Морфология кафедрасы
жүктеу/скачать 2,86 Mb.
|
Бас сүйек срп (копия) (1)
- Бұл бет үшін навигация:
- Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
| Бас сүйек шұңқырлары. Бас сүйегінің ішкі негізі тереңдетілген, онда үш бас сүйек шұңқыры бар: алдыңғы, ортаңғы және артқы. Бұл ойпаттар маңдайдан бастың артқы жағына қарай тереңдей түсіп, террассаларда орналасқан құрылымдарды құрайды. * Алдыңғы бас сүйегінің шұңқыры маңдай сүйектерінің орбиталық бөліктерінен, аттас сүйектің этмоидты тақтасынан және сфеноидты сүйектің үлкен қанаттарынан түзіледі (және ортаңғы шұңқырдан сфеноидты сүйектің кіші қанаттарымен және түрік седласының туберкулезімен шектелген). * Ортаңғы бас сүйегінің шұңқыры сына тәрізді сүйектің денесі мен үлкен қанаттарынан, пирамидалардың алдыңғы беттерінен және уақытша сүйектің қабыршақты бөліктерінен пайда болады. * Артқы бас сүйегінің шұңқыры желке сүйегінен, пирамидалардың артқы бетінен және уақытша сүйектердің мастоидтық процестерінің ішкі беттерінен, сфеноидты дененің артқы бөлігінен (түрік седласының артқы жағы) түзіледі.
1. Алдыңғы бас сүйегінің шұңқыры (fossa cranii anterior) маңдай сүйегінің орбиталық бөліктерінен (pars orbitalis ossis frontalis) қалыптасады, онда мидың биіктіктері мен саусақ тәрізді депрессиялар жақсы көрінеді және этмоидты сүйектің торлы тақтайшасы (lamina cribrosa ossis ethmoidalis), оның саңылаулары арқылы иіс сезу талшықтарының көптеген шоғырлары өтеді нервтердің Торлы пластинаның ортасында Әтеш жотасы (crista galli) көтеріледі, оның алдында соқыр тесік (Моран саңылауы, foramen caecum), торлы сүйектің корозды жотасының птерегоидты процестерімен және фронтальды жотаның аяқтарымен қоршалған (Моран Сове— француз хирургі және анатомисті) және маңдай жотасы. Этмоидты сүйектің әтеш жотасының жанында Пальфина синусы бар — фронтальды және этмоидты жасушалармен байланысатын кеңістік (Пальфин Жан — француз дәрігері және анатомист). 2. Ортаңғы бас сүйегінің шұңқыры (fossa cranii media) алдыңғы шұңқырға қарағанда едәуір тереңірек. Бұл шұңғыр ми сауытының артқы шұңқырынан : самай сүйектік тасты бөлігінің жоғарғы қырымен түрік ершігінің арқасы арқылы шектелген. Ортаңғы шұңқырдың қабырғалары сына тәрізді сүйектің денесі мен үлкен қанаттарынан (corpus et alae majores ossis sphenoidalis), пирамидалардың тасты бетінен және уақытша сүйектердің қабыршақты бөлігінен (facies anterior partis petrosae et pars squamosa ossis temporalis) түзіледі. Ортаңғы бас сүйегінің шұңқырында орталық бөлік пен бүйірлік бөлімдерді ажыратуға болады. Орталық бөлігін гипофиз тесігі бар түрік ер-тоқымы алады. Сынатәрізді сүйек денесінің гипофиз тесігінің түбінде масса тұрақты болмауы мүмкін (ересектердің 0,3% — кездеседі) - Ландуцерта каналы (син.: краниофарингеальды канал, canalis craniofaryngealis). Ол сына тәрізді сүйектің денесіне еніп, оның төменгі бетінде (кеңсірік қанаттарының түйіскен жеріне жақын) "жұтқыншақ" саңылауымен ашылады. Гипофиз тесігінің алдыңғы жағында көру нервтері өтетін оң және сол жақ көру каналдарына (canalis opticus) апаратын көлденең ойық (sulcus hiasmatis) көрінеді. Сынатәрізді сүйектің денесінің бүйір бетінде жақсы анықталған ұйқы артерия жүлгесі (sulcus caroticus), ал пирамиданың жоғарғы жағында дұрыс емес пішінді жыртық тесік (foramen lacerum) көрінеді. Ми сауытың ортаңғы шұңқырында сынатәрізді сүйектің кіші және үлкен қанаттары арасында жоғарғы көз саңылауы (fissura orbitalis superior) орналасқан, ол арқылы ІІІ-жұп көз қимыл нерві, n.oculomotorius, IV – шығыршық ми нерві, n.trochlearis, VI – жұп әкететін нерв,n.abducens, V – жұп үшкіл нервтің көздік нервісі, n.ophtalmicus, көз ұясына қарай бағытталады. Жоғарғы орбитальды саңылаудың артқы жағында жоғарғы жақ нервінің өтуіне қызмет ететін дөңгелек тесік, содан кейін төменгі жақ нерві үшін сопақша тесік бар 3. Артқы бас сүйегінің шұңқыры (fossa cranii posterior) - ең терең. Ол желке сүйегінен, пирамидалардың артқы бетінен және оң және сол жақ уақытша сүйектердің мастоидтық процестерінің ішкі бетінен, сондай-ақ сфеноидты сүйектің артқы денесінен және париетальды сүйектердің артқы бұрыштарынан тұрады. Шұңқырдың ортасында үлкен (оксипитальды) тесік бар, оның алдында Блюменбах сәулесі (син. бас сүйегінің сәулесі, clivus), ересек адамда сфеноидты және оксипитальды сүйектердің біріктірілген денелерінен түзілген, оның үстінде көпір (ми) және медулла облонгата (Блюменбах Иоганн — неміс дәрігері және анатомист, зоолог және антрополог). Оксипитальды және сфеноидты сүйектердің денелерінің арасында қосымша сүйек болуы мүмкін — Альбрехт сүйек (Альбрехт Карл Мартин Пол, 1851-1894 жж - неміс анатомы). Желке сүйегінің үлкен саңылауының артқы жиегінде даму барысында керкрин-га сүйек — желке сүйегінің сүйектену нүктесі (Керкринг Теодор— голландиялық дәрігер және анатомист) ерекшеленеді. Ортаңғы сызықтағы үлкен (желке) тесіктің артында ішкі желке жотасы (crista occipitalis interna) және крест тәрізді биіктік (eminentia cruciformis) орналасқан. Пирамиданың артқы бетінде әр жағынан ішкі есту түтігіне (meatus acusticus internus) апаратын ішкі есту саңылауы (porus acusticus in tern us) көрінеді. Оның тереңдігінде бет нерві өтетін бет арнасы басталады. Ішкі есту саңылауынан вентральды-кохлеарлық жүйке шығады. Пирамидалардың артындағы артқы бас сүйек шұңқырының түбінде жұптасқан мойын саңылауы (foramen jugulare) орналасқан, ол арқылы глоссофарингеальды, кезбе және қосымша нервтер өтеді, ал одан медиальды — аттас жүйке үшін гипоглоссальды канал. Мойын саңылауы арқылы бас сүйегінің қуысынан ішкі мойын венасы да шығады, оған сигма тәрізді синус жалғасады, сол аттас борозда жатыр. Бас сүйегінің доғасының бетінде сыртқы құлақ каналының жоғарғы жиегінен 3 см артта және одан жоғары орналасқан Кина нүктесі, бұл мидың бүйір қарыншасының төменгі мүйізін тесу кезінде топографиялық-анатомиялық нұсқаулық болып табылады (Кин Уильям— американдық хирург). Бас сүйегінің ішкі түбінде, артқы бас сүйегінің шұңқырында муре аймағы бар — бас сүйегінің жоғарғы жағында мидың қатты қабығының төменгі жартасты синусымен, артқы жағында көлденең синуспен, алдыңғы және ішкі жағынан уақытша сүйек пирамидасында ішкі құлақ арнасымен шектелген аймақ; бұл аймақ церебральды абсцесстердің жиі орналасу аймағы болып табылады. Артқы бас сүйегінің шұңқыр аймағындағы бас сүйегінің ішкі негізі мен ішкі негізі арасындағы шекара көлденең синус сулькусы (sulcus sinus transversi) болып табылады, ол әр жағынан сигма тәрізді синус сулькусына (sulcus sinus sigmoidei) өтеді. Қорытындылай келе, бассүйекті қолдан да өзгертуге болады. Мысалы, бесікте, құндақта үнемі шалқасынан жатқызған нәрестенің қарақұсы жалпайып кетеді. Жастайынан баланың маңдайы мен қарақұсын орамалмен айналдыра қыса байлап өсірсе, төбесі шошақ болып қалыптасады. Кей жағдайда, маңдай мен қарақұсқа тақтай немесе құм салынған дорба байлап та бассүйектің пішінін өзгертуге болады. Кейбір халықтар баланы жас кезінен төбесін жалпақ етіп өсіреді. Егер тақия, бөрікті үнемі тастамай кисе де, бассүйек пішіні өзгеріске ұшырайды. Пайдаланылған әдебиеттер тізімі: А.Рақышев «Адам анатомиясы», 95 – 136 б. Ә. Күзембаева «Адам анатомиясы», 40 – 46 б. «Адам анатомия атласы» Қосымша әдебиеттер: М.Г. Привес, Н.К. Лысенко «Анатомия человека», стр. 79-91б. Р.Д. Синельников «Атлас анатомии человека», том 1. https://kk.mgwiki.top/wiki/Head_and_neck_anatomy жүктеу/скачать 2,86 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|