Монография «Елтаным баспасы»
жүктеу/скачать 13,68 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Ақ түйенің қарны 239 жарылды
| фразеоло
гизмдер дің ау дарм а əдебиетте берілуі. Демек ұлттық нышан астарында берілетін қазақ тілінің фразеологиялық қорын, паремиологиялық үлгілерін, ұлттық өлшем ретінде қалыптасқан теңеулерін, бейне-символдарын, коннотациялық ұғымды сөздерін аудар- ма əдебиетте беру қандай жолдармен, əдіс-тəсілдермен жүзеге асырыла- ды деген сауал туындайды. Аударманың, əсіресе көркем аударманың, күрделі тұсының бірі – ол тарихи-мəдени ақпаратты жеткізу, белгілі біз сөз, тіркестің астарлы ақпаратын адекватты түрде ашып беру, оның мағынасын жоғалтпау. Мысалы, І. Есенберлиннің «Көшпенділер» трилогиясынан алынған үзіндінің сəтсіз аударма үлгісін қарастырайық: «... он жеті жасар Əбілқайырды азулы тілектестері Дешті Қыпшаққа хан етіп ақ кигізге көтерді. Бақ құсы басына қонып, ақ түйенің қарны жарылды». М. Симашконың тəржімалауында жоғарыдағы үзінді былай беріледі: « Семнадцати лет от роду был поднят на белой кошме Абулхаир, в знак правозглашения его ханом. Птица счастья опустилась на его голову и в жертву был принесен белый верблюд». Əрине, сөзбе-сөз аудару «ақ түйенің қарны жарылды» тіркестің мағынасын жəне аударма мəтінінің мəдени коннотациясын бұрмалайды. Осындай маңызды тарихи-мəдени ақпараттың сəтсіз аударылуы аудармашының фондық білімінің жоқтығына дəлел. Ақ түйенің қарны 239 жарылды – м олш ылыққа, қуанышқа, жақсылықка, үлкен тойға кенелді деген мағынада қолданылатын дағдылы тұрақты тіркес, метафоралық мəні бар, ұлттық дүниетанымның бір көрінісі. Ал орыс тіліндегі аудар- ма мазмұныны жақсылық, қуаныш емес, құрбандық шалу мағынасына қарай аударылған. [Cмағұлова, Керимова, 262]. Бұл – коммуникативті сəтсіздіктердің айқын көрінісі. Коммуникативті сəтсіздіктер себептеріне тілде қолдануын реттейтін лексика-фразеологиялық шектеуліктерді жатқызуға болады. Осындай ақаулықтар тіл бірліктері мағынасын адекватты түрде түсінбегендіктен, мысалы, жалған эквиваленті білмегендіктен туындайды. Коммуника- тивтік сəтсіздіктер тек қана қатысым кодын (тілді) білмегендіктен емес (лингвистикалық сəтсіздіктер), сонымен қатар, тілден тыс білімдердің болмауынан (семиотикалық сəтсіздіктер) пайда болады. Əдетте, жиі кездесетін семиотикалық ахуалдарға өзге мəдениетке тəн символдар мен салт-дəстүрлерін түсінбеу, оларды адекватты түрде қабылдау жа- тады. Осындай коммуникативтік сəтсіздіктерге ұшырау айтарлықтай мəдениаралық қақтығысты тудырады [Cмағұлова, Керимова, 2019, 260]. Аудармашының коммуникативтік жəне линнгвоэтникалық құзыреті мəдениаралық қатысым үдерісінің ажырамас бір бөлігі болып табылатын аударманың сапасын бағалайды. Қазақ тілінде оқитын оқырман үшін аударманың неғұрлым өз тіліне бейім, сəйкестеніп тұруы үлкен шеберлікті қажет етеді. Мысалы: • Савельич те менің істегенімді істеді, ал күзетшілер жерден жеті қоян тапқандай бізді айдап кете барды. (106 б.). • Савельич последовал по моему примеру, и караульные повели нас с торжеством. (с. 311). Мысалдар А.С.Пушкиннің «Капитанская дочь» шығармасының Ə.Тəжібаев аудармасынан алынды. Қазақ ұғымына «с торжеством» – «салтанатпен» дегеннен гөрі осы ұғымға жақындау ерекше қуанышты білдіретін «жерден жеті қоян тапқандай» фразеологизмі тонның ішкі бауындай етене жақын əрі эмоционалды-экспрессивті. Қазақ фразеологизмдерінің аударуға келмейтін, баламасын табу қиын, ұғымда жоқ метафоралы түрлері кейде көркем əдебиет аудармаларында мүлдем түсіріліп қалатын кездері болады. 240 Мəселен, М.Əуезовтың «Абай жолында» көзіміз түскен кейбір тұрақты тіркестер орысша нұсқада кездеспейді. Олар: жүктеу/скачать 13,68 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|