Сатира — казак эдебиетшщ де белшбес 6ip бугагы: уциге
тексермей-ак, шола кдраганныц езш де, Майлин мен
MycipenoBTiH
керкем црозасьшан, Жансупров пен Токма-
гамбетов поэзиясынан, Тэж1баев пен Мухамеджановтыц
драматургиясьшан ер килы сатиралык образдардыд улпле-
рше ушырасатынымыз сезсхз жэне булар кдзак, сатирасы
кдлыптастырган образдар галереясыныц
6ip
белей гана.
Асылы, керкем образ жасауга, адам мшезш ашуга лири
калык незнож кдндай керек болса, сатиралык епарлж те
сондай кджет. Мысалы, Р.Муареповтщ “Оянган елкесш-
деп” кеп сейлемей аз айтып, кдйталамай 6ip айтып, кездеген
нысанасына дел типзш отыратъш ирониясывда, сарказмгнде
адам мшезш аз суретпен жарк, етюзш ашып кетш отыратын
угымды астар бар: “Омар да уйге келш, уназ жаткдн ейелшщ
устшен ушшна рет
arran
етш, орнына жатты” , — деп, топас-
тьпдгы семсер сезбен елпре 6ip
Twin
Ж1берсе, мына арада
ез1 жаксы керетш Байжаныныц жабайы кылыгын да онша
оксатып жаткдн жок;
Эй, эй, знаком, тамыр! Кликене
токтай тур, абажди, пожалыста! — деп Байжан 6ip москдлдау
адамды ершаз токгатып алды да, атынан тусе кдлып, шалба-
рыныц кдйыс бауын шеше бастады”. Осы секши, автор
байдыц куймелерщ мактаскдн жагымпаз жэдкейлердщ,
ИгЬйкгщ алдауьша желЬскен Сандыбайдьщ, жарамсак Бота-
кдраныц бейшара мшездерш элпдей кекесш-мыскшшен
6ip-6ip туйреп, шетшен алейтед1 де отырады. Асылы,
“ Дуниеде кулюден кдтерл1
еш нэрсе жок; куша — жексурьш
жетеаздисп жерлеу” , — деп, Белинский бекер айтпаган.
Фантастикалык образ — киялдан туган кдЬарман,
адамньщ акикдткд уксас арманында бедерленген бейне;
эдебиеттеп адам образынын багзы замандардан куш бугшге
дейш келе жаткдн кене турлершщ 6ipi.
Кдй халыкгьщ сез eHepi болсын, оныц ен байыргы
турлершщ 6ipi — ертеп десек, сол ертеп тугелге жуык киялга
непзделеттш, ертеплердеп адам бейнелершщкебшде киял-
гажайып сипат болатыны матам. Бул да фантастикалык
образдыц кен ел тн куэландырса керек.
Дуниежузшк келемде тущыш фантастикалык кдйарман
ретшде Жерден Кунге деюн ушып барган Икарды атайтын
болсак» кдзак ауыз эдебиетшщ де ез Иглесшде тугызган
кереметтер1 бар. Солардыц 6ipi — Ер Тестж. Бул образ
хахында Кджым Жумалиев былай деген: “Халыкгьщ тшеп,
арманы — адамньщ табигаткд ие болу, табигатты езше
багындыру, адамныц куши болуы, оныц колынан не де
болса келетш болуы болса, Ер Тесиктщ образы сол тшек
137