Министрлiгi министерство образования и науки республики
Отбасы психотерапиясының әдістемесі
жүктеу/скачать 4,16 Mb. Pdf көрінісі
|
Отбасы психотерапиясының әдістемесі Отбасы психотерапиясының әдістемесі – ол қимылдар жиынтығы, соның кӛмегімен психотерапевт белгілі психотерапевтік міндеттерді шешеді. Отбасы
437
психотерапиясы жаңа келген мектептердің арқасында кӛптеген кӛлемдегі техникалармен қаруланды.Отбасы психотерапиясында кеңінен қолданылып жүрген әдістемелер тӛмендегідей: Директивті (нҧсқау) әдістеме – отбасы алдына қойған мақсатқа жету үшін берілетін нұсқау, ол белгілі отбасы мүшесі немесе бәрі бірдей орындауғаарналуы мүмкін. Бұл нұсқау былай берілуі мүмкін: мынаны орында, басқаша жаса, нені жасамау, оның алдында нені жасау және т.б.Парадоксалды нұсқау шынайы маұсат түрі, айтылмай қарама-қарсы жағы қарастырылады. Директивті әдістеменің орындалуы дұрыс қолданылуына байланысты, отбасын тыңғылықты зерттеу, ең маңыздысы психотерапевтің беделі болуы керек.
қолдануда. Оны отбасы мүшелері мәселе тӛңірегінде, ӛз ӛмірлеріне қатысы бар тұстарды, сұрақтарды талдауда қарастырады. Пікір таласты кӛп жақты мақсатта қарастырса болады: отбасы ӛзара қарым-қатынасы туралы қате түсінікт е болуы мүмкін соны аңғаруға немесе пікір таласты дұрыс жүргізуді меңгеретін болады. Психотерапевтке пікір таласты жүргізуде іскерлікті қажет етеді. Отбасы пікір таласында қолданылатын негізгі тәсілдерге жататындар: үнсіздікті мәнде пайдалану, тыңдай білу, сұрақ арқылы меңгерту, қайталау, жалпылау, жеке мүшелерінің пікірлерімен конфрантацияға келу. Қорыта келе айтарымыз отбасының қарым-қатынасын дұрыс қалыптастыруда осы жоғарыдағы әдістер мен технологияларды қолдансақ нәтижелі боларына сенімдіміз.
1.
Эриксон Э. Детство и общество/ Пер. с англ.- СПб.: Речь, 2000.-416с. 2.
Асмолов А.Г. Психология личности.- М.: Изд-во Моск.ун-та,1990.-367б. 3.
Фрейд З. Я и Оно / Пер. В.Ф Полянског.-М.,1990.-56б. 4.
Хьелл Л., Зиглер Д. Теории личности-СПб.: Изд-во «Питер», 1997.-608б.
ӘОЖ 340:328.3
АЗАМАТТЫҚ ҚҦҚЫҚТАРДЫ ЖҤЗЕГЕ АСЫРУДЫҢ ШЕГІ РЕТІНДЕГІ АДАЛДЫЛЫҚ Магистрант И.Қадірсізова Қ.С. з.ғ.к., аға оқытушы Есеналиев А.Е., аға оқытушы М.Қ.Ерманқҧлов Аймақтық әлеуметтік-инновациялық университеті Шымкент қ., Қазақстан Адалдық пен теріс пиғылдылық – бұл қоғамның адамгершілік критерийлеріне қатысты субъект әрекетін қоғаммен пайымдалуы. Тым асырылған теріс пиғылдылықтың (кешірілмейтін теріс пиғылдылық) кейбір жағдайларында заңшығарушы оны құқықбұзушылық деп квалификациялайды,
438
бірақ, осы жердің ӛзінде субъект кінәсі барлық кездері ескерілмейді, осылайша кінәсіз және зиянсыз (шығынсыз) құқықбұзушылар пайда болады. Бұл жағдайларда субъектінің теріс пиғылдылығының болу не болмауы ғана ескеріледі. Заң шығарушымен құқықбұзушылыққа жатқызылмаған, тұлғаның субъективтік құқығының бұзылуы кезінде кінәсінің ешқандайда бір маңызы болмайды /2/. Субъективті азаматтық құқықтарды жүзеге асырудың шегі ретінде аталған норманың мазмұның құрайтын мүмкіндіктерді жүзеге асыру бойынша ӛкілетті тұлғалардың қызметіннің заңмен белгіленген шекарасын түсіну қажет. Азаматтық құқықты жүзеге асыру шектері әркелкі кӛп. Шектерді нақты түсіну үшін субъективті азаматтық құқықтарды жүзеге асырылуы шектерінің құрылуына әсер ететін факторларды классификациялауға болады: Біріншіден, азаматтық құқықтарды жүзеге асыру заңмен қорғалатын құқықтың басқа субъектілерінің мүдделерін бұзбауы тиісті (ҚР АК 8 бап 3 тармақ); Екіншіден, азаматтық құқықтарды жүзеге асыру айналадағы ортаға зиян келтiрмеуге тиiсті (ҚР АК 8 бап 3 тармақ); Үшіншіден, азаматтар мен заңды тұлғалар ӛздерiне берiлген құқықтарды жүзеге асырған кезде адал, парасатты және әдiл әрекет жасауы тиісті (ҚР АК 8 бап 4 тармақ); Тӛртіншіден, азаматтар мен заңды тұлғалардың басқа жаққа зиян келтiруге, құқықты басқа түрлерде қиянат жасап пайдалануға, сондай-ақ құқықты оның мақсатына қайшы келетiндей етiп жүзеге асыруға бағытталған әрекеттерiне жол берiлмейдi (ҚР АК 8 бап 5 тармақ). Әнгіме құқықты асыра пайдаланушылық туралы, оны келесі түрлерге бӛлуге болады: 1)
әрекет түрінде жасалған құқықты асыра пайдаланушылық; 2)
объективті басқа тұлғана зиян келтіретін, зиян келтіру пиғылы болмай жасалған құқықты асыра пайдаланушылық. 2 тармақ қызмет ету аясына түсетін құқықты асыра пайдаланушылық басқада түрлеріне жатқызуға болады, атап айтқанда, бәсекелестікті шектеу мақсатында және нарықтағы үстемдік жағдайын асыра пайдалану жолымен тұлғаның ӛзінің азаматтық құқықтарын асыра пайдаланушылық, яғни контрагенттерге қарсы немесе одан қауіпті тұтынушыларға залалкес монополистердің ӛздеріне қолайлы жағдай жасау /2/. ҚР АК 11 бабына сәйкес заңды бәсекелестiктi шектеуге немесе жоюға, негiзсiз артықшылықтар алуға, тұтынушылардың құқықтары мен заңды мүдделерiне қысым жасауға бағытталған монополистiк және қандай болса да басқа қызметке жол берiлмейдi. Құқықты оның мақсатына қайшы келетiндей етiп жүзеге асыруға бағытталған әрекеттерi. Аталған құқықты асыра пайдаланушылықтың түрі В.С.Емнің ұсынған классификациясында жоқ, ӛйткені ол кездері РФ АК құқықты оның мақсатына қайшы келетiндей етiп жүзеге асыруға қарастырылмаған болатын, ал ҚР АК 8 бабында ол кӛрсетілген. Сол себептен, В.С.Ем құқықтың әлеуметтік мақсатына қайшы келуін құқықты асыра пайдаланушылық анықтамасына қосып жіберген /3/.
439
Шын мәнінде, шиканада, басқа түрдегі құқықты асыра пайдаланушылық, әрине, құқық мақсатына қайшы жүзеге асырылады. Сонымен қатар, бұл белгінің азаматтық құқықты жүзеге асыру шегінің кез келген бұзушылығында табуға болады (үшінші тұлғалардың мүдделерін бүұзу, қоршаған ортаға зиян келтіру, адалдық, парасаттылық пен әділ әрекет ету принциптерін бұзу және т.с.с.). Сол себептен біз кез келген құқықты оның мақсатына қайшы келетiндей етiп жүзеге асыруға бағытталған әрекеттерi атамаймыз, бірінші екі түр мазмұнымен қамтылатын құқықты асыра пайдаланушылық болып табылатында айтудамыз. ҚР АК 8 бабының 5 тармағына сай ҚР АК 8 бабының 3-5 тармақтарымен қарастырылған талаптарды орындамау кезінде (яғни, құқықты жүзеге асырудың шектерін бұзу, сонымен
қатар құқықты
асыра пайдаланушылық жағдайларында), сот оған тиісті құқықтарды қорғаудан бас тартуы мүмкін. Бұдан кӛретініміз, құқықты асыра пайдаланушылықтың жалғыз салдары – осы құқықты қорғаудан айырылу ғана. Сонымен қатар, әдібиеттерде құқықтарды қорғаудан соттың бас тартуы кең мағынада түсініледі, және оны қорғаудан бас тартуымен қоса, шығындарды ӛтеу мен келісім шарттың заңсыз деп тануы және т.б. қосылған. Мысалы, В.С.Емнің айтуынша құқықты асыра пайдаланушылық жолымен құқық бұзушылықты жасау кезінде азамттық құқықтарын қорғаудан бас тарту түріндегі шамалы анық санкция беріледі (ҚР АК 10 бап 2 тармақ); ол ӛз кӛрінісінің нақты түрі бар: қорғаудың нақты әдісінен бас тарту; құқықты жүзеге асыру барысында құқықты асыра пайдалану есесінен жеткен нәтижелерге ӛкілетігінен айыру; жалпы субъективтік құқығынан айыру; шығындарды ӛтеу бойынша міндеттемелер жүктеу; келісім шартты заңсыз деп тану және т.б. /4/. С.Д.Радченко, О.А.Поротикова, және А.В.Волковтың зерттеулеріне негізделген құқықты қорғаудан бас тартудың кӛрініс табуның жеке түрлерун қарастырып ӛтеміз. Кӛптеген ғалымдар субъективті құқығынан айыру құқықты пайдалану үшін санкция ретінде мойындайды. О.С.Иоффе мен В.П.Грибанов санкция ретінде жалпы құқықтан айыруды қарастыратын, бірақ, сонымен қатар, құқықты орынсыз пайдалану нәтижесінде алынған нәтижелеріне құқықтарынан сол мезетте жалпы айыру /5/. Бірақ бұл ҚР АК 8 бабының 5 тармағына сай келмейді. Құқықтан айыру санкциясын қолдану үшін ол қолданылуы мүмкін заңда нұсқалған нақты жағдайларда орын алады. Әрекет етуге мәжбүрлеу. Кейбір авторлардың пікірінше, егер құқықты асыра пайдаланушылық әрекетсіздік түрінде жүргізілсе, онда ондайды тоқтау әрекет етуге мәжбүрлеу жолымен жүзеге асырылуы мүмкін /6/. Бұл мүмкін бе? Әрекет жасауға мәжбүрлеу тек Заңда тікелей нұсқау берілген жағдайда ғана қолдыналуы мүмкін (ҚР АК 9 және 399 баптары). ҚР АК 8 бабында ол қарастырылмаған. Сот түлғаны ӛз мүддесінде әрекет етуге мәдбүрлей алмайды. Ол тек ӛкілетті тұлғаның мүдделеріне қайшы келетін әрекеттерін қорғаудан бас тарта алады. 440
Мәмілені жарамсыз деп тану. Құқықты асыра пайдалану себептері бойынша мәмілелерді жарамсыз деп тану мүмкіндігіде кейбір авторлармен және сот тәжірибесімен қарастырылған болатын. Сонымен қатар, әдебиеттерде мәмілені жарамсыз деп тану құқықты қорғаудан бас тарту мазмұнымен қамтыла алмайды деп айтылған. Нәтижесінде тұлғаның арам пиғылы бар құқықты асыра пайдаланушылықпен салыстырғанда мәмілені жарамсыз деп тану туралы бап қолданысы объективті сипатта /7/. Осы айталғанан келесідей қорытынды шағаруға болады. Субъективтік құқықты жүзеге асырудың шегін бұзудың жалғыз салдары осы құқықтарды қолғауда соттың бас тартуы. Бұл үшінші тұлғалардың мүдделерін бұзуға да, қоршаған ортаға зиян келтіругеде, адамгершілік, парасаттылық пен әділдік принциптерін бұзуғада, құқықты асыра пайдалануғада қатысты. Басқа қалған құқық шаралары: шығынды ӛтеу, әрекет жасауға мәжбүрлеу, мәмілену жарамсыз деп тану және басқалары ҚР АК 8 бабы аясынан тысқары қалуда, ол құқықты қорғаудан бас тарту жағдайы мен тәртібін реттейді. Егер, құқықты асыра пайдаланушылық құқық бұзушылық түрінде болса, онда құқықбұзушылық салдарын қолдану ҚР АК 8 бабы бойынша емес басқа АК нормалары бойынша қолданылады, атап айтқанда: шығынды ӛтеу нормалары (ҚР АК 9,350 баптары); мәмілені жарамсыз деп тану (ҚР АК 157- 162 баптары) және т.б. Құқық субъектісі әрекеттерін оған тиісті құқықтарды қорғаудан бас тартуға тиісті дәрежелілігін әжептеуір анықтауда оның әрекеті азаматтық құқықбұзушылық болуын анықтау ережесі принципиалды емес. Азаматтық құқықбұзушылық орын алған кезде азаматтық-құқықтық жауптылықты қолдану міндетті, егер, азаматтық құқықты жүзеге асыру шектерін бұзуда осы құқықты қорғау бойынша бас тарту ғана қолданылады, істің мән-жайы ашылмайды, және оның азаматтық-құқықтық жауаптылыққа жауаптылыққа әкелетін құқықбұзшулық белгілерінің бар -жоқтығы анықталмайды. ҚР АК 8 бабын қолдануда құқық субъектісінің заңды субъективтік құқығы бар екендігін анықтайды, бірақ ол оны адалдық, парасатылық мен әділ әрекет ету принциптерін бұзумен қолданады немесе құқықты асыра пайдаланушылыққа жол береді. Құқықты асыра пайдаланды деген негіздемемен басқа тұлғаға қатысты талапты ұсыну мүмкін емес. Бұндай талап шығындарды ӛтеу туралы нормаларға, мәмілені жарамсыз деп тану нормасына және т.с.с. негізделуі мүмкін, тек АК 8 бабына емес. ҚР АК 8 бабының 4 тармағын қолдану сот тәжірибесінде кең тараған. Бірқатар жағдайларда норманы қолдану негізделген және ақталған, бірақ ҚР АК 8 бабының 4 тармағына сілтеме жасау негізделмеген істерде кездеседі.
1.
Қазақстан Республикасының Конституциясы. Алматы: «Қазақстан», 1998, 96-б.
441
2. Богданова Е.Е. Добросовестность и право на защиту в договорных отношениях: Монография. М.: ЮНИТИ-ДАНА: Закон и право, 2010. С. 21- 28.
3.
Российское гражданское право: Учебник. В 2 томах. Т. I. Общая часть. Вещное право. Наследственное право. Интеллектуальные права. Личные неимущественные права / Отв. ред. Е.А. Суханов. М.: Статут, 2010. С. 397 (автор главы – В.С. Ем). 4.
Грибанов В.П. Осуществление и защита гражданских прав. М., 2000. С. 98- 100
5.
Иоффе О.С., Грибанов В.П. Пределы осуществления субъективных гражданских прав. – Советское государство и право. 1967. №7. С. 81-84. 6.
Скловский К.И. Собственность в гражданском праве. М., 2008. С. 811 7.
Скловский К.И. Проблемы собственности и владения в гражданском праве России. М., 1999. С. 47 8.
9.
Ⱪазақстан Респyбликасының Бзаматтық іс жүргізy. 13.07.1999 ж. Резюме Понятия добросовестности, разумности и справедливости упоминаются в законодательстве нередко вместе, как взаимосвязанные понятия. Эти понятия основываются на принципах морали и нравственности, характеризируют субъективные отношения субъекта права к совершаемым им действиям и являются внутренними, субъективными пределами осуществления субъективных гражданских прав. Каждый из них характеризируется своим собственным содержанием и имеет в гражданском праве самостоятельное значение Summary The concepts of good faith, reasonableness and fairness referred to in the legislation often together as interrelated concepts. These concepts are based on the principles of morality and characterize subjective relationship to the subject of law and his actions are internal, subjective limits of the subjective civil rights. Each of them is characterized by its own content and has a civil law self-importance.
442
БОЛАШАҚ МАМАНДАРДЫҢ КӘСІБИ ҚҦЗІРЕТТІЛІГІНІҢ ПСИХОЛОГИЯЛЫҚ-ПЕДАГОГИКАЛЫҚ КӚРСЕТКІШТЕРІ Абдикаликова Б. Т., Нұрмұхамбетова Т.Р.................................................................. 4
Абдикаликова Б.Т., Утебаева А.Т................................................................................ 6
Абдикеримова К.,Утебаева А.Т................................................................................... 9
Абдуллаева А., Досанова Б.А...................................................................................... 13
Абдуллаева А., Досанова Б.А....................................................................................... 17
Абдирайимова М. А....................................................................................................... 21
Абишева Р.Б................................................................................................................... 24
Абуова М., Досанова Б.А.............................................................................................. 29
Адырбаева С.С., А.А.Исабаева..................................................................................... 34
Аитжанова З.Д., Махатаева Д., Турысбекова Ж.А..................................................... 39
Айдарова Л.А................................................................................................................. 42
Айтбекова А.Б................................................................................................................ 46
Акенова Э.А.,Утебаева А.Т........................................................................................... 52
Алимжанова М., Исабаева А.А.................................................................................... 56
Алшынбаев К.И., Әбілда А.Б., Садыкова Д.Б................................................................ 60
443
МЕКЕМЕЛЕРІНДЕГІ ДЕНЕ ТӘРБИЕСІ БОЙЫНША ӘДІСТЕМЕСІНІҢ АЙЫРМАШЫЛЫҒЫ Алшынбаев К.И., Азизов Ш.Б.......................................................................................... 64
Алшынбаев К.И., Гусейнов М.Г...................................................................................... 69
Алшынбаев К.И., Сапахов Д.А., Желеубаева Б.С...................................................... 74
Амангелді Ә.................................................................................................................... 77
Аманмурадов Ш.Ч......................................................................................................... 80
Аманмурадова С.Ч......................................................................................................... 84
Амиралиева Ж.Е., Майлыбаева Л.С............................................................................. 87
Андабаева Г.Д.., Паридинова А.................................................................................... 92
Андабаева.Г.Д., Сартаева Ш.Ш.................................................................................... 98
Асылбекова Г.К., Алиева Б.Б 103
Атанчаева Л.Е................................................................................................................ 108
Ауелбекова А.,Утебаева А.Т....................................................................................... 110
Ж.Е.Арыстанова............................................................................................................. 114
Ахмедова И., Утебаева А.Т........................................................................................... 119
Ахметова А. К................................................................................................................ 123
жүктеу/скачать 4,16 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|