Ұжымды-топтық сабақ түрлері өз ішіне дəрісбаян, семинар, конференция, олимпиада, оқу саяхаттары жəне іскерлік ойындарды қамтиды

Ұжымды-топтық сабақ түрлері өз ішіне дəрісбаян, семинар, конференция, олимпиада, оқу саяхаттары жəне іскерлік ойындарды қамтиды.

Даралықты-ұжымды дəрістер-пəн, тақырып жұмыстарына толық шомдыру (погружение), шығармашылдық апталары, ғылыми апталар, жоба (курстық, диплом) жұмыстары.

Дидактикалық мақсаттарға байланысты сабақ типтері 

• 
  Жаңа білім материалын хабарлау
  
• 
  Білімді бекіту
  
• 
  Ептіліктер мен дағдыларды қалыптастырып, бекіту
  
• 
  Қорытындылау
  
• 
  Білім, ептілік жəне дағдыларды тексеру (бақылау) сабағы. ДәрісбаянДəріс - басынан ақырына дейін оқытушы жаңа оқу материалын баяндап, ұсынады, ал оқушылар сол материалды белсенділікпен қабылдайды. Дəрісбаян оқу ақпаратын ұсынудың ең тиімді тəсіл жолы, себебі оқу материалы қисыны нақтыланған формада шоғырландырылып беріледі
  

• 
  Жаңа материалды игеру
  
• 
  Бекіту
  
• 
  Қайталау
  
• 
  Білімді бақылау, тексеруФакультатив сабақтар Оқу пəндерін оқушылардың өз таңдауы жəне қызығуларына орай тереңдете оқуына арналып, шəкірттердің ғылыми-теориялық білімдері мен практикалық ептіліктерін дамытуды көздейді.  Білім беру міндеттеріне сəйкес факультатив түрлері келесідей:  - негізгі оқу пəндерін тереңдете игеру;  - қосымша пəндерді (логика, риторика, шет ел тілдері жəне т.б.) меңгеру;  - мамандық (стенография, компьютерлі, бағдарлама түзу) алуға байланысты қосымша пəндерді өту;Дипломдық жобаБілім беру мекемесіндегі бүкіл оқу процесінің аяқталу кезеңінде қолданылатын оқу ұйымдастыру формасы. Бітіруші түлек ғылыми-теориялық, өндірістік-экономикалық маңызы бар тақырыпта диплом жобасын түзеді не дипломдық жұмыс жазады жəне қорғайды, соның негізінде Мемлекеттік біліктілік комиссиясы студентке мамандық біліктілігі лауазымын беру жөнінде шешім қабылдайды. Өндірістік практикаДидактикалық мақсаттары - кəсіби ептіліктер мен дағдылар қалыптастыру, сонымен бірге шынайы болмыста қолдану арқылы игерілген білімдерді кеңіту, бекіту, қорытындылау жəне жүйелеу.Өндірістік практиканың құрылымы практикалық оқу мазмұнына байланысты айқындалып, нəтижеде ол маманның кəсіби іс-əрекетке болған біртұтас дайындығын, яғни нақты маманның өз біліктілігінің сипаттамасына сəйкес кəсіби қызмет лауазымдарын атқаруға дайын болуын қамтамасыз етуі шарт. Емтихан Оқушылар білімін жүйелестіру, анықтау жəне бақылау мақсатында ұйымдастырылатын оқу формасы. Емтихан өткізудің формалары: емтихан билеттеріндегі сұрақтарға жауап беру, шығармашылық жұмыс орындау, жарыстарға қатысу, зерттеу нəтижелерін қорғау, тест сынақтары жəне т.б. – қолданылады. Конкурс жəне олимпиадаларОқушылардың білім игеру жолындағы белсенді қызметтеріне дем беріп, оларды өрістете түседі, шығармашылық қабілеттерін арттырады, бəсеке, жарыс жеңісіне ынталандырады. Конкурстар мен олимпиадалар əрқилы деңгейде: мектеп, аймақтық, республикалық, халықаралық - өткізіледі.
  

29. "Кәсіби сипаттама" және "кәсіби құзыреттілік"ұғымдарының саралануына әкелетін әлеуметтік-педагогикалық себептер. 1. "Кәсіби сипаттама" және "кәсіби құзыреттілік" ұғымдарының саралануына себеп болған әлеуметтік-педагогикалық себептер

Барлық уақытта білім беру-Жалпы және кәсіби-белгілі бір дәрежеде қоғамның қажеттіліктері мен мүмкіндіктеріне сәйкестікті қамтамасыз етуі керек еді. Мысалы, отандық білім беру жүйесінде жоғары мектепке қатысты маманның біліктілік сипаттамаларын құрастырудың көп жылдық тәжірибесі болды, онда әртүрлі мамандықтар түлектерінің біліміне, дағдыларына және дағдыларына қойылатын талаптар бекітілді, онда білім парадигмасынан басқа "дайындық", "қабілет", "жауапкершілік", "түсіну" және "дүниетаным" терминдері осындай парадигманың тығыз шеңберін кеңейтеді.

Сол немесе басқа мамандықтағы педагогты даярлаудың мазмұны да біліктілік сипаттамасында — кәсіби білімнің, іскерліктің және дағдылардың ғылыми негізделген құрамын көрсететін Педагогтің кәсіби қасиеттерінің нормативтік моделінде (профессиограммада) ұсынылды. Біліктілік сипаттамасы-бұл мұғалімге оның теориялық және практикалық тәжірибесі деңгейінде жалпыланған талаптардың жиынтығы. О. е. Лебедев, өзгермелі әлемде білім беру жүйесі кәсіби әмбебаптылық сияқты сапаны қалыптастыруы керек, бұл жақсы маманнан жақсы қызметкерге ауысу қажеттілігін білдіреді. "Жақсы қызметкер" ұғымы, әрине, жақсы маманның қасиеттерін, яғни белгілі бір арнайы, кәсіби дайындықты қамтиды. Бірақ жақсы қызметкер, ең алдымен, командада жұмыс істей алатын, тәуелсіз шешімдер қабылдай алатын, бастамашыл, инновацияға қабілетті адам. Таза кәсіби қасиеттерден басқа, қазіргі заманғы жақсы қызметкер күшті нервтерді қажет етеді: психологиялық тұрақтылық, шамадан тыс жүктемелерге дайындық, стресстік жағдайларға дайындық, олардан шығу мүмкіндігі.

Білім беру жүйесіне қойылатын әлеуметтік талаптардың сипатына айтарлықтай әсер ететін қоғамдағы тағы бір өзгеріс ақпараттандыру процестерін дамыту болып табылады. Ақпаратқа шексіз қол жеткізу үшін жағдай жасау мектептің жалпы білім беру саласындағы монополист позициясын жоғалтуына әкеледі. Ақпаратқа шексіз қол жеткізу жағдайында қажетті ақпаратты жедел табуға және оны өз проблемаларын шешу үшін пайдалануға қабілетті адамдар (адамдар, ұйымдар, елдер) ұтысқа ие болады. Педагогикалық білім беру жағдайына келетін болсақ, Педагогикалық кадрлардан мемлекеттің білім беру жүйесінің өзгеретін жағдайларында жұмыс істей білу талап етіледі: білім беруді дамытудың инновациялық жобалары мен бағдарламаларын әзірлеу, студенттерге білім берудің жеке модельдерін болжау және құру, тәуелсіз педагогикалық зерттеу жүргізу және т. б.

Бұл дегеніміз, жұмыс берушілер емес, білім беру мекемелері деңгейінде болашақ мамандарды ұтқырлық, кәсіпкерлік, динамизм, бейімделу сияқты қасиеттерді дамыта отырып, өзгеруге дайындау керек. Нақты әлеуметтік-экономикалық жағдайларда білім беру процесін шығармашылықпен ұйымдастыра алатын, ақпараттық өрісте жылдам бағдарлай алатын, өз бетінше жетіліп, дами алатын білікті педагог кадрларға объективті қажеттілік пісіп-жетілді. Алдыңғы қатарда педагогикалық мамандыққа ресми тиесілі емес, кәсіби педагогикалық құзыреттілік, яғни мұғалімнің кәсіби қызметтің көп өлшемді құзыреттілік талаптарына сәйкестігі. Осыған байланысты кәсіби білікті мұғалімдерді даярлау мәселесі өткір тұр, олардың қалыптасуы бүкіл оқу процесінде – мектепте, университетте жүреді. Жоғары білім беруді дамытудың қазіргі жағдайы жоғарыда айтылған "біліктілік сипаттамасы" және "кәсіби құзыреттілік" ұғымдарының саралануын өзектендіреді, бұл туралы әңгіме төменде талқыланады. Жоғары мектеп түлегінің жеке қасиеттерін құзыреттілік тұрғысынан сипаттау қажеттілігі жаһандану процестеріне және ресейлік жоғары кәсіптік білім беру жүйесін әлемдік білім беру кеңістігіне біріктіруге байланысты пайда болғандығы бәріне бұрыннан белгілі болды. Болон процесі біліктілік пен дәрежелердің мазмұнын жалпы түсінуді талап етті және бірлескен күш-жігердің басым бағыты ретінде түлектердің жалпы және арнайы құзыреттерін анықтауды атайды. Қоғамдағы және, тиісінше, ресейлік білім беру жүйесіндегі түбегейлі өзгерістер көптеген мәселелерді шешуді қажет етті, олардың бірі "құзыреттілік" және "құзыреттілік" санаттарындағы түлектің жеке қасиеттерін сипаттау және осы қасиеттерді қалыптастыру технологияларын анықтау болып табылады. Осы процестерге сәйкес білім беру парадигмасы құзыреттілік тұрғысынан қайта қарала бастады. Білім деңгейі білім көлемімен емес, олардың энциклопедиясымен анықталады. Ол қол жетімді білім негізінде әртүрлі күрделілік мәселелерін шешу қабілетімен анықталады. Құзыреттілік тәсіл білімнің мәнін жоққа шығармайды, бірақ ол алған білімдерін барынша пайдалану қабілетіне назар аударады. Университеттік білім берудің жаңа моделінің маңызды құрамдас бөлігі оның практикалық қызметке, дәлірек айтқанда, білімді қолдану, өз жобаларын жүзеге асыру қабілетіне бағытталуы болып табылады. Педагогикалық ғылым мен практикадағы бұл тәсіл енді құзыреттілік деп аталады. Сонымен қатар, талдау және синтездеу, түсіну және қолдану, тиімді шешімдер қабылдау дағдыларын игеруге баса назар аударылады. Бұл үшін барлық оқу бағдарламалары, оқулықтар мен оқыту әдістері құзыреттілік тәсіл элементтерін қолдана отырып жаңартылуы қажет болды.

1) Нақты органға немесе лауазымды адамға заңмен, Жарғымен немесе өзге де актімен берілген өкілеттіктер шеңбері,

1. Тұлғааралық және еңбектегі байланыс.

2. Қызметтің эканомикалық, әлеуметтік, құқықтық, адамгершілік, психологиялық аспектілерін меңгеруі.

3. Қызметті жаңа жағдайға бейімдеудегі, басқару шешімін қабылдаудағы дайындығы.

4. Практикалық кәсіби тапсырмаларды орындаудағы дайындық әлеуеті

5. Нақты жағдайларға байланысты қандай да бір әдістерді пайдалану біліктілігі.

6. Тиімді шешім қабылдау қабілеті.

«Құзырлылық – тек кәсіби білімі емес, тұлғаның жалпы мәдениеті мен шығармашылық әлеуетін дамыту қабілеті»- деп түйіндейді белгілі оқымысты Т. Г. Браже. Сондықтан бүгінгі ұстаз тек кәсіби білімін толықтырып қана қоймай, үнемі шығармашылықпен жұмыс жасауы қажет.

Ұлы Абайдың: «Тегінде, адам баласы адам баласынан ақыл, ғылым, ар, мінез деген нәрселермен озады», – деген сөздері  ұстаздық мамандықтың болмысын ашатын сөздер емес пе?

Сондықтан кәсіби шеберлігі шыңдалған, құзырлығы  жоғары, өз ісінің технологы болу ұстаздан нені талап  етеді десек, ол мұғалімнің шығармашылық іс – әрекетінің мазмұны зерттеушілік қызметтен, жеке ізденістерден тұрады. Нәтижеге бағытталған білімдендірудің жаңа жүйесіне көшу мұғалімдердің кәсіби біліктілігін арттыруда да жаңа көзқарасты қалыптастыруды, құзырлықтарын үнемі дамытуды талап етеді.Жоғары мәдениетті адам ғана осы қажеттіліктерді шешудің жолдарын іздейді, табады.

Ойы жүйрік, ақылы терең, бәсекеге қабілетті, өзгерістерге бейім, шығармашылығы биік, кәсіби шеберлігі жетілген, ізденуші, зерттеуші, жасампаз жаңашыл ұстаз – бүгінгі қоғамның  тапсырысы.

Әр сабағына өздігінен білім меңгерудің, ізденіс пен жемісті еңбектің қайнар көзіне айналдырғанда ғана, талапқа сай мұғалім болу

мәселесі шешіледі. «Сабақ беру – үйреншікті жай ғана шеберлік емес, ол – жаңадан жаңаны табатын өнер», – дейді Жүсіпбек Аймауытов.

Құзыр- бұл адамның  бойындағы бар білік пен білім және қабілеттері. Құзырет – қойылған мақсаттарға жету үшін ішкі және сыртқы ресурстарды тиімді іске асыруға дайындық;  жеке және қоғамдық қажеттіліктерді қанағаттандыру мақсатында табысты  іс әрекетке дайындық,  Ал, құзыреттілік дегеніміз – бұл адамға берілген немесе жүктеген істі нәтижелі түрде орындауын бағалау мінездемесі. Бұл адамның бойында өзіндік, жауапкершілік, коммуникабельдік, жаңалықты жоғары қабылдайтын, мәселені шеше алатын, адамгершілігі мол, білімі жоғары, жаңа технологияларды меңгере алатын, ұжымда жұмыс жүргізе алатын, белсенділік қасиет – қабілеттерінің   болуы.

1.  Арнайы құзыреттілік- өзінің кәсіби дамуын жобалай білетін қабілеті.

2.  Әлеуметтік құзыреттілік- кәсіптік қызметімен айналысу қабілеті.

3.  Білім беру құзыреттілігі – педагогикалық және әлеуметтік психологияның негіздерін қолдана білу қабілеті.

Ендеше құзыреттілік дегеніміздің өзін қазіргі заман талабына сай педагог қауымының өзін -өзі өзгерте алу қабілеттілігі деп түсінуге болады. Білім саясатындағы түбегейлі өзгерістерді күнделікті оқу үрдісінде берілетін тапсырмалардан бастау қажет екендігі айқын көрсетілген. Студенттер оқытушы қауымнан тек білімге ғана емес, өмірге үйрететін қабілеттілікті қажет етіп отыр. Демек, болашақ педагогтеріміз осы ақпараттық қоғамнан қалыспай: жедел ойлаушы: жедел шешім қабылдаушы:ерекше ұйымдастырушылық қабілетті: нақты бағыт- бағдар беруші болып шығуы – бұл қазіргі заманның талабы.Міне, құзыреттілік қалыптастыру дегеніміздің өзі болашақ мұғалім – қазіргі студенттердің шығармашылық қабілеттерін дамыта отырып ойлаудың , интеллектуалдық белсенділіктің жоғары деңгейіне шығу, жаңаны түсіне білуге, білімнің жетіспеушілігін сезінуге үйрету арқылы ізденуге бағыттауды қалыптастырудағы күтілетін нәтижелер болып табылмақ. Бұның өзі өз кезегінде қазіргі ұстаздардан шәкіртті оқытуда, білім беруде, тәрбиелеп өсіруде белгілі бір құзіреттіліктерді бойына сіңірген жеке тұлғаны қалыптастыруды талап етеді.

Мұндай құзырлылықтың қатарына мыналар жатады:

·  бағдарлы құзіреттілік (азаматтық белсенділік, саяси жүйені түсіну, баға бере білу, елжандылық, т.б);

·  мәдениеттанымдылық құзіреттілік (ұлттық ерекшеліктерді тани білу, өз халқының мәдениеті мен өзге ұлттар, әлем мәдениетін салыстыру, саралай білу қабілеті);

·  оқу-танымдық құзіреттілік(өзінің білімділік қабілетін ұйымдастыра білу, жоспарлай білу, ізденушілік-зерттеушілік әрекет дағдыларын игеру, талдау, қорытынды жасай білу);

·  коммуникативтік құзіреттілік ( адамдармен өзара қарым-қатынас тәсілдерін білу, мемлекеттік тіл ретінде қазақ тілінде, халықаралық қатынаста шетел тілінде қатынас дағдылары болуы);

·  ақпараттық-технологиялық құзіреттілік (ақпараттық технологиялармен, техникалық обьектілер көмегімен бағдарлай білу, өз бетінше іздей білу, таңдай, талдай білу, өзгерте білуді жүзеге асыра білу қабілеті);

·  әлеуметтік- еңбек құзіреттілігі (әлеуметтік-қоғамдық жағдайларға талдау жасай білу, шешім қабылдай білу, түрлі өмірлік жағдайларда жеке басына және қоғам мүддесіне сәйкес ықпал ете білу қабілеті);

·  тұлғалық өзін-өзі дамыту құзіреттілігі (отбасылық еңбек, экономикалық және саяси қоғамдық қатынастар саласындағы белсенді білімі мен тәжірибесінің болу қабілеті).

Аталған құзыреттілік қасиеттерді тұлға бойына дарытуда педагог қауымның арнайы әлеуметтік білім беру құзыреттіліктерінің жан- жақты болуы талап етіледі.Егер педагог өзінің кәсіби өсу жобасын дұрыс жолға қоя отырып, өзінің кәсіптік қызметіне нақты берілу арқылы тұлғаның алған білімін өмірде қолдана білетіндей тапсырмалар жүйесін ұсына алатын жағдайда болғанда ғана студент құзыреттілігін қалыптастыруға мүмкіндік табады. Бір сөзбен айтқанда, тұлғаға бағытталған білімдер жүйесі білім стандартына сай тұлғаның жан- жақты дамуына негізделген, алған білімін өмірдің қандай бір жағдаяттарына қолдана алатындай дәрежеде ұсыну педагогтің құзыреттілігіне байланысты болады.

Психологтер де, педагогтер де адамның рухани интеллектуалдық, кәсіби шығармашылықпен өзін-өзі дамытуы өмірінің әр кезеңінде әр қалай деп көрсетеді.Мысалы,ұлы педагогтер А.Дистерверг, К.Ушинский, А.Макаренко, В.Сухомлинский ,т.б мұғалімдік еңбекті адамтану ғылымы , адамның жан дүниесі , рухани әлеміне бойлай алу өнері дей отырып, педагогикалық шеберліктің дамуына зор үлес қосқан. Осы тұрғыдан алып қарағанда педагогикалық шеберлік- кәсіби әрекетті жоғары деңгейге көтеретін мұғалімнің жеке қасиеттерінің , оның білімі мен білігінің жүйесі. Осы мәселені терең зерттеген А.Маркова мұғалімнің кәсіби деңгейге көтерілуінің төмендегідей психологиялық критерийлерін анықтаған.