Bip н эрсет бшу артык емес: поэтика деген сез б1здщ  бугЬш теориялык тусшшшзде керкем творчество немесе  сез eHepi

Керкемдйс кезкдрастар мен эстетикалык, талгамдар кене 
кундерден 6epi кдрай тек арнаулы тракгаттарда, поэтикалык, 
декларациялар мен эдеби манифесгерде гана емес, тура енер 
туындыларыньщ ездершде де керййс тауып келген. Кене 
дунне кдламгерлершщ кдй шыгармасын алмацыз, сол тустьщ 
сез eHepi мен сэулет енершщ, мусш eHepi мен кесин 
енершщ ipi туындылары туралы маглумат кеп. Гомердщ 
“ Илиадасы” мен “Однссеясында”, Тит Лукреций Кардьщ 
(б.э.б. 95-55 жж.) “ Заттар табигаты туралы” поэмасында, 
Публий Теренций Афрдыц (б.э.б. 190-159 жж.), “Андрос 
кызы” комедиясында кене заман жазушыларыныц енер 
туралы когамдык ойлары тунып тур.
Кене дуниеде туган енер женшдеп терец толгам мен 
адам тац калгандай тамаша талгам эйгип Рим акыны Квинт 
Гораций Флнккгыц (б.э.б. 65-8 жж.) “Поэзиягалымы” деген 
теориялык, поэмасында бар. Бул шыгарма алгашкы нус- 
кдсында “ Пизондарга хат” деп аталган-ды. Пизон деген 
акруйектщ ей улы болтан, улкеш дарынсыздау драматург 
екен. Гораций “ Поэзия гылымында” соларга айткдн акыл 
туршде езшщ бутш 6ip эстетикалык, жуйесш саралап 
усынады.
Ол адцымен дарынсыз елдеймдердщ уялмай елец деп 
жазатын бхрдецелерш “ уйкдстырган тобелеп, магынасыз кур 
ермек” деп катал сынай келе енердегх идеясыздыккд кдрсы 
ымырасыз курес ашады. Одан epi Гораций енер туынды- 
сыныц ipreTacH мен кдйнар.кез1 — парасат деп туйедь
Горацийдщ кебше-кеп кецш белгеш — керкем шыгар­
маныц композициясы. Ол шыгарманьщ шынайы, сулу 
болуын талап етедь Бул ретте Горацийдщ Пизон эулетше 
арнап айткдн мына гайрлерш мысалга келдруге болар ед1:
— 
Егер, — дейд1 оЛ, — суретии адамныц басына аттьщ 
желкесш жалгап, оныц устше элем-желем кдуырсындар 
шанышса немесе денеа жуп-жумыр эдеш эйелдщ кеудесшщ 
жогары тусына балыкгыц басын кондырып койса, бутан 
кулмей шыдап тура алар ма едандер, достар? Пизон эулетшщ 
йтаптары да осындай оспадар суретке уксас, олардыц 69pi 
ауру адамныц Tyci секйда api-capi б1рдецелер гана. Кггап та 
адам Tapi3fli, оныц аягы мен басы б4р Жерде турмас болар.
Гораций акынныц, жалпы суреткердщ творчестволык 
киялына кдрсы болмаган, “бхрак кусты жыланга, жолба- 
рысты койга косып, койыртпакгауга” кдрсы. Оньщ сурет- 
керлерд1, ecipece кдтты сакгандырганы — “кур сырты жыл- 
тыраган жалган бояу” ; колдан галамат жасамак боп, “дель- 
финд1 орманга апару, коркдуды тендзге екелу” .
59

бзшщ енер жайлы теориялык, поэмасында Гораций 
акывдар алдына адам тац кдлгандай дурыс эстетикалык, 
талаптар кояды. Олардыц Ke6i куш бугшге дешн езшщ 
мацызын жойган жок- Оныц талабы бойынша, енер туын- 
дысыныц бэршен бурын керкемдж сапасы жогары болуга 
тшс. Эрине, дейд1 Гораций, жер устшде, айталык, юрис­
консульт секида, “epi тарт, 6epi тарты” жок; орта крлдьпдгы 
кэлайтын кэсш не мамандык, болады. Ал акынга “орта к,ол- 
дыкты адам тупл, агаш та кецирмейдГ’; поэзия — аса нэзпс 

жүктеу/скачать 12,37 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: