7. Бақылау: 7.1. Құзыреттілікті бағалау – білім. 7.1.2. Тақырыптың сұрақтары бойынша ауызша сұрау . 7.1.2. Тесттік бақылау – 10 сұрақтан 2 нұсқа.
7.1.3. Сызбанұсқалардың суреттерін салу:
- оперонның моделі (Қуандықов Е.Ө., Аманжолова Л.Е. Молекулалық биология негіздері.б. 85, сурет 43, бірінші қатары);
7.1.5. Есеп шығару. РНҚ полиперазаның танитын сайты- ТАТААТ, -35 жүйелік ТТ ГАЦ А,
репрессор – белогінің оперондағы танитын сайты (оператор)-АТТТТАТ, құрылымдық гендер ТАЦ кодондарымен басталып АТЦ кодондарымен аяқталады. Гендер аралығында спейсерлік ТТТТ бөліктер орналасқан.
а)осы ақпаратты пайдалана отырып, 3 құрылымдық геннен тұратын Lac–оперонының моделін құрастырыңыз :
құрылымдық ген Z- 5 кодоннан тұрады, құрылымдық гендер Y және A - 4 кодоннан тұрады.
б) транскрипция жүргізіңіз, қанша а –РНҚ түзіледі?
в) трансляция жүргізіңіз, ДНҚ-ң осы бөлігінде қанша белок кодталған? Олардың құрамын анықтаңыз.
7.2. Құзыреттілікті бағалау – практикалық дағды. 7.2.1. Гендер экспрессиясы механизмдері сызбасын салу және түсіндіру:
- Триптофан опероның құрамына кіретін элементтерін және оның типі мен белсенділігін анықтаңыз.
8. Бақылау сұрақтары: 8.1. Гендер белсенділігінің реттелуінің маңызы неде?
8.2. Оперонның құрамына қандай структуралық элементтер кіреді?
Тақырып бойынша үш тілде түсіндірме сөздер:
Қазақ тілінде
Орыс тілінде
Ағылшын тілінде
- үй шаруашылығы- ағзадағы жасушалардың тіршілігін (жұмысын) қамтамысыз ететін ұдайы белсенді гендер;
-домашнего хозяйства - постоянно активные гены, обеспечивающие жизнедеятельность (функционирование) клетки организма
-household - always active genes providing vital functions (operation), the cells of the body
- реттеуші- басқа (аллельді емес) гендердің белсенділігіне (экспрессиясына) әсер ететін реттеуші гендер
- регуляторы - регуляторные гены, влияющие на активность (экспрессию) других неаллельных генов
- Regulators - regulatory genes affecting the activity (expression) of other non-allelic genes
- баяндамашы (репортерлер) – басқа гендердің реттеуші бөліктерінің қызметін анықтауға пайдаланылатын гендер;
- репортеры - гены, используемые для выяснения функций регуляторных участков других генов
- Reporters - genes used to determine the functions of the regulatory regions of other genes
- репрессорлар- индуктор, оператор немесе құрылымдық гендердің соңғы өнімдерімен әрекеттесу арқылы оперон құрамындағы бірнеше құрылымдық гендердің белсенділігін (транскрипциясын) бақылайтын реттеуші гендер
- репрессоры- регуляторные гены , контролирующие активность (транскрипцию) нескольких структурных генов в составе оперона путем взаимодействия с индуктором, оператором или конечным продуктом синтеза структурных генов
- Repressors, regulatory genes controlling the activity (transcription) of some of the structural genes in the operon by interaction with an inducer, an operator or end product of the synthesis of structural genes