Д/торда ∠-ң синусы λ-ға екені белгілі (). ⇒
Күлгін сәулелерге қарағанда λ-лары үлкен б-тын қызыл сәулелерді д/т көбірек ауытқытыды.
Ал призма жарық с-лерін спектрге б-ша жіктейді, және барлық мөлдір денелер ү-н λ-ның артуымен (-дің кемуімен) (сурет).
Сондықтан, қ. с-лер д/торға қарағанда призмамен бәсең ауытқиды.
Ол λ-ға байл-ты қаншалықты тез өзгеретінін көрсетеді.
Қалыпты (нормаль) және қалыпсыз (аномаль) дисперсия
Нормаль дисп. құбылысына призмалық спектрограф жұмысы негізделген.
Олар спектрлік талдауларда қолданылады.
Дисперсияның осы түрлерін тереңірек қарастырайық.
Дисп-сия қисығы келесі сур. көрсетілетіндей, жұтылу сызығы мен жолақтар маңайында басқаша болады:
λ-ның азаюымен -де кемиді. ().
Мұндай байл-сты білдіретін дисп. аномаль дисперсия деп аталады.
Демек, < 0 шамасы да λ-ның байл-сты модулі б-ша . Мұндай дисп. нормаль дисперсия д. а.
не () (4)
шамасы заттың дисперсиясы д.а.
Сур: мөлдір денелердің с. к-ші λ-ның кемуіне байланысты өседі.
Сонымен, (немесе ) болатын жиіліктің аймағы жарықтың нормаль дисперсиясына сәйкес келеді (-нің артуына сәйкес артады).
Нормаль дисперсия жарық үшін мөлдір заттарда байқалады.
М-лы, шыны көрінетін жарық үшін мөлдір б-ды ж/е жиіліктердің осы аймағында жарықтың нормаль дисперсиясы байқалады. Нормаль дис-ның негізінде ж-тың призмамен «жіктелуі» жатады.
Егер ( немесе ) шарты орын-са, яғни жиіліктің артуымен заттың сыну көрсеткіші , дисп. аномальды дисп. д. а.
А. дисперсия берілген ортада жарықтың қарқынды жұтылуына сәйкес келетін жиіліктер аймағында байқалады.
Мысалы, шыны спектрінің УК және ИҚ бөліктерінде аномальді дисперсия байқалады (жарықтың көрінетін аймағында шыны мөлдір болады, мұнда нормаль дисперсия байқалған).
Суретте -нің �� -ге және λ-ға тәуелділігі көрс-ген.
Бұл суреттегі байланыс жоғарыдағы сур. қарағанда анағұрлым күрделі (ол бояғыш зат молек-ларымен толтырылған линзадағы ж-тың сынуын зерттеу арқылы алынған).
Ан. дисп. толқынның айнымалы ЭМ өрісінде еріксіз тербелетін заряд-ған бөлш-термен ж-тың өзара әс-суі кезінде жүреді.
Көрінетін ж. ү-н жиілік >> болғ-тан ( ), атомның сыртқы (анағұрлым әлсіз байл-сқан) эл-рондарының еріксіз тербелістері ғана елеулі б-ды.
Бұл эл-рондарды оп-лық эл-рондар д. а.
жиілігі бар монохр. толқын өрісіндегі оп. эл-дың еріксіз терб. процесі кезінде мол-лалардың электрлік дипольдік моменттері периодты өзгереді.
Достарыңызбен бөлісу: |
