4.1-кесте
Жер шары гидросферасының әр түрлі бөліктеріндегі
судың көлемі мен су алмасудың белсенділігі
-
Гидросфераның
бөлігі
|
Судың көлемі,
мың км3
|
Барлық сулардың жалпы көлеміндегі %
|
Тұщы сулардың жалпы көлеміндегі %
|
Шартты түрдегі су алмасу уақытының ұзақтығы
|
Әлемдік мұхит
|
1338000
|
96,5
|
-
|
2500 жыл
|
Жер асты сулары
|
23700
|
1,7
|
30,9
|
1400-10000 жыл
|
Мұздар
|
26064
|
1,7
|
68,7
|
9700 жыл
|
Көлдер
|
176
|
0,013
|
0,26
|
17 жыл
|
Топырақ ылғалы
|
16,5
|
0,001
|
0,05
|
1 жыл
|
Атмосфера булары
|
12,9
|
0,001
|
0,037
|
8 тәулік
|
Батпақ
|
11,5
|
0,0008
|
0,033
|
5 жыл
|
Бөгендер
|
6
|
0,0004
|
0,016
|
0,5 жыл
|
Өзендер
|
2
|
0,0002
|
0,006
|
17 тәулік
|
Каспий, Арал теңіздері және Балхаш көлі сияқты ірілерінен басқа, ауданы 1 км2 дейінгі көлдер (94%) көбірек кездеседі. Барлық көлдерді ағысы жоқ, тұйық деп айтуға болады. Олар су деңгейінің күрт ауытқуларымен ерекшеленеді. Көпшілік көлдердің суы тұзды, олардың ішінде көбі тұнба тұзды, тұз алу үшін пайдаланылады. Қазақстанда, ауданы 100 км2 асатын, 21 көл бар. Олар республикадағы көлдердің жалпы ауданының 60% құрайды.
Қазақстанның көлдерінің географиялық жағынан өз ерекшеліктері бар. Олардың біріншісі – территорияда біркелкі таралмағандығы. Климат жағдайларына байланысты, солтүстіктен оңтүстікке қарай көлдердің саны азаяды. Мысалы, Солтүстік Қазақстанда көлдердің саны 21580 (45%) болса, Орталық және Оңтүстік Қазақстанда - 17550 (36%) көл бар. Алып жатқан ауданы жағынан солтүстіктегі көлдердің үлесі барлық көлдердің 35% болса, ал орталық пен оңтүстіктегі көлдердің үлесі - 10%.
Көлдер барлық табиғи аймақтарда кездеседі, бірақ жылу мен ылғалдылықтың қатынасына байланысты, олардың орналасуы, суының мөлшері мен сапасы зоналық заңдылықтарға бағынады. Ылғалдық жоғары аудандарда көлдер саны көбірек болып, олардың суы да тұщы болып келеді. Құрғақ климатты аудандарда көлдер саны аз болып, әдетте, олардың суы да аз, ағыссыз, суы тұзды болады, кейде бұндай көлдер кеуіп те кетеді. Мысалы, орманды-далалы аймақта ауданы 1 км2 артық 740 көл бар, оның ішінде суы тұщы және тұздылау көлдердің саны, суы тұзды көлдерге қарағанда, 6 есе көп. Далалық зонада ауданы осындай көлдердің саны - 1875, олардың ішінде суы тұщылары, тұздыларына қарағанда, 4 есе артық.
Достарыңызбен бөлісу: |
