Н. А. Казбеков, Н. А. Казбекова, Р. М. Садвакасова, Е. Ж. Аубакиров
Жастар субмәдениеті және рухани, моральдық, эстетикалық және діни құндылықтар мәселелері
жүктеу/скачать 157,54 Kb.
|
Учебное пособ.Мәдениеттану 2020г.
| Жастар субмәдениеті және рухани, моральдық, эстетикалық және діни құндылықтар мәселелері. Жастар субмәдениеті деп жалпы өмір стилі, мінез-құлық, топтық нормалар, құндылықтар мен стереотиптердің ортақтығы бар белгілі бір жас ұрпақтың мәдениеті түсініледі. Әрине, жастар субкультурасы басқа жастағы адамдардың мәдениетінен ерекшеленеді, бірақ оның өзі де жалғыз емес. Жастар субкультураларының жиынтығы туралы айту керек - өзінің құндылықтарымен және дүниетанымның өзіндік жүйесімен, ол мінез-құлық үлгілерінде және өзіндік имидждерде көрініс табады [79].
Жастар субкультурасы бір мағыналы емес: өнердегі, сәндегі, бос уақыт нысаныңдағы инновациялар мен жаңалықтардың бай көзі ретінде; бұқаралық мәдениеттің нұсқасы, медиа-индустрияның өнімі ретінде; жастардың әлеуметтік және рухани денсаулығы үшін қауіптің көзі ретінде, жастардың шығармашылық белсенділігінің нысаны ретінде қарастырылады. Жастар субмәдениетінің феномені ұзақ уақыт бойы ғылымда девиация ретінде, яғни нормадан ауытқулар, ал субмәдени қауымдастықтың өздері - жасөспірімнің оң әлеуметтенуінің қаупі ретінде қарастырылды. Алайда, жастар субмәдениетін зерделеудің заманауи тәсілдері өте шыдамды сипатқа ие. Бірінші кезекте жастар субмәдениетінің әлеуметтендіруші қызметіне назар аударылады. Субкультура ойын кеңістігі, нормалар, құндылықтар, ересек әлем иерархиясы сияқты түсіндіріледі. Л. Н. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университетінің 2012 жылдың қазан қараша айларында «Жастар» ғылыми-зерттеу орталығының жобасы аясында алынған қазіргі Қазақстан жастарының құндылықтық бағдарларын зерттеу нәтижелері келесі ерекшеліктерді көрсетіп отыр. Іріктемелі жиынтықтың көлемі 1200 адамды құрады. Респонденттер - қазақтар үлесі 82,1% - ды, орыстар - 15% - ды, басқа этностар-2,9% - ды, олардың ішінде қыздар-59,9% - ды, жасөспірімдер-40,1% - ды құрады. Респонденттерге 21 құндылықтан тұратын тізім ұсынылды. Жастар құндылықтарының иерархиясын бақытты отбасылық өмір (64,2%,) және денсаулық (60,3%) басқарды; содан кейін өзін-өзі дамыту (37,4%), махаббат (33,3%) және балалар (32,3%) жүріп жатыр; таным құндылықтарының рейтингі (8,7%), қоғамдық мойындау (6,2%), ойын-сауық (5,7%), табиғат пен өнердің сұлулығы (2,7%) байқалып отыр. Көріп отырғанымыздай, отбасылық құндылықтар бірінші бестікте көшбасшы болып шықты-бұл жерде қазақ халқының дәстүрлі құндылықтарының әсері әсер етуі мүмкін. Елдегі кеңейтілген отбасы мен көп балалы адамдардың кең таралуы жас қазақстандықтардың дүниетанымының негізі ретінде ұлттық құндылықтар жүйесін қайта қалпына келтірудің жоғары деңгейін анықтайды [81]. Әрине, материалдық құндылықтар әрбір адам үшін маңызды және өзекті болып табылады, өйткені барлығы өз отбасына лайықты және материалдық қамтамасыз етілген өмірді қамтамасыз етуді қалайды. Сонымен қатар, рухани құндылықтарсыз біз ештеңе біріктірілмеген өзімшіл жастарды алуға тәуекел етеміз. Идеология барлық уақытта қоғамға қызмет етіп, адамдардың топтық идентификациясын дамытып, құндылықтар жүйесін ұсынды. Дәл осы идеология арқылы елдің азаматы өзіне қарсы бағытталған емес, өз еліне барабар рухани адамгершілік құндылықтар жүйесін игереді. Идеалдарды, мінез-құлық нормаларын қабылдау рухани адамгершілік құндылықтарды егу болып табылады, бұл өз кезегінде қоғам өмірінің маңызды тетігі болып табылады [82]. Қайта құрылғаннан кейін Қазақстанда идеология болмаған кезде демократиялық құндылықтардың үстемдігі жас ұрпақтың санасында дінге теріс көзқарасты қалыптастыруы мүмкін. Діни негіздерде негізгі рухани-адамгершілік құндылықтар: адамгершілік, жақсылық, Отанға деген сүйіспеншілік және отбасына бауырмалдық тәрбиеленетінін ұмытуға болмайды. Біз бүгінгі таңда жастардың санасы зиянды компьютерлік ойындар шабуылдайтын фактіні жасыра алмаймыз, теледидарда мағынасыз және мазмұнсыз ток-шоулар кең таралған, нашақорлық проблемасы бар және әсіресе жастарға бағытталған және олардың ықпалымен жастар өз еліне, отбасына, дініне және өз халқының дәстүрлеріне деген көзқарасын өзгертетін көптеген басқа да мәселелер бар. Бұл ретте деструктивті секталар мен жаңа буынның табынушылықтары қызметінің күшеюі үлкен алаңдаушылық туғызады. 2009 жылғы жағдай бойынша М. Асанбаев пен Л. Умирзакова өз мақаласында атап өткендей «Қазақстанда 18 конфессияны білдіретін 3693 діни бірлестік жұмыс істейді. Бұл ретте қазақстандықтардың 16% діни салттарды үнемі тәжірибелейтін дінге сенушілер болып табылады. Азаматтардың 75% өздерін әртүрлі діни нанымдарға жатқызады, бірақ үнемі діни жораларды жасамайды. Шамамен 10% деп атеистер мен агностиктердысанайды» [83]. Сонымен, мәдениет осы қоғамның өмір сүру салты, әлеуметтік және рухани тәжірибесін бекіту, сақтау және есте сақтау жүргізілетін ұжымдық жады ретінде көрінеді. Сәйкестендіру, сәйкестілік-адамның әлеуметтік субъект ретінде өмір сүруінің маңызды аспектілерін көрсететін ұғымдар болып табылады. Ұлттық санада және құндылықтарда көрсетілген ұлттың мәдени коды бейбітшілік пен адамды, өткен-қазіргі-болашақ этникалық кеңістік пен уақыт координаттарында біріктіретін байланыстырушы буын болып табылады. Ақпараттық революция болып табылатын жаһандану адам өмірінің барлық салаларына шешуші әсер етеді. Бұл мәдени қақтығыстар мен қайшылықтарды қамтитын жаппай интеграция процесі. Жастар саясатына келетін болсақ, мұнда мемлекет оның рухани-адамгершілік құндылықтарын қалыптастыруға баса назар аударуы тиіс.
жүктеу/скачать 157,54 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|