Монография \ 3 «санат» а л м п и 1мп &5,O0 L
KopiHicri немесе курдел! шындыкхы угымды танытар 6ipep
жүктеу/скачать 12,37 Mb. Pdf көрінісі
|
kabdolov zeinolla soz oneri
- Бұл бет үшін навигация:
- Tinri
- He6ip нэзйс mpiMflepi
- 6ip-6ipiHe cipece
- 6ipaK
| KopiHicri немесе курдел! шындыкхы угымды танытар 6ipep
соны сез, немесе тьщ сурет — дерек кдна. Эдебиеттеп деталь — суреткердщ шабытты ецбепнщ нэтижеа, аса сирек ушырасатын сэгп табысы. Мунда азгана сез айкын суретке айналады да, шалкдр шывдыкты танытады, кел-xecip мага- нага ие болады, сол аркылы окырманды кьпык сезгмге белеп, кызыкдыра жетелеп экетеда. Естимш, шымшык; торгай шьпфшыктап, Жырлайды ыкылыкхап, сыкьиыкгап. Сеземш шоршып ушып конганын да, Карпжтей кэнаттары жыпылыктап. (Ж. Молдагалиев). Бутакган бутаккд ceitipin журген шымшык торгайдьщ ыкылыктап, сыкшыкрпап жырлаганы e3iMi3 кунде байкдп журген кершю болтан сон, кеп мэн бере коймай, елещц жосылтып окып келе жатыр едЬс, сонгы жолдын тусында д ip етш токгап, кез алдымыздагы соны суретке кддала калгандай болдык; 6ip ушып, 6ip конып, тьшыр-тыпыр етш журген элп шымшыкгьщ к,анаттары тртктей жыпылык тап тур. Юртктей жыпылыктайды. Кдндай дэл сурет! Солай, аумайды: тртктей жыпылыктайды! Торгай кдна- тыныц осы кубылысында юшкене кустын буюл сырткы туркы, iunci кулкы барлык д1рш-тынысымен тугел сыйып туртандай. Мше, шымшык торгай: KipniKmeti жыпылык тайды. Осы кимыл epi таныс, api бейтаныс; api тьщ, api тосын. Акыннын торгай жайлы т у й с т оньщ айрыкдла белпсш танытар 6ip тана деталь аркылы окырман кекешне flip етш конды да кдлды. Э.Нурпейсовтыц “Кдн мен тер” романында балыкшы Нламан тещз жагасынан уйше келе зЙртып, ез eciriHiH алдында кднтарулы турган бэйге курение кез1 тусед1 де, он,аша уй шпнде ойел1мен 6ipre отырган конак — езшщ кептен куткен кдйын атасы Суйеу емес, Акбаланьщ ашына * Страницы из жизни. Сборник, т. 2, М., “ Молодая гвардия”, 1964, стр. 60. 95 ш г т Тэщрберген екенш бшш, жар кемердщ жиегшде тебеден ургандай сшешп турып кдлады. “Сол сэтте, — деп аякхайды жазушы бул KepiHicri, — эддекдйдан сары кдншык, жупрш кеп, балык Hci шыккан кишш шскед1. Онан сары кдншык муп-муздай тумсыгымен буньщ крлын жалап алды. Еламан бойын жиып ала койды...” Бул арада сары кдншыкгьщ бар кимылы — туп-тугел деталь. Уй шнндеп екеудщ Еламан кезш ен таса кимыл-кылыгын да, Еламанньщ, сен журген тещздей, алай-дулей ез кендл куйш де окырманга будан артык, шебер, утымды уктыру киын. ЕнД1 мше, Еламан езшщ ушнде — Тэнцрбергенге Акбала жайган дастаркдн шетшде отыр. Bip уйде уш адам, уш адамда уш турл1 сез1м: Тэщрбергенде кумарлык, Еламднда кызганыш, Акбалада кызыгу... Тэщрберген Еламан алдында ьщгайсызданьш, эр нэрсеш 6ip эцпмелейд1; Еламан сырттай салгырт, уйкы-туйкы йнш кушпен буркейд1; ал Акбала кднша устамды болайын десе де жас мырзага ынтыктыгы мен ырзалыгын жасыра алмай, кейде Tinri ап-анык корсстш ала беред1. Тэндрбергенд1 “Акбала уйып тындады. Ырза болтаны соншалык, 6ip рет, тшп куйеушщ козшше конак ж тттщ колынан кесеш алып жатып, оган козш токтатып анъщгап кдрады. Кесеге созган колы да дастаркдн устшде асылган кдлпы ipKinin тур. Оны e3i де эбестеу сездь Жэне куйеушщ шытына кдлган турш байкдды ма, кенет кызарып кегп”. Бул арада адам психологиясыньщ жай кезге ащарыла бермейтш He6ip нэзйс mpiMflepi сарад, 6ipaK дэл штрихтар аркылы эсем 9pi эсерл1 ацгартылып отыр. Кдгаз бепндеп кдрапайым сездерд1 сырлы суретке айналдырар, сол аркылы суреттелш отырган кубылыскд эмоциялык жылылык, эстетикалык куш дарытар деталь дегенщдз, мше, осындай болады. Керкем шыгарма 6ip-6ipiHe cipece тутасып турган ылги гана детальдан куралады десек, агат айткдн болар едйс. Эр детальды кдбылдау ушш окырманга, белгш1 дэрежеде дайындык керек. Бул ретте, деталь кейде авторлык баяндаудьщ суретке айналган тушш сеюлденш те кетед1. Кдлай болганда да, эйтеу1р, деталь — затты пгъшдыктъщ 6ip кыры аркылы бар сырын тутас, тугел жэне б1рден, шапшац танытатын накты штрих. Жогарыда Чехов эдеш мысал ретшде усынган тэптгштеу — суреттелер шындьщты деталь аркылы утымды керсету емес, утылу — шубалан кеп сездЬс. Осьшьщ оз1 — тэж^рибе жузшде жш ушырасатьш жай. Асылы, керкем шыгармада эр нэрсенщ айрыкша белгшерш сипаттаганда, соны не ушш, 96 кдндай максатпен суреттеп отырганы автордьщ есшен шыкдауга тшс. Бул, 6ip жагынан, суреткерд1 усак-туйекп шпке Т1зе беретш кеп сездшзктен сактандырса, екшип жагынан, эр штрихтьщ мэшн арттырьш, эр детальдьщ эсерш кушейтедь “ Егер кдз1р маган стакан б1рдеце iuiyre арналган ыдыс ретшде керек болса, — деп жазды Ленин, оныц формасы нагыз цилиндр сиякгы ма, жок, па жэне ол шынында шыныдан жасалган ба, жок, па, оны бшу маган мулде кажет емес, 6ipaK, оньщ есесше Ty6i жарык болмаганы Кажет, бул стаканды лайдаланганда ершмд1 жараламайтын болтаны т.с. кджет. Ал егер маган стакан б1рдеце шгу ушш емес, шыныдан жасалган цилиндрдщ кавдайы болса да жарайтын жумыскд колдану упнн керек болса, онда маган жүктеу/скачать 12,37 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|