Монография \ 3 «санат» а л м п и 1МП
жүктеу/скачать 12,37 Mb. Pdf көрінісі
|
kabdolov zeinolla soz oneri
- Бұл бет үшін навигация:
- 6epi6ip
- Ke6i улы жазушыньщ “б1рыцгай кертартпалыгын” , революцияны тусше алмаганын сынагансып, оны б1ржола “icreH
- KepiHyi
| e3i тым тамсана 6epMeyi керектшн” * ескерту1, “автордыц
кезкэрасы негурлым молырак, жасырылса, енер туындысы ушш согурлым жакры”** екенш ангартуы, ал нагыз реалист жазушы, ез1 кэласын, кдламасьш, 6epi6ip, “жеке ез басыныц таптык, ыкыластары мен саяси нанымдарына карсы баруга мэжбур” *** болатынын Tycumipyi — суреткерл1к хакында баскд юсщщ айткдны емес, кудды нагыз суреткердщ ез творчестволык, лабораториясын ашып танытып отырганы тэр1зд1. Дурысьш айтсак,, эдебиет туралы маркстгк шмнщ жалпы эстетика тарихындагы бутшдей жаца кезец, тыц белес болу себептершщ 6ipi — Маркс пен Энгельстщ кдламгерлж хакындагы байыптауларына тен дэл осы нэзжтж пен тсрендис екеш даусыз. Эдебиет туралы гылымныц одан opi дамуын 6ip гасыр бойы Владимир Ильич Лениннщ eciMiMeH байланыстырьш кслу'ш'и де тектен-тек емес. В.И.Ленин де, К.Маркс пен Ф.Энгельс сиякты, керкем творчествоныц табигатын терец тацьй'ан, эдебиет пен енердщ езекп мэселелерш кец толгап, шебер талдаган. Осы * К.Маркс и Ф.Энгельс. Об искусстве. В двух томах. М., “ Искусство”, 1957, т. 1, стр. 9. ** Бул да сонда, 11-бет. *’** Бул да сонда, 12-бет. 81 туста атап айтатын 6ip нэрсе — Лениннщ эдебиетке байланысты арнаулы ецбектер жазгандыгы: атышулы “ Партия уйымы жэне партиялык, эдебиетп” ез алдына крйганда, осы жазбадан бастап, Герцен мен Белинский, Чернышевский мен Салтыков-Щедрин, Горький мен Маяковский шыгармалары жайлы гшарлерше уласатын, одан ултгык мура мен тш, эдебиеттеп халыктык пен реализм туралы ойларына тогысатын сала-сала ецбектер1мен кдтар 6ip гана Лев Толстой хак ы н д а арнайы жазган жеи макдласы — керкем творчествоныц ец 6ip шиелешскен киын купия- ларын мейшнше нэзйс тусшш, дурыс жэне едш шешудщ ymici. Маркстж сын тарихында Ленин ецбектерше дешн Л.Толстой творчествосы мен дуниетанымы айтарлыктай сез болтан емес. XX гасырдыц оныншы жылдарына дешн тек Плеханов кдна тшп-кдшып, Толстой — “дворян уяларыньщ” турмыс-иршшпн шебер суреттеп керсеткен данышпан жазушы екенш атап еткен-дь Ал В.Поссенщ “ Граф Л.Н.Толстой жэне жумыскер халык” (“Жизнь” журналы, 1902, № 6) дегеш секицц езге макдлалардыц Ke6i улы жазушыньщ “б1рыцгай кертартпалыгын” , революцияны тусше алмаганын сынагансып, оны б1ржола “icreH шыгаруга” арналган-ды. Осындай кым-кигаш жагдайда революция кесем1шц ез1 белсешп шыгып: “Лев Толстой — орыс революциясыньщ айнасы” атты макдласында ец алдымен журт алдына ап-ашык сурак койып: “ Революцияны керше тусшбеген, революциядан бойын керше аулак салган улы суреткердщ eciMiH революциямен салыстыру алгаш кдраганда огаш жэне жасанды болып KepiHyi мумкш. Кубылысты анык бейнелемейтш нэрсеш айна деп атау жен бола ма?” — деп алады да, бул сураккд 03i жауап берш, осынау революцияныц ез1 еюнщ 6ipiHe игерте коймайтьш орасан курдел1, киьш кубылыс екенш, керек десендз, “не болып жаткднын керше тусшбеген, окигалардыц барысы олардыц алдына койган нагыз тарихи мщдеттерден бойын аулак салган элеуметтЬс элементтер революцияны тжелей жасаушы жэне оган тжелей кдтысушы букдра арасында да кеп” екенш тусйадре келш, акыр аягында мынадай даналык корытынды жасайды: “Ал егер б!здщ кез алдымыздагы адам шынымен улы суреткер болса, онда ол революцияныц тым болмаганда кейб1р мацыз- ды жактарын езшщ шыгармаларында бейнелеуге тшс”*. * В.ИЛенин. Шыгармалар толык; жинагы. Алматы, “Кдзакстан” , 17- том, 225-бет. 82 Мундай турлаулы тужырымды керкем творчествоньщ мшез-кулздын дэл таньш, ж т байкдйтын шьш мэншдеп сарабдал эстетик кдна жасай алады. Лев Толстойдьщ ез ецбектершде “соншалык улы мэсеяелердо” батьш api байсалды кетерш, аскдн шеберлиспен жинак,тап, айта кдлгандай керкемдж шеипмге жетизу эрекей устшде 6ip улттыц, не 6ip алуан ел-журттьщ гана емес, “букш адам баласыньщ керкемдйс дамуында алга карай адым” жасаганьш занды мактанышпен атай тура, Ленин атышулы “толстойшылдыкден” Tirrri ымырага келген жок, Kepicimne, оныц бул “иймш дэрштеуге эрекет етудщ кдндайы да, — деп жазды “Л.Н.Толстой жэне оньщ flayipi” деген макдласында, — оныц “кдрсыласпауын” , оныц “ Рухка” жуйнулерш, оньщ “адамгершшйс жагьшан езш- e3i жетиццруге” шакыруьш, оныц “уждан” женшдей жэне жалпыга б1рдей “сушспеншшк” женшдей доктрннасын, оньщ аскетизм мен квиетизмдо уагыздауын жэне т.т. актауга немесе жумсартуга эрекет етудщ кандайы да барынша мол жэне барынша зор зиянды нерсе!”*. Лениннщ жазушы творчествосын муншальпс, сущылалыкден талдап багалауы кдз1рп эстетиктер ушш барды — барша, жокды — жокща айтудьщ, керкем шыгармадагы жейсйк пен кемшшкй катар керудщ, уната тура сынай бшудщ, сынай отыра уната бшудщ yimci болып кдлды. Бул — 6ip. Екйшиден, Лениннщ Толстой туралы ецбекгер 1 лениндж “сэулелену теориясын” керкем эдебиетте кодданудыц ic жузшдей накхы мысалы болып табылады. Мэдениетйц кдндай саласы болсын, соныц цшнде эде биет пен енердщ табигатын зерттеп-танудыц философиялык, жүктеу/скачать 12,37 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|