкімет пен басқа да атқарушы органдарға беру керек. Аталған салаға толық к лемінде Үкімет, министрліктер мен әкімдіктер жауап беруі тиіс. кілеттіктерді беруді тиісті заңдарға згерістер енгізу есебінен қамтамасыз етуге бо- лады. Үкіметке немесе Парламентке беруге бо- латын 40 шақты кілеттік бар. Бұл түзетулерді қабылдау үшін Үкімет Парламентке үстіміздегі сессияның аяғына дейін басым ретпен енгізеді. Екіншіден, бұдан да күрделірек міндет – билік тармақтары арасындағы қарым- қатынастарды конституциялық деңгейде теңгеру. Парламенттің Үкімет жасақ тау дағы р лін күшейту, Министрлер Кабинетінің де- путаттар корпусы алдындағы жауапкершілігін арттыру маңызды. (Жалғасы 2-бетте) 2 №4 (1366) 26 қаңтар – 1 ақпан 2017 жыл
АНА ТІЛІ Ақордада Елбасы Нұрсұлтан Назарбаевтың қатысуымен Мемлекеттік билік тармақтары арасында өкілеттіктерді қайта бөлу мəселелері жөніндегі жұмыс тобының отырысы өтті. Басқосуда Елбасы бірінші кезек- те уақыт талабынан туындап отырған бірқатар мəселелерді шешу мақсатында арнайы жұмыс тобы құрылғанын айта келіп, Тəуелсіздіктің 25 жылы ішінде Конституциядағы барлық қағидалардың орында- луы нəтижесінде Қазақстанда көптеген табыстарға қол жеткізілгеніне тоқталды. Елжан Біртанов – Қазақстан Республикасының Денсаулық сақтау министрі АПТА-ШОЛУ ЕЛБАСЫ ЖӘНЕ ЕЛ МҰРАТЫ ТАҒАЙЫНДАУ ҰЛТ ҰСТАЗЫ – АХМЕТ БАЙТҰРСЫН күрділердің қарулы топтары «Астана келісс зінің шешімдерін мойындамай- мыз» деп Сирия жерінен мәлімдеме та- ратып жатты. Дегенмен, Астана келісс зі бейбітшілікке жеткізетін ұзақ та ауыр жолдың бастамасы бола алды. 23 қаңтарда Қазақстан СІМ басшысы Кайрат Абдрахманов екі күнге созылған келісс з барысында жасалған қорытынды мәлімдемені ресми жариялады. Ресми мәлімдемеде «Оқ атуды толық тоқтату тура- лы режимге толық сәйкестікті, арандатудың болмауын және барлық мәселелер бойынша қадағалап отыратын үш тарапты механизм жасау жайлы шешім қабылданды. Біз тиым салынған ДАИШ (ИЛИМ) қарсы күрестегі ұстанымымыз анық екенін рас- таймыз, және оны қарулы оппозицияның зге б ліктерінен ажырату қажет. БҰҰ Қауіпсіздік кеңесінің 2254 қарарына сәйкес келісс здер процесін бастауға деген ткір қажеттілік туындап отырғанына сенімдіміз» делінген. Сонымен қатар Ресей, Иран және Түркия бірігіп жасаған үшжақты қорытынды мәлімдемеде «Біз 2017 жылы 8 ақпанда БҰҰ құзіретімен Женева қаласында тетін Сирия билігі мен оппозициясы арасындағы келесі келісс здер раундына оппозициялық қарулы топтардың қатысу ниетін қолдаймыз. Біз халықаралық қауымдастықтың барлық мүшелерін БҰҰ Қауіпсіздік кеңесінің 2254 қарарына сәйкес жүзеге асырылатын барлық іс-шараларға қолдау к рсетуін сұраймыз. Біз БҰҰ араағайындық етуімен сириялық саяси процесті қамтамасыз ету, ғаламдық процестерге үлес қосу үшін астаналық плат- формада белсенді ынтымақтасуға шешім қабылдадық» деп тұжырымдалған. Сириялық ресми биліктің делегация- сын бастап келген БҰҰ-дағы Сирия кілі Башар әл-Жәфари «Астана кездесуіндегі ең маңызды нәрсе — келісс зге қатысушы тараптар бірауыздан қорытынды декларация сипаттауы және тіл қисынынан туындайтын с з нері ғылымын (бүгінгіше айтсақ, әдебиеттануды) қара с з бен дарынды с зге, ауыз әдебиеті мен жазба әдебиетіне, діндар дәуір мен сындар дәуірге жіктеп-жіліктеген арнайы зерттеуі (« дебиет танытқыш», 1923-25 жылдар) арқылы қазақ (тілді) мектебін, тұтас ұлттық оқу-ағарту саласын тыңнан түрен салып, жаңа сатыға к теруі – «біз ұмытсақ та, тарих ұмытпайтын істер болатын» (М. уезов, 1923 жыл). Түрменің сызды камерасы мен итжеккеннің айдауында жүріп аяқтаған, бар саналы ғұмырының қорытындысы іспетті, з кезіндегі заманауи ркениет пен ғылым-білім жетістіктерін қазақы руханиятқа кіндіктестіре жүйелеп, тиянақтаған «Тіл теориясы» мен «Мәдениет тарихы» атты шоқтықты еңбектері, кінішке орай, ұлты мен авторының талайлы тағдырын құшып, репрессияға ұшырады... Енді сол соқталы ойлардың кейбіріне назар сала отырыңыз. *Біздің заманымыз ткен заманның баласы, келер заманның атасы. *Қазақ – жоқшы, жоғын іздеген қуғыншы. *Алашқа аты шыққан адамдар, к семдіктеріңді адаспай түзу істеңдер. Сендер адассаңдар – арттарыңнан алаш адасады, арттарыңнан ергендердің обал-сауабына сіздер қаласыздар. *Ұлт жұмысы – үлкен жұмыс, үлкен жұмысқа к п жұмысшы керек. *Ел бүгіншіл, менікі – ертеңгі үшін. *Ұлт жұмысы үлкен жұмыс. Басқадан кем болмас үшін біз білімді, бай һәм күшті болуымыз керек. Білімді болуға оқу керек. Бай болуға күш керек. Күшті болуға бірлік керек. Осы керектердің жолында жұмыс істеу керек! күні бұрын саяси жүйе тұрақты лы- ғының қорын жасау. Екіншіден, Үкімет пен Пар- ла менттің р лін арттыру қазіргі заманғы сын-тегеуріндерге жау- ап қайтарудың неғұрлым тиімді механизмін бермек. Иә, бұл басқарудың неғұрлым күрделі жүйесі, бірақ қоғам да неғұрлым күрделі бола түсті. Мен Президент ие кілеттіктердің айтарлықтай б лігін беруге саналы түрде барып отырмын. Мен мұны жалғыз ғана мақсатпен – елді басқарудың неғұрлым тиімді, орнықты, заманауи жүйесін құру үшін жасап отырмын. Үшіншіден, әлемде мемлекеттік құрылыстың әмбебап моделі жоқ. Бәрі де ізденіс үстінде. Халықаралық тәжірибе шеңбе- рінде іс-қимылдар жасайтын мәсе- лелер бола тұрса да, біз зіміздің, кейде ерекше шешімдерімізді таба отырып, мемлекеттік құрылыстың б где модельдерін к шіріп алумен ешқашан айналысқан емеспіз. Б і з ұ с ы н ы п о т ы р ғ а н р е ф о р - ма ең алдымен з тәжірибемізге ж ә н е Қ а з а қ с т а н н ы ң з і н і ң қажеттіліктеріне арқа сүйейді. Реформалар бағдарламасы – ол Қазақстан қай бағытта жүреді деген сауалға біздің жауабымыз. Ж а у а п а й қ ы н ж ә н е д ә й е к т і – демократиялық даму жағына қарай. Ұсынылып отырған шаралардың маңыздылығын ескере отырып, мен жарияланатын конституциялық рефор малардың жобасын жалпы- халықтық талқылауға ұсыну ж нінде шешім қабылдадым. Тиісті Жарлық шықты. М ұ н ы ң б ә р і е л д і ң б о л а ш а қ дамуына жауап береді және Бес институттық реформаға сәйкес келеді. «Ашық Үкімет» атты бесінші пункт дәл осы кілеттіліктерді елеулі түрде қайта б луді қарастырған бо- латын. Биліктің барлық тармақтары тиімді және жауапкершілікті жұмыс істеуі үшін олардың арасында тиісті тепе-теңдіктер мен арасалмақтар құру маңызды.
*Атадан балаға мирас болып екі-ақ нәрсе қалады, бірінші – бай тілі, екінші – байтақ жері. *Оқусыз халық қанша бай болса да біраз жыл- дардан кейін оның байлығы нерлі халықтардың қолына к шпекші. *Осы замандағы жан таңырқарлық нәрсенің бәрі де ғылыммен табылған. Адам баласын к кте құстай ұшқызған, суда балықтай жүздірген – ғылым. Дүнияның бір шеті мен бір шетіне шапшаң хабар алғызып тұрған – ғылым, от арба, от кемелерді жүргізген – ғылым. *Құл болып отырған халықтан туып, құлдықтың қорлық, зорлығын к ріп отырып, қазақ қалам қайраткерлері қаламын ұлтының ауырын жеңілту, ауырын азайту жолына жұмсамасқа мүмкін емес; кемшілік к рген жұрттан туып, кемшіліктен құтқаруды мақсат етіп, ылғи сол жолда жұмыс қылған қазақ қалам қайраткерлері жұртшыл, ұлтшыл, яғни халыққа жаны ашитын, халқының жаны ауырғанда жаны бірге күйзелетін, бауырмал болмасқа тағы мүмкін емес. Олай болмаған болма- са, онда табиғат заңынан тысқары, адамнан шошқа, шошқадан күшік туған сияқты болып шығады. *Қазақтың оқығаны аз, оның ішінде халық ісіне қатысып, жұрт үшін жұмыс қылғандар аз. Бірақ аз да болса, қазаққа қызмет қылып ысылған, т селген адамдар ... қазаққа к бірек пайда келтіретіні шексіз. *Мәдениеті жоғары халық мәдениеті т мен халықты аз-к біне қарамай жем қылатыны ай- дан анық, күндей жарық ақиқат. 200 миллион үнді халқын 50 миллион ағылшын жем қылып отырғаны, 500 миллион қытайды зінен он есе аз жұрттар әжуалап отырғаны – адам баласының теңдігі-кемдігі мәдениетіне қарай екендігін ыспаттайды. *Мәдениет алға басуы тірнек ісі шеберленуімен, сана-саңылау күшеюімен болады. Тірнек ісінен шыққан шеберлікті нер дейміз, сана-саңылау күшінен шыққан білімді ғылым дейміз. Бұл екеуі де іштен адаммен бірге туатын нәрсе емес, үйренумен табылатын нәрсе. Үйрену дегеніміз – оқу. Сүйтіп, мәдениет жүзінде халықтың алға басуы, алдағы жұрт пен арттағы жұрт арасындағы мәдениет жігі жоғалуы оқуға келіп тіреледі.
Елжан Амантайұлы Бір- танов Алматы мемлекеттік ме- дицина университетін, Аризона штатының универси тетін, Ресей дипломнан кейін гі медициналық білім академиясын, Шарите Уни верситеттік клиникасын (Германия), Тұран уни верситетін, Duke University, Fugua School of Business (АҚШ), Global Executive МВА магистра- турасын бітірді. р жылдары ҚР Денсаулық сақтау министрлігінің бас ток сикологы, ҚР Денсаулық сақтау министрлігінің «Денсаулық сақтауды да- мыту институты» РМК директоры, ҚР Премьер- Министрінің кеңесшісі, «Ұлттық медициналық холдинг» АҚ Басқарма т рағасы болып жұмыс істеді. 2015 жылғы 12 қарашадан бастап осы тағайындауға дейін ҚР Денсаулық сақтау және әлеуметтік даму вице-министрі болды. сауатты жүзеге асырылуы тиіс екеніне тоқталды. Д.А.Қонаев атындағы Еура- зиялық заң академиясының ректоры мірәлі Жалаири алға қойылып отырған міндеттердің те орынды екенін атап тті.
23-24 қаңтар күндері Астана қаласында Сириядағы жағдайды реттеу ж ніндегі келісс здер болып тті. Қазақстан БҰҰ Қауіпсіздік кеңесінің тұрақсыз мүшесі ретінде тек келісс з тетін бейтарап орынды ұсынумен ғана шектелді. Келісс зге жеті тарап: Ресей, Түркия және Иран келісс здің гаранттары ретінде, Сирия ресми билігінің делегациясы, 15-ке тарта топтан тұратын Сирия қарулы оппозициясының кілдері, БҰҰ Бас хатшысының Сирия бойынша арнайы кілі Стаффан де Мистура мен АҚШ-тың Қазақстандағы елшісі Джордж Крол қатысты. Астана келісс зінің басты миссия- лары Сириядағы дау-жанжалды реттеу жолдарын іздестіру, оқ атуды тоқтату режимін орнататын тетіктерді табу, бейбітшілік орнатуға негіз қалыптастыру еді. Бұл тұрғыда Елбасымыз Н. .Назарбаев келісс зге қатысушыларға арнаған үндеуінде «Қазақстан Сириядағы жағдайды шешудің бірден-бір жолы – зара сенім мен зара түсіністікке негізделген келісс здер деп есептейді» деп атап к рсетті. Келісс з кезінде дау туғызған мәселелер де орын алды. Мысалы, оппозициялық қарулы топтардан құралған делегация кілдері Иран әскери күш қолданып, сириялық қарапайым халыққа қауіп т ндіреді деп сенімсіздік білдірсе, Си- рия ресми билігінің кілдері Түркияға наразылықтары барын жасырмады. Ал келісс зге қатыстырылмаған сириялық министрі, 1922 жылы Академиялық орталықтың, 1922-25 жылдары Халық ағарту комиссариаты жанындағы ғылыми-әдеби комиссияның, Қазақ лкесін зерттеу қоғамының т рағасы болды. Осы жылдары негізгі жұмысына қосымша Орынбор мен Тәшкендегі педагогикалық жоғары оқу орындары – Қазақ халық ағарту институттарында қазақ тілі мен әдебиеті және мәдениет тарихы пәндерінен дәріс оқыды. 1925 жылы Қазақстанға Сталиннің тапсырмасымен қандықол Ф.И.Голощекин бас- шы болып келгеннен кейін Алаш зиялыларының бастарына қара бұлт үйіріліп, бақ ұшты. 1929 жылы 2 маусымда тұтқынға алынып, Мәскеудегі атышулы Бутырка абақтысына ж нелтілді. ОГПУ- дің 1930 жылғы 4 сәуірдегі шешімімен ату жаза- сына кесілді, кейін бұл үкім 10 жыл концлагерьге қамалуға, артынан 3 жыл Архангельскіге жер аударылуға ауыстырылды. мірлік жары Бадриса (Александра) екеуі де денсаулықтан айырылып, арып-ашып 1934 жылы Алматыға жеткенімен 1937 жылы 8 қазанда тағы бір мәрте қамауға алынып, 8 желтоқсанда Алматы түрмесінде атылды (Алаш.
Ахаң ашқан ұлы жаңалық – т те жазу- лы қазақ әліпбиі («байтурсыновский алфа- вит») мен ғасырдан ғасырға ұласқан, т л терминологиямыздың қоржынына салған олжасы, сондай-ақ қазақ балаларына арнап т л « ліппе» түзуі («Оқу құралы», 1910 жылдары), одан соң «Тіл – құрал» атты кітаптар тізбегімен кезең-кезеңімен тіліміздің дыбыс жүйесін (1-ші тіл танытқыш кітап, «Фонетика», 1912-15 жылдар) ажыратып- айқындауы, с з жүйесін (2-ші тіл танытқыш кітап, «Этимология», 1914-17 жылдар) саралауы, ұзақ жылдардан соң с йлем жүйесін (3-ші тіл танытқыш кітап, «Синтаксис», 1922-23 жылдар) (Басы 1-бетте) П а р л а м е н т т і к с а й л а у л а р д а жеңіске жеткен партия Үкіметті жа сақ тауға шешуші түрде ықпал ететін болады. Осыны басшылыққа ала отырып, Үкіметтің кілеттігін бұрынғыдай Президенттің емес, жаңадан сайланған Мәжілістің ал- дында тоқтатуы заңды болмақ. Үкімет мүшелеріне Парламент палаталары тарапынан сенімсіздік білдіру тәртібін оңайлату қажет. О л б и л і к т і ң з а ң ш ы ғ а р у ш ы тармағының атқарушы тармаққа бақылау жасауын күшейтпек. Үкіметке, ол сол үшін толық жауап кер шілікте болатындай, мемле- кеттік бағдарламаларды бекітуді тап- сыру орынды болмақ. Үкіметтің зіне оның құрамына кірмейтін орталық атқарушы ор- гандарды құру мен тарату құқығын беруге болады. П р е з и д е н т Ү к і м е т п е н Премьер-Министрдің актілерінің іс-әрекетінің күшін жою болмаса тоқтату құқығынан бас тарта алады. Мұның бәрі атқарушы мемле- кеттік органдар мен оның басшы- ларының жауапкершілігін арттырып, қажетті кілеттіктер береді. Заң күші бар Президент жар лық- тарын қабылдау мүмкіндігі туралы норма к кейтестілігін жойды. Жергілікті атқарушы билікке қ а т ы с т ы П а р л а м е н т т і ң р л і н күшейту ұсынылады. Оның сыртында Конституциялық Кеңестің, сот жүйесі мен прокура- тураның қызметін жетілдіру туралы мәселені қарастыру талап етіледі. Сонымен бірге, бізге з конс- т и т у ц и я л ы қ қ ұ р ы л ы с ы м ы з д ы ң бұлжымастығына с зсіз кепілдік қажет. Жұмыс тобы одан әрі де жұмыс істей беретін болады, олардың осы мәселелерді жан-жақты зерттеп және одан арғы қоғамдық талқылау үшін ұсыныстар пакетін дайындауы қажет. Ұсынылып отырған бағдарлама үш міндетті шешуге жағдай жасайтын болады. Біріншіден, к птеген жылдарға – Мен ұсынған бес институттық реформаның бірін іске асыру Үкіметке эко- номика саласында қосымша атқарушылық кілеттіктер беруді к здейді. Бұл орайда, қорғаныс қабілетінің, сыртқы саясаттың, мемлекеттік басқарудың, Конституция- ны қорғаудың және мемлекеттік билік тармақтары арасында тиімді жұмысты қамтамасыз етудің негізгі мәселелері Президенттің құзырында қала береді, – деді Елбасы.Одан әрі Нұрсұлтан Назарбаев бұрыннан Қазақстан Республикасы Президентінің ерекше құзырына жат- қызылған кілеттіктер санының азаятыны- на назар аударды.Бағдарламаларды бекіту, Үкіметтегі кадрлық згерістер мәселелері, жаңа басқару органдарын құру Үкімет пен Парламенттің құзырына берілуі мүмкін екенін айтты. Н.Назарбаев мемлекеттік басқару жүйесінде Парламенттің р лін пәрменді түрде күшейту қажеттігінің маңыздылығын атады. Елбасы оты- рыс барысында мемлекеттік биліктің тармақтары арасында кілеттіктерді қайта б лу мәселесі республика дамуының жүйелі және заңды кезеңі болып табыла- тынына екпін берді. з кезегінде аталған жұмыс тобының жетекшісі ділбек Жақсыбеков Пре- зидентке мемлекеттік билік тармақтары арасында кілеттіктерді қайта б лу ж нінде әзірленген ұсыныстар ту- ралы баяндап берді.Жиында жұмыс тобының мүшесі, ділет министрі Ма- рат Бекетаев Президенттің кілеттігі бекітілген нормаларды анықтау ж ніндегі Үкімет жүргізген талдауды жарияла- ды. «Қазақстанның заңгерлер одағы» республикалық қоғамдық бірлестігінің т рағасы Рахмет Мұқашев жүргізілген талдаудың негізінде барлық филиалдар- да талқылаулар тіп жатқанын с з етті. Қазақ гуманитарлық заң университеті А з а м а т т ы қ - қ ұ қ ы қ т ы қ з е р т т е у л е р ғылыми-зерттеу институтының дирек- торы Т леш Қаудыров з с зінде билік тармақтары арасындағы кілеттіктерді б лу ісінде барлық шаралар нақты, әділ, Ауыл молдасынан, Торғайдағы 2 сыныптық орыс-қазақ мектебінен, Орынбордағы 4 жылдық қазақ мұғалімдері мектебінен білім алған. 1895- 1909 жылдары Ақт бе, Қостанай, Қарқаралы уезіндегі ауылдық және болыстық мектептерде мұғалім, Қарқаралы қалалық училищесінде мұғалім, кейіннен меңгерушісі болды. 1905 жыл- дан бастап саяси күрес жолына түсті. Қарқаралы петициясын (құзырхатын) дайындаушылардың бірі, тәржіма леңдерін қамтыған «Қырық мысал» жинағы 1909 жылы Петербордан басылып шықты. 1909 жылы 1 шілдеде губернатор Тройницкийдің бұйрығымен Семей түрмесіне жабылып, Ресей империясының ІІМ-нің Ерекше кеңесі оны қазақ облыстарынан тыс жерге жер аудару ж нінде сот шешімін шығарды. Осылайша 1910 жылы 9 наурызда Орынборға жер ауып келіп, 1917 жылдың соңына дейін қоғамдық-саяси және ағартушылық іспен айналысты. 1911 жылы т л леңдер жинағы «Маса», тұңғыш қазақша әліппе кітапшасы «Оқу құралы» жарық к рді. Ұзақ жылдар дүниеге әкелуге талпынған тұңғыш жалпыұлттық басылым «Қазақ» газетінің алғашқы санын 1913 жылы 2 ақпанда басып шығарып, 1917 жылдың аяғына дейін зі редактор болды. 1917 жылғы жер-жерде құрылған қазақ комитеттері мен қазақ съездерінің туіне атсалысты, қос жалпыұлттық Құрылтайды (съезді) ұйымдастырып, «Алаш» партиясы мен Алашорда үкіметінің құрылуына ұйытқы болды. 1919 жылы наурыз айында Мәскеуге барып Кеңес үкіметі басшыларымен келісс з жүргізді, Алаш к семдері мен мүшелеріне кешірім жариялатты. зі қазақ даласын басқаратын скери-революциялық комитеттің т рағасының орынбасары болып бекіді. 1920 жылы 26 тамызда құрылған Қазақ автономиялық кеңестік үкіметінің құрамына еніп, 1920-21 жылдары Халық ағарту комиссары, яки Оқу қабылдай алды» деп ризашылығын білдірді. лемдік қауымдастық Астана келісс зіне Сирия билігі мен оппозициясының арасындағы тікелей диалог орнатудың, гибридті соғысты бейбіт жолмен тоқтатудың тиімді тұғыры бола алды деген баға берді.
жүктеу/скачать 11,51 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|