Методические рекомендации по формированию инклюзивной культуры в организациях образования нұр-Сұлтан 2019

68 
Эмпатия 
Адамзатты сүю 
Эмоционалдық 
Дұрыс 
Ізгі ниет 
Білімділік 
Байқампаздық
Инклюзивті білім берудің мұғаліміне тағы қандай талаптар қойылуы 
мүмкін? Негізгі критерийлер: 
1. Басқа мамандармен психологиялық, медициналық және педагогикалық 
консультациялар шеңберінде өзара әрекеттесуге дайындық. Мамандардың 
құжаттамасын (психологтар, патологтар, логопедтер және т.б.) оқып білу 
мүмкіндігі. Басқа мамандармен бірге балаларды жеке дамыту бағдарламаларын 
жасау мүмкіндігі. 
2. түзету-дамыту жұмыстарын жүргізуге мүмкіндік беретін арнайы 
әдістерді игеру. Баланың динамикасын қадағалау мүмкіндігі. 
3. Балалар командасына қабылданбағандарды қорғау мүмкіндігі. 
4. Білім беру бағдарламаларын психологиялық-педагогикалық қолдауды 
жүзеге асыру (психолог және басқа мамандармен бірге). 
5. Психологиялық диагностиканың қарапайым әдістерін меңгеру, 
оқушылардың жас ерекшеліктерін және психологты қоса, баланың жеке 
қасиеттерін бақылау. Білім алущытің жеке басының психологиялық-
педагогикалық сипаттамаларын (портретін) құрастыру қабілеті (психолог және 
басқа мамандармен бірге). 
6. Білім алущылардың жеке және жас ерекшеліктерін ескере отырып, 
жеке даму бағдарламаларын әзірлеу және іске асыру мүмкіндігі. 
Бірақ, инклюзивті мәдениетті қалыптастыру бойынша жұмыс жасағанда, 
елеулі проблемаларды анықтауға болады, мысалы: 
• Арнайы білім алу қажеттілігі бар балалар, мектептегі оқушылар назар 
аударады, сондықтан олар өздерінің ерекше мәртебесін теріс пайдалануға кірісе 
алады, бұл олардың талаптарын азайтуға мүмкіндік береді. 
• Көптеген ата-аналар өздерін «ерекше» балаға үздік мұғалімдер, 
логопедтер, сөйлеу потологтары және басқа мамандардан талап етуді талап 
етеді. 
• ЕБҚ балаларының ата-аналары өте осал, олардың көпшілігі өз 
проблемалары мен қиындықтары туралы сөйлесгісі келмейді. Көптеген ата-
аналар психикалық және соматикалық бұзылулардан зардап шегеді. Олардың 
көпшілігімен мектептің әкімшілігінің өкілдері үшін де, мектеп мұғалімдері, 
сынып мұғалімдері мен мамандар үшін де сенімді қарым-қатынас орнату қиын 
болады. 
Инклюзивтік мәдениетті қалыптастыру және жалпы білім беру 
ұйымдарында Білім алущытер мен мұғалімдер арасында «ерекше» баланы 
қабылдауға дайындық туралы айта отырып, біз ЕБҚ бар балаларды тәрбиелеу 
туралы пікірлерді зерттеу мақсатында жасырын сауалнама жүргізуді ұсынамыз: 

69 
1) Сіз күнделікті өмірде ерекше қажеттіліктері бар балалармен 
кездестіңіз ба? 
2) Сіздің ойыңызша, ерекше білім беру мұқтаждықтары бар балаларды 
қай жерде оқыту керек ? 
3) Арнайы білім беру қажеттіліктері бар балалар қандай категорияда ең 
үлкен қиындық тудырды? 
4) Сіз сабақ беретін сыныпта арнайы білім алу қажеттілігі бар 
балаланың болғанына қалай қарайсыз? 
5) Арнайы білім алу қажеттілігі бар балаңыз сіздің сыныпта оқитынына 
қалай қарайсыз? 
6) Сіздің пікіріңізше, ЕБҚ бар баланың жалпы білім беретін мектептің 
тұрақты сыныбында оқитынын жаман емес? 
7) ЕБҚ бар баланың орта мектептің жалпы сыныптарында оқығанын 
жақсы деп ойлайсыз ба? 
Білім беру ұйымдары жүргізген зерттеулер нәтижесі сауалнамаға 
қатысушылардың көпшілігі (88%)оқуда арнайы қажеттілігі бар балалармен өз 
қызметінде кездескен. Респонденттердің көпшілігі (53% және 32%) бұл 
санаттағы балалар арнайы ұйымдарда және сыныптарда оқу керек деп 
есептейді. Анықталған жайт көпшілігі инклюзивті білім берудің негізгі 
қағидаларын түсінбейтінін және біз әлі де болса оқуда арнайы қажеттілігі бар 
балаларды оқытуға қатысты ескі көзқарасты ұстанатынымызды көрсетеді. 
Алайда пдагогтердің 51% және 59% сәйкесінше балалардың мектепте оқуына 
оң пікір білдірді, 31 % педагог бұл сұраққа жауап беруге қиналған, 23% 
оқушылар «Маған бәрібір» деп жауап берген. Педагогтердің пікірінше, жұмыс 
істеуде аса қиындық тудыратын балалар санаты: зияткерлік/ақыл-ой бұзылысы 
бар балалар (71%), көру қабілетінде ақауы бар (43%), есту қабілетінде ақауы 
бар (34%).
54% сауалнамаға қатысушылар оқуда арнайы қажеттілігі бар бала басқа 
балалармен бірге оқитын болса, оның еш кедергісі болмайды деп есептейді. 
15% оқуда арнайы қажеттілігі бар балалар бүкіл сыныптың оқуын тежейді деп 
санайды. Көпшілік балалар оқуда арнайы қажеттілігі бар сыныптасына оқуда, 
бейімделуіне көмектесуге дайын екендігін айтады және «дос табуыңа 
көмектесемін», «қолымнан келгенше көмек беремін» деген жауаптарды 
таңдаған. Алайда оқушылардың 7% бұдан ешқандай жақсылық күтпейді.
Қорытынды: жалпы алғанда білім беру ұйымдарындағы балалар мен 
педагогтер оқуда ерекше қажеттілігі бар балаларды қабылдауға дайын. Алайда, 
егер педагогтер осындай балалармен жұмыс жасаған болса, өзінің көпжылдық 
еңбекөтілінде ерекше қажеттілігі бар балаларды оқытуда және тәрбиелеуде 
проблемаларға кездескен болса, олар қандай проблемалар туындауы мүмкін 
екенін түсінеді. Балалар бұл проблемалармен бетпе—бет кездеспегендіктен 
терең ойланбады, дегенмен олардың көпшілігі қарым-қатынасқа түсуге әзір 
және қарсылық білдіруге қарағанда қабылдауға дайын екенін көрсетеді.

70 
Инклюзивті білім беру ортасында жұмыс істеу педагогтің кәсіби 
құзыреттілігінің толенранттылық және эмпатия компененттерін дамытуды 
көздейді.

жүктеу/скачать 2,62 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: