Метеорологиялық-климатологиялық энциклопедия
СУ ШЫҒЫМЫ Белгілі бір уақыт ішінде арнамен ағып ӛтетін ағын мӛлшері (м3/с не л/с-пен ӛлшенеді). СУДЫ ЗЕРТТЕУ
жүктеу/скачать 4,63 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Жер асты сулары
| СУ ШЫҒЫМЫ
Белгілі бір уақыт ішінде арнамен ағып ӛтетін ағын мӛлшері (м3/с не л/с-пен ӛлшенеді). СУДЫ ЗЕРТТЕУ ГИДРОЛОГИЯ Су – бұл шексіз теңіздер мен мұхиттар, ағысты ӛзендер және мӛлдір кӛлдер. Дегенмен су тек қана кӛре алатын, ыстық күндері сүңгіп кететін су айдындарында ғана болмайды. Судың кӛлемді бӛлігі адам кӛзінен тыс жер астында жасырынған. Бұндай су айдындары жер асты сулары деп аталады. Жер асты сулары Жер асты сулары ӛзінің ерекшелігі және құрылысы бойынша жер үстінде орналасқан судан ерекшеленеді. Жер асты сулары жерге жауатын жауындардан толықтырылады. Дегенмен бұндай толықтырулар біркелкі емес, ӛйткені кӛп жағдайда жергілікті жердің рельефінен, жауын түрінен, сондай-ақ жақсы ӛткізетін және суды ұстап тұра алатын топырақтан да байланысты болады, ол астыңғы қабатқа ӛту үшін жол бермеуі де мүмкін. Бұдан ӛзге, жер асты сулары ӛз қорын жер үсті су айдындары есебінен де толықтырады. Ӛз кезегінде жер асты сулары осындай су айдындарын ӛздері қоректендіреді. Жер астына түсіп су, әдетте, бір жерде жинақталмайды, ӛзінің орналасу заңдылығы болады. Солай су ерекше жоғарғы және тӛменгі қабатты ұйымдастырады. Тӛменгі қабатта судың ең кіші кӛлемі болады. Үлкен кӛлемді су жоғарғы қабат бойынша үйлестіріледі. Бұл жердің тӛменгі деңгейіне судың ӛтуі ӛте қиын, ал жоғарғысында – су жинақтала алатындығмен түсіндіріледі. Жоғарғы қабат әлі де үш деңгейден қалыптасады – жоғарғы, ортаңғы және тӛменгі, әрқайсысы ӛзінің суды ӛткізу ерекшелігімен сипатталады. Жоғарғы аймақта адам шаруашылықта қолданатын су жинақталады. Ортаңғы аймақта, әдеттегідей минералдық сулар орналасады. Ал тӛменгі, іс жүзінде су алмасу болмайтын аймақта жер үсті тұздығы деп аталатын кӛптеген құрауыштар мен элементтер ерітілген су болады. Жер асты сулары қандай қабатта жатқанына байланысты ӛз сипаттамасын ӛзгерте алады. Осыған байланысты жер асты суларының үш түрі белгілі. Бірінші түрі жетекші деп аталады. o Бұл – жер үстіне ең жақын орналасқан сулар. Дегенмен жетекші жеткілікті тұрақты емес. Бұл қабаттан құрғақ ауа-райы кезінде су толық кетіп қалуы мүмкін, ал үздіксіз жауы-шашын нәтижесінде қайта пайда бола алады. Екінші атауы – артезиандық сулар. Бұл жер астының су қабаты аумақ рельефіне байланысты. Жетекші сулардан тӛмен топырақ сулары орналасады. Әдеттегідей, топырақ сулары шеткі, суға берік қабатта болады. Одан тӛмен ағынды сулар орналасады. жүктеу/скачать 4,63 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|