ш г т Тэщрберген екенш бшш, жар кемердщ жиегшде
тебеден ургандай сшешп турып кдлады. “Сол сэтте, — деп
аякхайды жазушы бул
KepiHicri, — эддекдйдан сары кдншык,
жупрш кеп, балык Hci шыккан кишш шскед1. Онан сары
кдншык муп-муздай тумсыгымен буньщ крлын жалап алды.
Еламан бойын жиып ала койды...” Бул арада сары
кдншыкгьщ бар кимылы — туп-тугел деталь. Уй шнндеп
екеудщ Еламан кезш ен таса кимыл-кылыгын да,
Еламанньщ, сен журген тещздей, алай-дулей ез кендл куйш
де окырманга будан артык, шебер, утымды уктыру киын.
ЕнД1 мше, Еламан езшщ ушнде — Тэнцрбергенге Акбала
жайган дастаркдн шетшде отыр.
Bip уйде уш адам, уш адамда
уш турл1 сез1м: Тэщрбергенде кумарлык, Еламднда
кызганыш, Акбалада кызыгу... Тэщрберген Еламан алдында
ьщгайсызданьш, эр нэрсеш
6ip эцпмелейд1; Еламан сырттай
салгырт, уйкы-туйкы йнш кушпен буркейд1; ал Акбала
кднша устамды болайын десе де жас мырзага ынтыктыгы
мен ырзалыгын жасыра алмай, кейде
Tinri ап-анык корсстш
ала беред1. Тэндрбергенд1 “Акбала уйып тындады. Ырза
болтаны соншалык,
6ip рет, тшп куйеушщ козшше конак
ж тттщ колынан кесеш алып жатып, оган козш токтатып
анъщгап кдрады. Кесеге созган колы да дастаркдн устшде
асылган кдлпы
ipKinin тур. Оны
e3i де эбестеу сездь Жэне
куйеушщ шытына кдлган турш байкдды ма, кенет кызарып
кегп”. Бул арада адам психологиясыньщ жай кезге ащарыла
бермейтш
He6ip нэзйс
mpiMflepi сарад,
6ipaK дэл штрихтар
аркылы эсем
9pi эсерл1 ацгартылып отыр.
Кдгаз бепндеп кдрапайым сездерд1 сырлы суретке
айналдырар, сол аркылы суреттелш отырган кубылыскд
эмоциялык жылылык, эстетикалык куш дарытар деталь
дегенщдз, мше, осындай болады.
Керкем шыгарма
6ip-6ipiHe cipece тутасып
турган ылги
гана детальдан куралады десек, агат айткдн болар едйс. Эр
детальды кдбылдау ушш окырманга, белгш1 дэрежеде
дайындык керек. Бул ретте, деталь кейде авторлык
баяндаудьщ суретке айналган тушш сеюлденш те кетед1.
Кдлай болганда да, эйтеу1р, деталь — затты пгъшдыктъщ
6ip кыры аркылы бар сырын тутас, тугел жэне б1рден,
шапшац танытатын накты штрих.
Жогарыда Чехов эдеш мысал ретшде усынган тэптгштеу
— суреттелер шындьщты деталь аркылы утымды керсету
емес, утылу — шубалан кеп сездЬс. Осьшьщ оз1 — тэж^рибе
жузшде жш ушырасатьш жай. Асылы, керкем шыгармада
эр нэрсенщ айрыкша белгшерш сипаттаганда, соны не ушш,
96
кдндай максатпен суреттеп отырганы автордьщ есшен
шыкдауга тшс. Бул,
6ip жагынан, суреткерд1 усак-туйекп
шпке
Т1зе
беретш кеп сездшзктен сактандырса, екшип
жагынан, эр штрихтьщ мэшн арттырьш, эр детальдьщ
эсерш кушейтедь “ Егер кдз1р маган стакан б1рдеце iuiyre
арналган ыдыс ретшде
керек болса, — деп жазды Ленин,
оныц формасы нагыз цилиндр сиякгы ма, жок, па жэне ол
шынында шыныдан жасалган ба, жок, па, оны бшу маган
мулде кажет емес,
6ipaK, оньщ есесше
Ty6i жарык болмаганы
Кажет, бул стаканды лайдаланганда ершмд1 жараламайтын
болтаны т.с. кджет. Ал егер маган стакан б1рдеце шгу ушш
емес, шыныдан жасалган цилиндрдщ кавдайы болса да
жарайтын жумыскд колдану упнн керек болса, онда маган
Достарыңызбен бөлісу: