Оқытуға құзыретті тәсіл. Оқытуға жүйелі әрекет ету тәсілі

Competence – беделді тұлғаның нақты шарттарда белгілі бір іс-әрекеттерді жасай алуының заңдастырылған мүмкіндігі, өкілеттілік шеңбері. Осыдан келіп, (competens – тиесілі, лайықты, мүмкіндігі бар) – өзінің білімі мен өкілеттілігі тұрғысынан шешім қабылдап, пікір білдіре алатын белгілі бір саланың білімді, білгір маманы». 

«Компетенция» (лат. Competere – дегеніне жету, үйлесіп келу, талапқа сай болу) –

        белгілі бір тұлғаның сол салада жақсы танымы, тәжірибесі, хабардарлығы бар мәселелер шеңбері;

        біреудің, белгілі бір органның немесе лауазым иесінің өкілеттігі шеңбері.

С.И. Ожеговтың сөздігінде «құзыреттілік» сөзіне төмендегідей анықтама берілген: «құзыреттілік – біреудің бір топ мәселе төңірегінде жақсы хабардарлығы».

Ал Ю.Н.Емельяновтың еңбектерінде құзыреттілік ұғымы ауқымды жоспарда қарастырылады: «Құзыреттілік – дара тұлғаның өзіндік қабілеттері мен статусы шеңберінде қоғамда ойдағыдай жұмыс істеуге мүмкіндік беретін белсенділіктің әлеуметтік және жеке дара формасын үйрету деңгейі» деген анықтамасынан адам білімі, біліктілігі және тәжірибесі анық байқалып отыр.

Оқытудағы «құзырет», «құзыреттілік» «құзыреттілік тәсіл» дегеніміз нені білдіреді, бұл ұғымдардың еліміздің білім беру жүйесінде қандай маңыздылығы бар және «шәкірт құзыреттілігін қалыптастыру» қалай жүзеге асады? Осы сұрақтар курстық жұмыстың осы бөлімінде талданады.

Қазіргі таңда «білім сапасы» категориясының мазмұнын ашуда құзырет ұғымы ерекше орын алады. Зерттеуші ғалымдардың пікірі бойынша құзырет тек білімге ғана емес, біліктілікке жақынырақ және адамның әртүрлі қажетті салалардан хабардар болуын сипаттайды. Яғни құзыреттілік ұғымы «білім», «білік» және «дағды» сияқты ұғымдардан тұрады. Бірақ құзыреттілік жай ғана бұл ұғымдардың жиынтығы емес, сонымен бірге ол студенттердің шығармашылық іс-әрекет тәжірибесі мен құндылық бағдарларының жүйесін де көрсетеді. Құзыреттілік тәсіл білімдік парадигмадан біртіндеп мектеп бітірушінің қазіргі көпфакторлы әлеуметтік-саяси, нарықтық-экономикалық, коммуникациялық және ақпараттық қаныққан кеңістік жағдайында тіршілік ету әлеуетін, қабілетін көрсететін құзыреттер кешенін игертуге жағдай жасау дағдыларын қалыптастыруға қарай бет бұруды білдіреді.

Құзыреттілік тәсілдің шығуына себепші болған проблема бүгінгі таңдағы білім беру мазмұнының «қазіргі заманғы экономика мен өркениеттің сұранысына» сәйкес болмауынан туындап отыр дейді И.Д.Фрумин.  

Қазіргі қоғамда оқытуда «құзырет» және «құзыреттілік» ұғымдарының қолданылуы туралы бірнеше пікір қалыптасқан. Мәселен, «бұл жаңа сөздерге еліктеушілік, оларды қолданбауға да болады, өйткені «мектеп бітірушінің дайындық деңгейі» және «оқу біліктіліктері» деген дәстүрлі қолданылып жүрген баламалары бар» дейтін, немесе «құзырет» және «құзыреттілік» адамның тіршілік қызметінің басқа салаларында да кеңінен қолданылып жүр және олар кәсіби іс-әрекеттің жоғары сапасын көрсетеді» дейтін де пікірлер бар. Дегенмен, «құзырет» және «құзыреттілік» ұғымдары студенттердің мәдениеттанымдық іс-әрекетінің күрделі құрылымын бейнелеп, білім беру мазмұнының өзін дамытуға жаңаша сипат беруде.

Құзырет пен құзыреттілік – бір-бірімен тығыз байланысты екі ұғым. “Құзырет – дара тұлғаның бойындағы өзара байланысты сапалардың (білім, іскерлік, дағды, әрекет тәсілі) жиынтығы болса, құзыреттілік – адамның сол әрекетке, оның пәніне деген жеке қатынасын қамтитын сәйкес құрауыштарды меңгеруі” болып табылады. Сондықтан да құзыреттілік ұғымына тек танымдық және әрекеттік-технологиялық құраушылар ғана емес, сондай-ақ мотивациялық, этикалық, әлеуметтік және мінез-құлықтық компоненттер де кіреді. жүйелік-белсенділік әдісі-бұл оқушы педагогикалық процестің белсенді субъектісі болып табылатын әдіс. Сонымен бірге мұғалім оқушының оқу үдерісінде өзін-өзі анықтауы үшін маңызды. Оқытудағы жүйелік-әрекеттік тәсілдің негізгі мақсаты-адамның пәнге және оқу процесіне қызығушылығын ояту, сонымен қатар оның өзін-өзі тәрбиелеу дағдыларын дамыту. Сайып келгенде, нәтиже белсенді өмірлік ұстанымы бар адамды тек оқуда ғана емес, өмірде де тәрбиелеу болуы керек. Мұндай адам алдына мақсат қоя алады, тәрбиелік және өмірлік міндеттерді шеше алады және өз әрекетінің нәтижесіне жауап береді. Бұл мақсатқа жету үшін мұғалімдер түсінуі керек: педагогикалық процесс - бұл ең алдымен бала мен мұғалімнің бірлескен қызметі. Оқу әрекеті ынтымақтастық пен өзара түсіністік принциптеріне негізделуі керек.Федералдық мемлекеттік білім стандарты жүйелік-белсенділік әдісіне негізделген. FSES мұғалімдерге жаңа міндеттер қояды.

• 
  Қазіргі ақпараттық қауымдастықтың талаптарына сәйкес тұлғаның дамуы мен білім алуы.
  
• 
  Оқушылардың білім беру мәселелері бойынша ақпаратты өз бетінше алу және өңдеу қабілетін дамыту.
  
• 
  Оқушыларға жеке көзқарас.
  
• 
  Оқушылар арасындағы қарым -қатынас дағдыларын дамыту.
  

• 
  әрекеттер;
  
• 
  дәйектілік;
  
• 
  минимум;
  
• 
  психологиялық жайлылық;
  
• 
  шығармашылық
  

27. Университетте оқу процесінің ерекшеліктері.