5.8- және
5.9-суреттер ).
5.9-сурет. ДНҚ полимеразаның түзету қасиеті. ДНҚ матри-
цасымен кешен түзген ДНҚ полимераза ферменті: полиме-
ризациялаушы күйде (сол жақта) және түзетуші күйде (оң жақта). Экзонуклеотикалық (Е) және полимеризациялаушы
(Р) реакциялардың каталитикалық сайттары көрсетілген.
Түзетуші күйде жаңадан синтзеделген тізбек пен матрица-
лық тізбек арасындағы жұптасу уақытша жойылады және
ферменттің түзетуші сайтына енеді. Осы сайтта жақында
қосылған дұрыс емес нуклеотидтер жойылады.
ДНҚ-полимеразаның өзін-өзі түзету қасиеттері
праймер ұшының мінсіз жұптасуына тәуелді бо-
лады және осы фермент реакцияны de novo бастай
алмайды, себебі оның әрекеті үшін праймер қажет.
Керісінше, РНҚ-полимераза ферменті осындай тү-
зету механизмдерін қажет етпейді, себебі РНҚ ақпа-
раты тұқым қуаламайды және қате РНҚ-ның түзілуі
клетка үшін маңызды емес.
РНҚ мен белок синтезінің әр 1000 полимериза-
ция жағдайларына шаққанда тек бір ғана қате кетеді.
Осы қатенің деңгейі, ДНҚ репликациясына қараған-
да, 100000 есе үлкен болып табылады (
5.1-кесте )
5.8-сурет. ДНҚ репликациясы бары- сында ДНҚ полимеразаның экзону- клеолитикалық түзету қасиеті. Осы
мысалда цитозин ДНҚ тізбегінің 3’-
OH ұшына күтпеген жағдайда енеді.
ДНҚ полимеразаның дұрыс емес
инкорпорацияланған
нуклеотидті
жоюды экзонуклеазалар деп атала-
тын ферменттердің үлкен класының
мүшесі болатын бөлігі іске асырады.
Ол нуклеотидтерді полинуклеотидтік
тізбектің ұшынан біртіндеп жояды.
302 5-тарау. ДНҚ репликациясы, репарациясы және рекомбинациясы
5.1-КЕСТЕ.
