Монография \ «санат» а л м п и мп
|
Сөз өнері
- Бұл бет үшін навигация:
- BipaK, очерктщ эцпмеден 6ipHeme
| Keiamcepi
— эрине, адам; ал егер ат немесе Tiirri ит болса ше?.. Кыскдсы, вцгше — шагын келемд! эпикалык; турдщ айрыщиа асыл ynzici; эцпме, нейзшен, кыскдша жазылады, ал “ец парасатты проза — дэл жэне кыскд жазылган проза” (Пушкин); эндменщ ец елеут ерекшелш — жинакылыгы, ал “нагыз куши, нагыз куд1ретп проза — жинакы проза; одан басы артык, айтпауга болатын жайдыц 6api алынып тасталган да, тек айтпауга болмайтын шындык кдна калган... Жинакылык, — мукдят мыкхыныц ici” (Паустовский). Эцпме жайлы эцпмелесе калган жагдайда осы айтылган- дардан эргге барып, бэрще б 1 рдей ортак, аныктама жасамак болу — онша ешмд1 эрекет емес. ъ Шагын эпостыц эцпмеге жакын турган 6ip Typi — очерк. Бул да кыскд келемд1 квркем шыгарма. Мунда да улкен шындыктыц кшпсене 6ip белей, адам ом1ршщ аздаган эпизоды нэрл1 тишен, epni суреттер аркылы шебер, тартым- ды бейнеленуге тшс. 303 BipaK, очерктщ эцпмеден 6ipHeme езгешелМ бар. Ец бастысы: онеркте суреттелетт шындык, — ойдан шыгарылган нэрсе емес, вмгрде болтан не бар акцкат; очерктщ к,а1трманы — ойдан жасалган бете емес, QMipde болтан не бар адам. Содан сон;, очерк вткен шактьщ квне шындыгынан емес, осы шактьщ жанд шындыгынан гана туады. Бул ретте, очерк — вз кезмщ yni, жацаныц жаршысы. Очерк туралы пиарлер кеп жэне эр алуан. Мэселен, М. Горький очерки шын мэншдеп керкем шыгарманьщ e3i емес, эскиз1 деген. Кейде ол очерки гылыми-зерттеу мен эдеби шыгарманьщ ортасында турган аралык зат деп те тусвдиредь Екеушде де шындык бар. М.Горькийдщ ез! тарихтан белгш “Кднды жексенбГ’ окигасына байланысты “Кун перзенттерГ’ драмасы мен “Клим Самгин” романынан бурын “9 январь” очерын жазган болса, А. Фадеев “Жас гвардия” романынан бурын дел осы такырыпка очерк жазып, барлау жасаганы мэл1м. Сондай-ак казак эдебиетщдеп М.Эуезовтщ “Оскен еркеш” , С.Мукдновтьщ “Тындагы толкьшдары” , Э.Нурпешсовтъщ “ Курляндиясы” тэр1здд б^ркатар курдел1 туындылар да эуел1 очерктерден басталган. Осы тургыдан Караганда очерк кейде езшен кейш дуниеге келетщ керкем шыгарманьщ “эскиз!” секши екеш де рас. Сонымен кдтар очерктщ непзшде накты ем1рдщ акцкдт деректер1 жатуы — оны гылыми зерттеуге уксатса, шындыктьщ шынайы суреттелш, керкем жинакгалуы шын мэншдеп эдеби шыгармага уластырады. Оныц устше очеркте беллетристиканыц да, публицистикойыц да сипаттары бар. Мунда да ол — аралык, нэрсе! Очерки, rimi, теп жагьшан алып кдрасак та 9pi эдеби жанр, dpi газет жанры екенщ ацгарар едж. Очерктщ турлер1 туралы пиарлер де кеп жэне эр тарап. Эдебиет зерттеушшер1 В.Сорокин мен Ф.Головенченко гылыми очерк, тарихи очерк публицистикалык очерк, этног- рафиялык очерк деген турлерге белее, жазушы В.Абрамилов 6ip кезде социологиялык очерк, психологиялык очерк, мемуарлык очерк, сатиралык очерк немесе зерттеу очери, турмыс очери, кейде гага очерк-пейзаж, очерк-фотография деп турленд 1 рген. Муны кезшде М. Горький катан сынаган- ды. Сондай-ак очерк отызыншы жылдарда такырыпка карай топтастырылып, ещйрютЬс очерк, колхоз очери, эскери очери, мшез очери деген салаларга белшее, “кдз1рп кездщ езшде кайсыб1р очерк теоретиктер! мен едебиет зерт- жүктеу/скачать Достарыңызбен бөлісу:
|