Міреев, Ж. Темірбеков эпидемиология Жалпы эпидемиология 1 т о м алматы жоғары аттестациялық комиссияның баспа орталығЫ 2000
жүктеу/скачать 31,46 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- JopT. = I A TO,m,p/ £ N TO[TT3p • К
- JopT.
- 3. Сы ркаттануш ы лы кты ң жы лды қ динамикасын талдау
5 о.
5 * 1 * с* а
a x ' ® I I I 5 о. « ,5 к с И Ю Ч
Б а л а л а р б а к д и а - с ы н а б а р а т ы н
3 -6 ж а с қ а д с й ін гі б а л а л а р С ’С з .3 е *
I 2 I 8- 1 1 1 * >■ а N S
'О 3 -6 ж а с т а гы “ у й ы м д а с п а г а н ” б а л а л а р О к у ш ы л а р Е р с с е к т е р Б а р л ы гы
1 8 -к с с т с . Э р т ү р л і эл е у м е тг ік ж а с т о п т а р ы в д а гы к ө р се т ю ш т ер а йы р м я ш ы л ы гы н ы ц с ен ім д іл іг ін б а га л а у а. '2 £ 1 9 9 5 ж . б о л ж а у Р % Р а н г О «О о СЭ
VH «о VD
гп гн"
г*-Г —Г —Г
Е +1
О Г" о
Ч **1
«о rf 0
и +1
XI и
-Н -н 8 "Н
сн ТІ
“И сн сн -— Г- -
«Л * ~ *. ’Т
• * со ОО vO —<
О г-
(N п о о о о /о г Р а н г 2.5 4 2 .5 1 5 6 J ± m 3 6 5 ,7 ± 4 0 ,5 2 7 8 ,4 ± 2 1 ,1 3 2 0 ,6 ± 2 9 ,8 5 1 8 ± 5 3 ,9 1 б 0 ,5 ± 9 ,7 4 5 ,4 ± 2 ,1 АВ С 9
19
13 10 31 51 13 3 О р т а ш а к ө п ж ы л д ы қ р % Р а н г 3 .5
2 5.5 5 .5 3.5 1 Р ± т ОО <7s ОО О
Л #>
(Л iy"S
Л * •S 1
? i 4
§
ГЧ °°.
-St f>’ —
n
SO — ro
о о о о /о г Р а н г —•
гм" ^
rs Ю so
Е -Н •— 1 os - r —. -1
°°. H SO H 00
so -«t so
0 * 0 -И
«*> so
— i i " S
-H -H
-H -H j j -H V П
П ° l
’' l * so
ГЧ in
o ’ SO*
Os’ J it-’ SO
—i <4 Os
И ^ SO — OO St fs
— —' Т о п т а р Б /я б а р а т ы н
2 ж д е й ін гі б а л а л а р
Б /б б а р а т ы н 3— 6 ж. б а л а л а р
2 ж а с қ а д е й ін гі
“ ү й ы м д а с п а ғ а н ” б а л а л а р 3 -6 ж а с т а гы “ ү й ы м д а с п а г а н ” б а л а л а р О қ у ш ы л а р Е р е с е к т е р Б а р л ы гы
Жеке топтагы сырқаттанушылықтың орташа арифметикалық деңгейін мына формула бойынша анықтаймыз: JopT. = I A TO,m,p/ £ N TO[TT3p • К мүндағы, I А топтар — зертгелетін кезеңде топтардағы аурудың жи- ынтық саны. LN топтар — сол кезендегі халықтың жиынтық саны. К — көрсеткіш өлшемі. Сөйтіп, Н. қ. балалар яслиіне баратын 2 жасқа дейінгі балалардың дизентерия Зонне сырқаттанушылығының орташа арифметикалык көрсеткіші мынаған тең:
= 1б0/ 22159 х 100 000 = 1624,6 0/0000 А>50 болғандықтан, бұл көрсеткіштің сенімділік шекарасын бы- лай есептейміз: JopT. ± 2ш, мүндағы т = ± J f T q 7 l . N топтар , ЯҒНИ m =±V l624,6x(l00000-1624,6)/22159 =±84,9 0/0000 бүдан жоғарғы сенімділік шекарасы мынаны қүрайды: 1624,6+169,8=1794,4 ал төменгісі: 1624,6-169,8=1454,8 0/0000 Осындай төсілмен сырқаттанушылықтың орташа арифметика лык көрсеткіштерін жөне олардың сенімділік шекараларын есептеу- ге болады. Қандай да бір топтағы ауырғандардың үлес салмағының орташа арифметикалық көрсеткішін былай есептейміз: Рорт. = 2Ато,тгар/ІА корш X 100 %, мүндағы ZATO,nmp — зерттелетін кезең ішінде топтағы аурулардың жи- ынтық саны. LA корыг — бүкіл халық арасында аурулардьщ жиынтық саны.
Сонымен балалар яслиіне баратын 2 жасқа дейінгі балалар үшін: Рорт. = Зб0/ 2214 X 100 = 16,2 %. Эксгенсивтік көрсеткіштің сенімділік шекарасы мынадай: Р ± 2ш, мүндағы
т = Р / ІА коры т. Жоғарыда есептелген көрсеткіш үшін т = ± у]\ 6,2 х (100 -16,2) /2114 = = ± 0
8
194
Мұнда жоғарғы сенімділік шекарасы мынаған тең: 17,8 %, ал төменгісі - 14,6%. Есептеулердің нөтижесі 18-кестеге енгізіледі. Сырқаттанушылықтың интенсивті жөне экстенсивті көрсеткшггері олардың азаю ретімен рангіленеді. Рангілеуді жүргізген кезде сырқ- аттанушылық көрсеткіштерінің айырмашылығындағы сенімділікті бағалаудың нөтижелері ескеріледі. Рангілеудің нотижелері 18-кесте ге енгізілсді. Орташа көп жылдық мәліметтер бойынша жүргізілген кестелік жөне графиктік материалды талдау, мынадай болжам жасауга мүм- кіндік береді. Белгілі бір уақыт аралығында мейлінше көп ауру қауіпі балалар яслиіне баратын 2 жасқа дейінгі балалар тобында байқала- ды, ал мейлінше аз ауру қауіпі ересектер тобыщ а болуы мүмкін. Сырқаттанушылықтьщ экстенсивтік көрсеткіштерінің шамаларын ескере отырып, осы топтағы балалар жөне балалар бақшасына бара тын 3-6 жастагы балалар (сырқаттанушылық рангісі-2,5, ауырған- дардың үлес салмағы-2) халықтың эпидемиологиялық ең мөнді топ- тары болып табылды. Олар Н. қ. Зонне дизентериясы эпидемиялық барысының дамуына эсер етті. Сондай-ақ, Зонне дизентериясымен ауырған ересектердің үлес салмағы жоғары екеніне назар аудару ке- рек, ол, өрине, негізінен осы топтағы халық санының көптігіне бай- ланысты жөне ол өзінен-өзі эпидемия барысьщца ересек адамдар- дың ролі бар екенін айғақтамайды, бірақ оның ересектерде Зонне дизентериясының көп жағдайда ауруды табуды қиындататынын, суб- клиникалық түрде отететінін жөне бұл топта тіркелген сырқаттану- шылықтың шын мөнінде біршама томен екенін ескеру қажет. Атал- ғандарды ескере отырьш, эпидемиологиялық мөні бойынша ересек- терді алғашқы екі топқа теңестіру керек. Осы қарастырылатын жағ- дайда халықтың қалған топтарының Зонне дизентериясы эпидемия- лы к барысының дамуына өсері жоқ. Бірақ бүл қорытындылар орташа көп жылдық мәліметтердің негізінде жасалғанын еске сала кетеміз. Әр түрлі топтағы сырқатта- нушылықтың көп жылдық динамикасына өр түрлі шапшаңцықтагы және айқын тенденция сәйкес болғаны 17-кестеден көрінеді, сон- дықтан қосымша болжамдық шамалар бойынша оның деңгейі мен қүрылымына талдау жасау қажет. 195
19-к с с т е. 1986—1994 жж. Н. қ. ар түрло хадык топтары арасындагы сыркатпшушылык тендеяцнясын сипаттайтын тецдеулер (J — 0/0000) Топтар J тсор. = Іорт. + ВХ Б /я баратын, 2 жасқа дсйінгі балалар Б/б баратын, 3 - 6 жасқа дсйінгі балалар 2 жасқа дейінгі «үйымдаспаган” балалар 3—6 жастағы -вұйымдаспаған” балалар Оқушылар Ересектер J-reop. = 1624,7 + (-521,8 • X) J твор. - 815,0 + (-1 0 7 ,3 -X) J теор. » 420,8 + (-20,0 • X) J теор. = 797,8 + (-55,9 • X) J тсор. = 189,6
(-5,8 • X) J теор. = 74,8 + (-5,9 * X)
X = ± 0, 1, 2, 3, 4 Сырқаттанушылықтьщ орташа болжамдық көрсеткіштерін есеп- теуге жиынтық халық сырқатганушылығъіна талдау хүргізген кездегі төсіл қолданылады. Әр түрлі халық топтарындағы сырқаттанушы- лы қ динамикасының эмгшрикалық қисықтарын теңестірулсрдің нәтижелсрі 19-кестсде берілген. 19-кестенің тсндсулерін қолдана отырып, өр тогггағы сырқатта- нушылықтың орташа болжамдық деңгейін оңай есептеугс болады. Сөйтіп, яслиге баратьш балалар арасындағы сырқатганушылық- тың 1995 ж. болжамы мынаған тең: Болжамдық көрсеткшггің сенімділік шектсрі орта шаманы есептеуі сияқты табылады, яғни: Әр топтағы барлық ауырғандардың болжамдық үлес салмағын есептеу үщін алдымен аурудың болжам жасалатын санын анықтау қажет. Ол үшін мына формулами қолданайық: І 1!»Уболж= 1624,7 + (-251,8 х 5) = 365,7 0/0000 Осында жоғарғы шегі 365,7+81,0 = 446,7; ал төменгі шегі 365,7-81,0 = 284,7 0/0000 қүрайды. Аболж .= ,балжх№рт/к, 196
мүндағы: J болж. — жоғарыда есептелген сырқаттанушылықтың болж амдық деңгейі; N орт. - топтағы халықтың орташ а саны. К — көрсеткіштің өлшемі. Сөйтіп, бала бақшасына баратын балалар тобындағы Зонне ди- зентериясы ауруының болжамдық абсолкптік саны мынаған тең: ді995/салж г= 365,7 X 2462 / 100 000 = 9,0 оқиға. Әр топтагы аурудың болжамдық абсолюттік санын біле отырып, осы топтағы ауырғандардың үлес салмағын есептейміз. Есептеулсрдің нөтижесі 18-кестсге енгізілген. Әрі қарай болжамдық мөндері бой- ынша жеке топтардың эпидемиологиялық мөнін бағалау қажет. Оны орташа көп жылдық мөліметтерді зерттегендегі схема бойынша жүргі- земіз. Кестелік жөне графиктік материалды таддау мынаны көрсетеді, егер көп жылдық тенденциясы өзгермесе, топтардың эпидемиялық мөні шамамен бірдей болады. 17-кесте бойынша топтардың эпидемиологиялық мәнінің өзгеруі өр түрлі контингенттердегі сырқаттанушылықтың төмендеуіндегі әр түрлі шапшаңдықтағы тенденциямен байланысты. Төмендеудің ең жоғары қарқыны яслиге (16,6 %) жөне балалар бақшасына (13,7 %) баратын балалар топтарында, 1995 жылы “үйымдаспаған” балалар топтарыңдағы сияқты, сырқаттанушылықтың төмен көрсеткіштеріне іс жүзінде жетуді қамтамасыз етті. Эпидемиялық маныздылығы ең жоғары балалар топтарындағы сырқаттанушьишктың лезде төмендеуі, ол басқа контингенттерде аз байқалса да, сырқаттанушылықтың төмендеуіне жеткізді. Ересектер, окушылар жөне 3 -6 жасгағы “үйым- даспаған” балалар арасындағы төмендеу қарқынының аздыгын осы топтардагы эпидемия барысының біршама дербестігімен түсіндіруге болады. Сондықтан мектепке дейінгі мекемелерде тізбекті жэне мү- қият жүргізілген іңдетке қарсы шаралар, бөлкім, “үйымдасқан” бала лар арасындағы Зонне дизентериясымен сырқатганушылықтың ай- қын төмеңцеуіне себеп болған болар, ал басқа контингетгерге олар шартгы түрде өсер еткен. Нақты пікірлерге жету үшін жеке контингенттердің эпқцемио- логиялық маңызды еңбек пен түрмыс жагдайларын сипатгайтын мөліметгерді зерттеу қажет. 197
3. Сы ркаттануш ы лы кты ң жы лды қ динамикасын талдау Жеке контингенттер сырқаттанушылығының жылдық динами касын зерттегенде жиынтық халықтың сырқаттанушылығын талда- ғанда қолданылған төсілдерді пайдаланамыз. Халықтың эпидсмио- логиялық мәнді топтары туралы болжамды әрі қарай дамыту мақса- тында алынған мәліметтерді теңестіру талдаудың бұл кезеңінің ерекшелігі болып табылады. Мүнда эпидемиялық түр құрылып, тара- латын топтарды және эпидемия аралық кезенде қоздырғышты сақ- тайтын топтарды табу қажет. Талдау кезінде жеке контингенттер, сондай-ақ жеке ұжымдар, оның ішінде балалар, қоздырғыштың эпи- демиялық нүсқасы қүрылуының және таралуының “қауіп-қатер уақыты” нақтыланады. Әдетте жылдық динамиканы таддау айлар бойынша жүргізіледі, бірақ бүл жағдайда сырқаттаншылыктың дина микасын дөлірек бағалау үшін өте аз мерзім аралықтарын, мысалы, апталарды қолданған ыңгайлы болады. Әр контингенттегі маусымдық көтерілулердің басталу уақытын бағалау жөне өр түрлі халық топтарының эпидемия барысына қаты- суының кезектілігін жөне интенсивтілігін анықтау тадцаудың бұл кезеңінің маңызды бөлігі болып табылады. Көрсетілген кезектілікті шамамен анықтау үшін жеке контингенттер сырқаттанушылығыньш жылдық динамикасының типтік қисықтарының графигін құру қажет. График бойынша зерттелетін халық топтарындағы маусымдық көте- рілулердін басталуының өзіндік уақыттарын анықтап, содан соң са- лыстыру керек. Әр контингенттегі сырқаттанушылықтың жылдық динамикасын апта бойынша талдап, содан кейін алынған матіметтерге жиынтық талдау жүргізген кезде ғана оған нақты баға беруге болады. Маусымдық көтерілулердің басталу уақьггын анықтаумен бірге жеке контингенттердің сырқаттанушылығының жылдық динамика- сын сипаттайтын басқа да параметрлерді анықтау керек. Алынған мәліметтерді эпидемиологиялық жағынан түсіндіру кезінде, қозды- рғышты эпидемияаралық кезеңце сақтайтын топтарға сырқаттану- шылықтың жыл бойғы жоғары шегінің үлкен мәндері (абсолютгік мәндер!) болған топтар жатады, ол осы топтағы ауырғандардың эпи- демияаралық кезенде үлкен үлес салмағы болғанын көрсетеді. Қ оз- дыргыштың эпидемиялық түрін қүрған қауіпті топтар сырқатгы- 198
2 0 -к е с т е . Н . қ . эр т ү р л і х а л ы қ то пт арь шы ц З о н в е д езн н т ер н я сы м ен сырқатт аву шы лыг ын ыц ж ы л ды н
и н а м и к а сы м ы ц т и п т ік қ н сы қ та р ы н қ у р у га ар н ал га н м әл ім ет т ер ( 1 9 8 6 — 1 9 9 4 ж ж . а р я а л га н м сди на н лы қ о р т а ш а к е] М а у с ы м - д ы к . ф о р м а Ои 7 5 .0 6 9 .5 6 6 .6 6 0 .0 6 0 ,5 4 8 ,1 ■ — 1 1 2 1 8 .5
5 9 4 ,6 3 0 0 .5
4 5 7 ,3 1 2 4 .6
3 8 ,9 Ж ы л б о й г ы ф о р м а а . 2 5 .0 30 .5 з з ,з 4 0 .0 3 9 .5 5 1 ,8 4 0 6 .2
2 8 1 ,0 1 5 0 .3 3 0 4 .9 8 1 .3 4 1 .9 Ж ы л б о й г ы
а у ы р у ш ы л д . ж о г а р г ы
ш е п 2 .5 1 0 1 ,5 3 .7 5 3 .6 1 .8 4 5 .1
1, 7 8 6 ,4 2 ,3 12.1 6 .6 6 ,1 О р т а ш а ж ы л б о й г ы 0 1 6 2 4 ,7 5 9 8 5 6 ,6 1 8 4 5 0 .9
1 5 7 6 2 ,2 3 9 2 0 5 .9 38 8 0 ,8 X 3 1 2 1 ,8 5 7 2 .5
I 2 5 ,0 1 5 0 ,8 2 1 0 .6 7 6 ,4 X 3 1 2 1 ,8 6 8 7 ,0 0 0 2 1 0 1 ,6 3 1 5 ,8 7 6 ,4 X 5 2 0 3 .0
9 1 3 0 .5
1 2 3 .0 2 1 0 1 .6 6 3 1 ,7 9 8 ,3 й 1 2 4 8 7 .4
1 3 188 .5 2 7 5 .1
3 1 5 2 ,4 8 4 2 .2 1 0 9 .2 Ш А 8 3 2 4 ,9 1 2 1 7 4 ,0 5 1 2 5 .2
4 2 0 3 .2 1 0 5 2 .8 И 1 2 .9 V II 4 1 6 2 .5 5 7 2.5
4 1 0 0 ,2 1 5 0 .8
3 1 5 .8 1 3 1 1 .9 М» ОО —
m — § g}
ГМ g-
О G
— «Л 04 eo'
> 1 4 0 ,6 1 1 4.5
1 2 5 ,0 1 3 0 ,8 2 1 0 .6
5 4 ,6 г " 1 в
«о оо
G O — 2 — JQ
о о
гм с
гн гм'
ш ( N
о
О С ™ S
- 8 о о
МГ s 'Я ’Л СП
оо — ^ — 2
о О О О
— «п <И - ° . СП г» о о гм О} о о
о о — 4 п ^ - « п К е р - с е т к . А J А J А J А J А ; J Т о г т г а р , о л а р д ы ң с а н ы Б /я б а р а т ы н
2 ж . д е й ін г і б а л а л а р
N o p r. = 2 4 6 2 Б /б б а р а т ы н
3 - 6 ж . д е й ін г і б а л а л а р
N o p r .=
6 8 9 6 2 ж д е й ін г і ү й ы м д а с п а г а н
б а л а л а р
N o p r. = * 3 9 9 2 3 -6 ж д е й ін г і ү й ы м д а с п а г а н б а л а л а р
No [V r .=
19 6 8 О қ у ш ь іл а р
N o p T .= 1 8 9 3 8 Е р е с е к т е р N o p r .= 1 0 8 8 4 4 лықтың ерте маусымдық көтерілуімен ерекшеленеді. Маусым кезінде сырқаттанушылықтың жоғаргы интенсивті жөне экстенсивті көрсет- кіштері тіркелген контакте ілтерді қоздырғыштың эпидемиялық түрін таратушы қауіп-қатерлі топтар ретінде қарастыруға болады. Қауіп-қатер топтары жайындағы қорытындыларды, дағды бой- ынша, жеке халық топтарында сырқаттанушьиіықтың көп жылдық динамикасын талдау кезінде контингенттердің эпидемиологиялық маңыздылыгы туралы айтылған болжам нақтылайды. Жоғарыда айтылғандарды үғыну үшін 1-мысалды шешуді жал- гастырамыз. 20-кестеде өр түрлі контингенттердегі сырқаттануш ылықтың жылдық динамикасының медиан алық таптік қисықтарын есептеудің нәтижесі берілген. Графикгерді қүрғаннан кейін және маусымдық көтерілулердің басталуының типтік уақьггын есептеуден кейін өр түрлі топтардың эпидемия барысына қосылуының таптік кезектілігі бы- лай бейнеленеді: 1. Ересектер — 10,06
2. 2 жасқа дейінгі “үйымдаспаған балалар” — 20,06
3. Балалар яслиіне баратын балалар — 15,07
4. Бала бақшасына баратын балалар — 20,07
5. Оқушылар - 24,07
6. 3—6 жастағы “үйымдаспаған” балалар — 7,08.
Бүл мәліметтерді жыл бойғы сырқаттанушылықтың жоғарғы шегінің абсолюттік сандарымен, жылдық динамиканың маусымдық жөне жыл бойғы түрлерінің интенсивті жөне экстенсивті көрсет- кіиггерімен салыстыру ересекгерді жөне аз мөлшерде 3—6 жастағы балаларды эпидемияаралық кезенде қоздыргышты сақтайтын топ тар ретінде қарастыратын болжам қүруға мүмкіндік береді. Қоздыр- ғыштың эпидемиялық түрі түзілетін топ деп ересектерді айтуға бола ды, өйткені олар бірінші болып маусымдық көтерілуді бастайды. Мүны ересектермен тығыз байланысга болатын үйымдаспаган 2 жасқа дейінгі балалар контингентінің екінші болып маусымдық көтерілу- лерге енетіні дөлелдейді. Қоздырғыштың эпидемиялық түрінің тара- лу қауіпі барлық топтарда, өсіресе, балалар тобында жоғары, онда сырқаттануш ылықтың маусымдық бөлігі 60-тан 75 % қүрайды. 200
Қауіпті топтар туралы болхам біршама дөрежеде өр түрлі контин- генттердің эпидемиологиялық маңыздылығы туралы болжаумен сөй- кес келеді. Сондай-ақ, бүл кезеңде талдауды жүргізгенде жеке контингент: тердің көп жылдық динамикасының жыл бойғы жөне жылдық дина- микасының маусымдық түрлерінің ерекшеліктерін сараптау қажет жөне алынған мәліметтерді салыстыру керек. Талдаудың өр кезеңінде алынған барлық мөлшеттерді жинақы түрде зерттеу қауіп-қатер факторлары жайықдағы болжауды нақты- лауға жөне келешекте оларға статистикалық сынақ жүргізуге мүмкін- шілік береді. Бірақ бүл үшін анықталған көріністерден өзге, гипоте- тикалық немесе белгілі қауіп-қатер факторлары, яғни өр түрлі кон- тингенттердің эпидемиологиялық маңызды еңбегі мен түрмысы ту ралы мөліметтер қажет. жүктеу/скачать 31,46 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|