Музыка сабағында қолданылатын жаңашыл әдіс тәсілдер
жүктеу/скачать 238,98 Kb. Pdf көрінісі
|
| Музыка сабағында қолданылатын жаңашыл әдіс тәсілдер педагогика магистрі Кажимова Қ.Р., оцытушы Башен Ж.А. М, Өтемісов атындагы Батыс Қазақстан мемлекеттік университеті Музыка әлемін түсініп қабылдауға талдай білуге эмоциалдық сезімталдығын қалыптастыруда жалпы жан-жақты білімдІ, мәдениетгі болып өсуіне эсер етуіне мектептегі музыка сабағының алатын орны ерекше. Бала мектеп табалдырығынан алғаш атгаған күннен бастап, дұрыс ұйымдастырылган өз мамандығыньщ шебері, творчествалық фантазияға бай, арнайы аспапты еркін меңгере алатын мұғалім сабағынан дэріс алса және ол шебер мектеп бағдарламасына сай эрі қарай жалғасып жатса, бұл орайдағы алға қойған мақсаты қалтқысыз іске асар еді. Әйтседе бүгінгі қолда бар методикалық кұралдарды дұрыс пайдаланбаса, өз ісіне жауапкершілікпен қарамау арнайы жабдықталған музыка кабинетінің технологиялық құралдарыньщ жоқтағы музыка сабағының деңгейін жоғары дәрежге көтерілуіне мүмкіндік бермейді. Балаға музыка сабағының басқа пәндерден ерекше екендігін сезіндіретін - музыка мұғалімі. Мұгалім шыгарманы өз қалауымен таңдап алады. Шығарма міндетті түрде мектеп бағдарламасына сай болуы шарт. Сабақтың әрі қарай жалғасуы осы музыкаға байланысты жүреді. Музыкада төрт жанр бар, ән, би, марш, күй. Оқушылар белгілі бір музыкалық аспап сүйемелдеуімен сыныпқа кіріп орындарына жайғасқан соң оқытушы сыныпқа қандай музыка мен кірдік деген сұрақ қояды. Балалардың жауабы эртүрлі болуы мүмкін, марш, эн , көңілді музыка ,би. Өйткені олардың дайындық сатысы музыканы түсінуі сезінуі эр түрлі. Оқытушы бұл жағдайда, оқушы дұрыс жауап бермеген жағдайда дұрыс емес деп айтпай басқаша косымша сүрақтар кою арқылы дұрыс жауап беруге ыңғайлайды. Қалай болғағанда да оқытушы алғашқы сабақтың және музыкалық тәжірибелеріне сүйене отырып балаларды өздігінен жауап беруге дағдыландырады. Қойылған сұрақтарға мүмкіндігінше балаларды көбірек тартуға, өзі жауап бермеуге тырысады. Сабақ соңында мұғалім міндетті түрде өтілген материалдарьш қорытындылайды. Сабақгы қортындылаудың үш кезеңіне көңіл бөлу керек. -балалардьщ сұрағьша мұғалім музыкалық жэне өмірлік тәжірибесіне сүйеніп жауап бере бІлуі -ойлау, ізденуді керек ететін сұрақтар қоя білуі -сабақтың әр элементі бойынша апған білімдерін пысықтай білуге дағдыландыру. Ән айтуға, тыңдауға қойылатьш талаптар тереңдей түседі. Шығарманы бір мезгілде бірдей бастап, бірдей аяқтау үшін дирижердың қол қимылына қарап машықтанады. Оқытушының алғашқы кезде қатты көңіл бөлетін нәрсесі баланьщ орындалатын әнінің алғашқы дыбысын таза айта білуі. Ол үшін алгашқы дыбысты аспапқа қосылып, бэрі бірдей дерлік дұрыс орындауға жатгығады. Мұндай әдісті қолдану баланьщ унисонда интонациялық табиғи музыкалық есту қабілетінің эрі қарай жетілуіне көмектеседі. Музыка сабағында қолданылатын педагогикалық принциптер. Мектептегі барлық пэндік сабақтар сияқты музыка сабағында педагогикалық психологиялық заңдылықтарға сүйене отырып жоспарланады. Жалпы дидактикалық принциптерге негізделіп кұрылады. Оқыта отырып тәрбиелеу принципі. Мұғалім оқушыларға тек білім беріп қана қоймай сол білімдер арқылы тәрбие жұмысын жүзеге асырады. Мысалы, жаттыгу жасатпас бүрын мұғалім нені мақсат етіп қояды? жаттығудың не керегі бар? -деген сұраққа тек эннің алдында жасалатын эдіс емес жаттығу арқылы әдемілікке, дыбыстың, дауыстың сұлулығын бағалай білуге үйрену керек екенін естен шығармаған жөн. Жалпы сабақта қолданылатын музыкалық материалды тандай білудің маңызы өте зор, өйткені сол шығарма әндер арқылы балалар өмірінің көп оқиғаларынан хабардар болады. Музыка туралы әңгіме шыңдай отырып балалар композитордың өмірімен творчествосынан мағлұмат алып қана қоймай, шығармашылық сипатын оньщ образьш ашуда қолданылған мәнерлі құралдарын анықтап олардың шығармаға қандай көрік беріп тұрғаны көңіл аударады.Осылайша біртіндеп музыкаға қызығушылық қалыптасьт эмоциалық сезімі дамиды.
ол энді де эн айту дағдыларын да тезірек меңгереді. Көрнекілік принципі. Бүл принципте әнді үйретпес бұрын оқушы оны орындап өзі көрсетеді. Бұл көрнекілікке жатады. Дирижерлық қимыл түрлі суреттер, илюстрациялар пайдаланылады т.б. Қызығушылықпен белсенділік процессі. Сабақты қызықты өту үшін мүғалім оның жан-жақты эдіс-тәсілдеріне бай түсінікті болуын қадағалап, үйретілетін эн мен тыңдалатын лирикалық шығарманың ерекше қүндылығын қадағалауы тиіс. Егер балалар сабаққа қызыкса, олардың белсенділігі де артады. Үғымдылық принципі. Мұғалім өтілетін материалдың балаға қаншалықты ұғымды болатынын білуі тиіс. Мысалы, белгілі бір шығарманы жиырма оқушы үйренетін болса оның бесеуі тез, бесеуі біраз қиналып, ал бесеуі тіпті ұқпайды. Бүл принципті мұғалім әдетте алғашқы кезде, қолданып, эсіресе сынып окушысының музыкалық мүмкіндігі эр түрлі больш келген жағдайда бүл принципті қолданудың маңызы зор. ¥ғымдылықпен жүйелілік, бірізділік принципімен тығыз байланысты. Бұл принциптің негізгі зандылықтары оңайдан қиынға, жақынан-алысқа, белгіліден— белгісізге қарай жылжу. Оқытушының барлық жоспарлары, бағдарламалары осы принципте жүргізіледі. Жас пен жеке ерекшеліктерін ескерту. Әрбір үйретілетін эн баланын жас ерекшеліктеріне қарай таңдап альшады. Ерекше қабілетті балалар хорға вокалдық үйірмелерге тартылады, ал дауыс мүмкіндіктері шамалы оірақ, музыкаға қызығушылығы, ықыласы ерекше болып келетін балаларды өнердің басқа түріне де тартуға болады. Музыкалық аспаптың үйірмелерге мүше етіп алу, таппақ оқыту, лекция, концерт жүргізуге баулу. Білімнің берік болу процессі. Мұндағы ең маңызды мәселе қайталау мен пысықтау. Бұл балалардьщ ойлауын, есте сақтау мүмкіндіктерін жетілдіруге жағдай жасайды. Ғылымдық принципі. Сабақта белгілі бір нәтижеге жету ғылымның музыка саласындағы жетістіктерін пайдалана білуге тікелей байланысты. Егер оқытушы педагогикалық гылымның жетістіктерінен филология, психология саласынан хабарсыз болса сабақ өз денгейіне көтеріле алмайды. Мысалы, хормен жұмыс істеудің дәрежесін көтеру үшін мұғлім эн айту аппаратының анатомиясын, физиологиясын әр жасқа байланысты оның даму ерекшліктерін білу қажет. _ Негізгі оқыту әдістері. Түсіндіру, ауызша баяндау, проблемалық жағдаи туғызу т.б. Музыка оқыту барысында акыл-ой мен эмоция түсіну мен сезінуі қатар жүзеге асырылады. Музыка оны тындау, қабылдау барысында адамның психологиясына биологиялық процестеріне кешенді түрде эсер етеді.Музыка сабағы эмоция мен сезімталдыкгы қамтамасыз етіп, сабақтың әрбір элементті оқушылардың белсенділігін, қызығушылығын артгыруы тиіс. Мұғалімнің аса сезімталдық пен айткан эні, әңгімесі балаларды музыканы қалай болса солай тыңдай салуға емес, оны саналы түрде қабылдауға тәрбиелейді. Музыка сабағында эмоциялық қамтамассыз етіп қана қоймай көркемділікпен техниканьщ бірлестігін іске асыруына назар аударған жөн. Ұжымды түрде жұмыс істеу формасы музыканы тындау және орындау бір мезгілде жүзеге асады. Сондай-ақ музыкалық тәрбиеге байланысты туындаған оқыту әдістері де негізгі оқыту әдістерінен өзгеше. Қорытындылау - балаларды ойлануға тәрбиелейді, жетелейді, ойьш түжырымдай білуге дағдыландырады. Ол мынадай әрекеттерді қамтиды өтілген сабаққа байланысты баланың өмірден музыкадан алған тәжірибелерін эрі қарай тереңцете түсу, белсенділігін арттыру.Жаңа ерекшелігімен танысу, музыкалық іс-әрекетгің барлық түрінде де алған білімдерін бекіту; Алдын шолу өткенге оралу әдісі. Аталған эдістің мэні ол жаңа тақырыптағы бүрынғы өтілген сабақтардагы материадарға сүйене отырып бұрынғы өтілген материалға сүйене отырып жүргізілуі Негізіне жеңілірек игеріледі, еткен тақырып пысықталады, мұғалім баланың музыкалық білімінің тереңдеуіне, нығыздай байланыстыра түседі. Дәулеткерейдің күйі «Қосалқа». Бұл шығарманы күй жанры ретінде таниды. Халық аспаптар деген тақырыпқа қайта оралады. Екі жанрлардың үйлесуі деген тақырыпқа байлансты өтеді (күй, би). Музыкалық кұрылымы (Рондо) эрі қарай «оркестр»-деген ұғыммен танысқанда кездеседі. Эмоциялық драматургиялық әдісі. Сабақтьщ қызықты және нәтижелі өтуін қамтамасьв етеді. Музыка сабағыньщ басқа пэндермен ұқсастығына, айьфмашылығына тоқтала отырып, эр сабақтың бірін-бірі қайталамайтын өрнектермен ерекшелігін айта кеткен жөн. Бұл музыка мұгалімінің шеберлігіне, икемділігіне, шығармашылық қасиетіне байланысты сабақта баланың белсенділігін түсіріп алмау үшін, сол сабақта қолданылатын музыкалық материалдардың қиьшдығына қарай қолданылатын іс-әрекеті өте іскерлікпен ауыстырып отыруға дағдыланған жөн. Мұғалімнің оқушы алдына беделді болуы, оның жауапкершілігіне қамқорлығына талап етуіне байланысты. Қазіргі музыка сабағын арнайы жабдықталған музыкалық кабинетсіз елестету мүмкін емес. Музыка кабинет! әр мұғалімнің эстетикалық талғамына сай безендіріледі және онда міндетті түрде музыкалық аспаптар техникалық және көрнекті кұралдар болуы шарт. Мұғалім түлғасы сабақ үстінде жан жақты эр қырынан байқалады. Мысалы, шығарманы орындап немесе айтып қана коймай, туындылар жөнінде әңгіме жүргізіледі. Мүғалім окушылармен композиторға деген көзқарасымен пікір алысады. Пандаланылған әдебиеттер: .. Апраксина О.А. Музмкально-педагогическая подготовка учш^ля. Сборник статей. - М., 2. Апраксина О.А. Методика музыкального воспитания в школе. Учебное пособие для студентов пед.институтов. - М. 3. Эн-куй багдарламасы мен әдістемелік нұсқаулары, 1-2 сыныптар. - Алматы: Республикалық баспа кабиені, 1996. (Ш.Б.Құлманова, Б.Р.Сүлейменовамен авторлык оірлестікте). r 4. Ұзақбаева C.A. Өміршең өнер өрісі. Окушыларға музыкалық-эстетикалық тәрбие беру. - Алматы: Мектеп, 1988. 5' ¥ з^ баева С*А* Б^ аРға эстетикалық тәрбие берудегі халық дэстүрі. - Алматы: Қазақ ССР «ьілім» қоғамы, 1990. 6. Ұзакбаева С.А. Тамыры терен тәрбие. Жоғары оку орындары студенттеріне арналган оку күралы. -Алматы: «Бшім», 1995. . * жүктеу/скачать 238,98 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|