Монография «Елтаным баспасы»
жүктеу/скачать 14,19 Mb. Pdf көрінісі
|
Verstka (1)
| тар
ихи фразеологизмдер. Тіл білімінде тарихи фразеоло- гизмдерге көзқарас əр түрлі. Олай дейтін себебіміз, орыс тіл білімінде салыстырмалы диахрондық сипатта зерттелетін тілдік фразеологиялық фактілер көбінесе тарихи фразеологизмдер деп аталады. Бұлай аталуының себебі: ұлт тіліндегі тұрақты тіркестерді салыстыра зерт- теу нəтижесінде тілдердің тарихи даму ерекшеліктеріне байланысты ғылыми ой тұжырымдар жасалады. Ал қазақ фразеологиясында этнолингвистикалық зерттеу тəсілдерімен танылатын бір алуан тұрақты тіркестер тек тарихи оқиғалар мен та- рихи адамдардың есіміне байланысты айтылып, бертін келе фразеоло- гизмдер қатарына енген. Олардың жасалу жолдары əр түрлі. Егер бұл тіркестердің жасалуындағы ішкі мотивацияға назар аударсақ, халық, ұлт өмірінің басынан өткен оқиғаларының мазмұны мен тарихы жатады. Бұлардың кей кезде жаппай қоғамдық факторға айналуының əсерінен ұзақ уақыт халық жадынан кетпей, сол ұлттың тілінде өткен тарихи оқиғалармен соған байланысты белгілі бір адамдар есімі, тіпті жер-су аттары да қоса айтылып, халық жадында сақталып қалады. Мəселен, қазақтар өміріндегі ең бергі оқиға кеңестік дəуірде туған «асыра сілтеу болмасын, аша тұяқ қалмасын», Қазақстандағы Голощекин саясаты «тар жол тайғақ кешу» С.Сейфуллиннің осы аттас шығармасында баяндала- тын азамат соғысы жылдарындағы қиындықтар, «өкімет – қайда барсаң 11 9 өшірет», бұрынғы Кеңес заманындағы халықтың өмір сүру мəдениеті, қазіргі кездегі «нарық – нарыққа болдық қарық» т.б. халық аузында ай- тылып жүрген тіркестер жайдан жай тумайды. Əр қайсысында сол ұлт өмірінің бастан кешкен тарихи өмірі жатыр. Тарихи фразеологизмдерді тақырып жағынан үшке бөлуге болады: 1. Тарихи есімдерге байланысты туған фразеологизмдер. 2. Тарихи оқиғаларға қатысты жасалған фразеологизмдер. 3. Тарихи жер-су аттары кездесетін фразеологизмдер. Аталған фразеологизмдер – ұлт тіліндегі фразеологиялық қордың таңбаланған, ерекше мазмұндық сипаты бар тұрақты тіркес түрлері. Тіліміздегі тұрақты тіркестердің шығу тегі мен жасалу жолдарын анықтау барысында аталған тарихи фразеологизмдердің орны ерекше. Біріншіден, тіл білімінің лексика-фразеологиялық саласында айтарлықтай ғылыми ізденіске бара алатын тіл арқылы мəдениеттануда тілдік фактілері мол. Екіншіден, фразеологизмдердің өзіндік даму жəне қалыптасу кезеңіне міндетті түрде қоғамдық дəуірдің түрлі даму сатылары қатыспай тұра алмайды. Олай болса, бір бірімен тығыз байланысты жүктеу/скачать 14,19 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|