Мемлекет және аралас экономиканың қалыптасуы Opындaғaн: Матайбаева б тeкcepгeн
жүктеу/скачать 28,76 Kb.
|
| Бюрократия
Бюрократия - лат. бұреаұ - бюро, канцелярия және грек, кратос - күш, билік, үстемдік; канцелярияның билігі- атқарушы билік орталықтарының қоғам мүшелерінің еркінен тыс қалуына негізделген саяси, әлеуметтік және экономикалық жүйе; қоғамның және мемлекеттің саяси, экономикалық, әлеуметтік-мәдени салалардағы қызметтерінде ресми және бейресми шенеуніктік байланыстарға негізделген билік жүйесі. Бүл байланыстар тұйықталған, иерархия заңдылықтарына сай жүргізілетін, заңды және қоғам мүшелерінің еркін белден басатын, әкімшілік нұсқаулар әдісімен басқаратын биліктің қатаң тетігін қалыптастырады. Бюрократия - кез келген ұйымдардың, мемлекеттік аппараттың, басқару құрылымдарының, мекемелердің, фирмалардың туа бітті қасиеті. Кез келген мемлекеттің аппараты бюрократиялық өзгеріске ұшырайды. Нәтижесінде бюрократия билік және басқару жүйесіне, әкімшілік, шаруашылық, құқық қорғаушылық және басқа да аппараттық құрылымдарға "қондырылған" болып шығады. Бюрократияның қоғамдық-экономиқалық құрылымымен, демократиялық үрдістердің дамуымен, мәдениет деңгейімен, адамдардың білімділік деңгейімен, қоғамның өнегелік сипатымен анықталатын ұлттық-мемлекеттік ерекшелігі бар. "Канцелярия билігі" мемле-кеттік билік жүйесінен, оның табиғатынан қашан да тәуелді болады. Билік аппаратын бюрократизациялау мен қоғамдағы демократияның шынайы жағдайының арасында тікелей өзара тәуелділік бар. Бюрократияға арнайы талдау жасаған - Гегель. Оның теориясын К.Маркс дамытты. Бүл мәселе, сондай-ақ М. Вебердің, Т. Вебленнің, Р. Мертонның және т.б. еңбектерінде жан-жақты зерттелді. Бюрократизм - 1. демократиялық бақылаудың дамымауы немесе деградация жағдайындағы түрлі мемлекеттік және саяси ұйымдардың арнайы аппараты қызметкерлерінің қолына шынайы билік рычагтарының жеке мудде мақсатында шоғырлануы; 2. аппараттық билікпен басқарудың бюрократиялық жүйесі; 3. істің мәніне қарамастан қабылданған нормаларға ритуалды еру түрінде көрінетін, жеке мүдделі формализммен сипатталатын басқару стилі. Бюрократ – 1) азаматтардың мүддесіне нұқсан келтіріп, өз міндеттерін формалды түрде атқаратын қызмет адамы; 2) басқарудың бюрократиялық жүйесіне жататын ресми қызметтегі адам. Лоббизм Лоббизм - (ағылш. 'лоббy' - мәжілістен тыс жерлердегі күңкіл сөздер) - билік институттары ресми қызметінен тысқары жүзеге асырылатын, ықпалды іскерлер мен саясаткерлердің - лоббистердің - нақтылы бір топтардың мүдделерін қорғайтын заңжобасын жақтап, талап етілетін үкімет шешімін қабылдауға немесе өздеріне пайдалы мемлекеттік тапсырысты алу үшін талаптануы. Осы мақсатта жеке кездесулер, байланыстар, келіссөздер ұйымдастырылады, ғылыми зерттеулердің нәтижелері, қоғамдық пікірді зерттеу нәтижелері жазылған хаттар мен жеделхаттар тапсырылады. Әдетте, лоббистер өз мақсаттарына жету жолында жүреді:" алдау", пара беру, қызмет көрсету, қорқыту, арандату және т.б. Лоббиизм-бұл белгілі бір заң жобаларына, қабылданған шешімдерге әсер ету мақсатында жеке тұлғалардың, саяси субъектілердің және ұйымдардың әрекеттерін білдіретін ұғым. Лобби ұғымы алғаш рет 1808 жылы енгізілді. Лоббиді АҚШ саясаттанушылары "конгресстің үшінші палатасы", "Үкіметтің төртінші билігі"деп сипаттады. 1864 жылы АҚШ Конгресіне лоббистік қызмет арқылы қажетті шешім қабылдау үшін сенаторларды ақшаға сатып алу болды. Кейінірек, заңсыз лоббизмнің таралуына байланысты оны заңдастыру міндеті қойылды. 1946 жылдан бастап АҚШ-та лоббистік әрекеттер заңға сәйкес деп танылып, қаржылық бақылауға алынды. Лоббистік әрекеттер мемлекетке бюджеттік қаражат, қаржыландыру және түрлі жеңілдіктер талап етуге бағытталған. Ірі-кіші өндірістік-қаржылық топтар әкімшілік-саяси және қаржылық технологияларды кеңінен қолдана отырып, лоббистік топтар арқылы өз мүдделерін қорғай алады. Лоббистік қызметке саяси және қаржылық технологияларына байланысты мемлекеттік органдарға ақпарат, құжаттар мен жобалар беру; Парламенттің комитеттері мен комиссияларының, атқарушы органдардың мәселелерді талқылауға қатысуы; белгілі бір адамның мақсаттары мен мүдделерін қорғау мақсатында депутаттармен және мемлекеттік органдардың лауазымды адамдарымен ауызша және жазбаша байланыстар және т. б. лоббистік ұйымдарға мыналар жатады көптеген заң фирмалары, түрлі кеңес беру кеңселері және қоғаммен байланыс жөніндегі агенттіктер. Қазіргі уақытта лоббизм мемлекеттің билік органдарына, бейресми саяси жүйеге әсер етуінің қуатты механизміне айналуда. АҚШ-тың саяси өміріне әлдеқайда жақын. Алайда, бұл жерде лоббизм-бұл Мәжілістен тыс уағдаластықтар ғана емес (бұл да кең таралған), сонымен қатар заң жобаларын, билік-нұсқаулық актілерді сарапшылар, консультанттар ретінде дайындауға және қабылдауға қатысу. Лоббиизмді заңды және заңсыз деп бөлуге болады. Олардың арасындағы айырмашылық қиын болғандықтан, оны саяси құбылыс ретінде қарастыру да түсініксіз. Лоббизмге екі көзқарас бар: тыйым салу және реттеу. Бірінші тәсілді жақтаушылар лоббизмді қылмыстық әрекетке теңестіреді және осы негізде оны заңнамалық санкциялар енгізу арқылы жоюға тырысады. Екінші көзқарасты жақтаушылар лоббистік белсенділікті құқықтық шеңбермен шектеуді ұсынады. Мысалы, егер Францияда лобби қызметі заңсыз деп танылса, Үндістанда сыбайлас жемқорлық теңдестірілген, АҚШ пен Канадада заңмен реттеледі. Қандай да бір басқа әлеуметтік немесе саяси күштердің пайдасына не басқа шешімдердің пайдасына (мәжіліс залынан тыс қоғамдық орындарда бейресми кездесулер, пікір алмасу, бейресми әңгімелер) ұйымдастырылған Парламент депутаттарына, Үкімет мүшелеріне қысым жасайтын топ. Кәсіподақтардың, соғысқа қарсы қозғалыстардың, кәсіпорын директорларының, экономиканың аграрлық секторы өкілдерінің және т.б. Парламентте өз лоббистері болуы мүмкін; осы топтардың агенттері— лоббистер. жүктеу/скачать 28,76 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|