Жеке кристалдардың және кристалл құрамды минералдардың белгілі кристаллографиялық бағыттар бойынша жарылып бөлшектену қабілеті жымдастық деп аталады.
Бұл қасиет бүтіндей кристалдардың ішкі құрылысына байланысты және олардың сыртқы пішініне ешбір қатысы жоқ.
Бірнеше бағытты жымдастығы бар минералдар да кездеседі. Минералдың бұл қасиеті көптеген минералдар үшін оларды ажырата, тани білудің жақсы белгісі болып табылады.
Минералды шаққанда (жарғанда) жымдастық жазықтықтары бойынша бір-біріне параллаль келген айнадай тегіс беттер пайда болады.
Минералды шаққанда (жарғанда) жымдастық жазықтықтары бойынша бір-біріне параллаль келген айнадай тегіс беттер пайда болады.
Жымдастық жетілгендігінің байқалу дәрежесіне қарай минералдарды бес түрге ажыратуға болады:
аса жетілген жымдастықта минерал айнадай жылтыр нәзік қалақшаларға өте оңай ажырайды (слюда, тальк, хлорит);
жетілген жымдастықты ақырын ғана соққанда кристалл жымдастық бойынша кәдімгі кристалдар іспетті дұрыс пішінді ұсақ кесекшелерге бөлінеді.
Мысалы, кальциттің кесекшесі ромбоэдрге, галениттің кесекшесі кішкене текшелерге (кубтарға) ұқсас келеді. Галит пен ортоклаздың жымдастығы да галенит жымдастығына ұқсас;
орташа жымдастықта шаққан тегіс бет бойынша және кездейсоқ бағытта да бөлшектеніп бұдыр бет жасайды (пироксендер);
орташа жымдастықта шаққан тегіс бет бойынша және кездейсоқ бағытта да бөлшектеніп бұдыр бет жасайды (пироксендер);
жетілмеген жымдастық оңай байқалмайды (апатит, күкірт). Минералдың сынған беті бұдыр болып келеді;
тым жетілмеген жымдастықта жымдастық жазықтығы өте сирек байқалады (корунд, магнетит). Жымдастықты байқау үшін минерал сынығының бетінен шағылған жарық арқылы әр жаққа бұрып қарау қажет.
Минералдың сынғыштығы – минералдың кездейсоқ бағытта жарылуы.
Минералдың сынғыштығы – минералдың кездейсоқ бағытта жарылуы.
Жымдастығы жақсы минералды кездейсоқ бағытта сындыру қиын. Бірақ тіпті осы жағдайдың өзінде де тегіс сыну, текшелі сыну (кальцит, галит, галенит) байқалады.
Минералды жарғанда пайда болатын беттің сипатына қарай сынуының төмендегідей түрлері болады: қабыршақ сынығының кейпі ұлу қауашағы тәрізді келеді (опал, халцедон); бұдыр сыну жымдастығы нашар минералдарға тән (апатит); шөгір сыну құрылысы талшық немесе қылтан тәріздес минералдарда байқалады (қоныр амфибол, актинолит); топырақ сыну құмайттың, саздақтың жарылған бетіне ұқсас (каолинит); түйір сынудың бетінде ұсақ түйірлер (кристалдар) байқалады (альбит); қармақ сынудың беті жартылай шығыршыққа ұқсас келеді (саф мыс, алтын т.б).
