ҚАЗАҚ ПОЭЗИЯСЫ: СТИЛЬ ЖӘНЕ БЕЙНЕЛІЛІК

Жұмыс Инновациялық Еуразия университетінде орындалды
Ғылыми жетекші: филология ғылымдарының кандидаты, 
доцент
Ғ.К. Резуанова
Ресми оппонент: филология ғылымдарының кандидаты,
ПМПИ доценті
Қапасова Б.Қ.
Мемлекеттік аттестаттау
комиссиясының хатшысы,
филология магистрі
Ш. С. Байжекина

Тақырыптың өзектілігі. Қазақстанның халық жазушысы, мемлекеттік
сыйлықтың лауреаты, Ы.Алтынсарин медалінің иегері, көрнекті ақын, көп
қырлы талант иесі Мұзафар Әлімбаевтың шығармашылығы, әсіресе поэзиясы
туған елінің тарихына, көркемдік куәгер екендігі ешкімге де күдік келтіре
алмас. Мұзафар Әлімбаев шығармалары негізінде өлеңдеріндегі көркемдік
ерекшеліктер арқылы, ақын стилін зерттеп, анықтау диссертациялық жұмысқа
негіз болып отыр. Жұмыстың өзектілігі мен қажеттілігі ақын шығармаларынан
көрінетін тілдегі көркемдегіш құралдардың, троптардың қолданылуы мен
шығарма табиғатындағы көркемдік ерекшелікті айқындаумен сабақтас болады. 
Мұзафар Әлімбаев өлеңдерін тақырыптық-идеялық жағынан
топтастырып, автордың өзіндік стилін, көркемдік тәсіл, ақындық шеберлік
бағытында қарастыру жұмыстың өзектілік сипаты болып табылады. 
Ақын шығармашылығын зерттеген белгілі сыншы Б.Сахариев: «Мұзафар
кызығы да, қиындығы да, бейнеті де, зейнеті де мол шығармашылық жұмыстан
бір күн мойнын босатпайтын, өз талантын тынымсыз, толассыз толғаныс,
тебіреніс арқылы, іркілмей іздену арқылы шыңдап, біртіндеп өсіп, өндіре
жазып келе жатқан жемісті қаламгер» [3, 277-б], - деген жолдарынан көп
нәрсені аңғаруға болады. М.Әлімбаевтың әр алуан жанрдағы елуден асқан
төлтума кітаптары жарық көрген, таңдаулы өлең-жырлары отыз сегіз тілге
аударылған.
Әдебиет зерттеушісі, ғұлама ғалым Б.Кенжебаев акынның кім және
қандай болуға тиіс екенін былайша түйіндейді: «Ақын деген талантты,
дарынды, ерекше қабілетті, аса білімді, мәдениетті адам деген сөз. Ол
жағдайды, мәселені, өмірдегі өзгерісті, жаңаны, жақсыны жұрттан бұрын
көруге, аңғаруға, сол көргендері мен аңғарғандарын дәл түюге тиісті: жұрт
білмегенді ол білуге міндетті. Сөйтіп, ол әрдайым тың, жаңа мағыналы, күрделі
ой-пікір, дәл, нанымды, жарасты сезім, сурет тауып айтуға тиісті» [4, 67-б].
Ғалымның ақындарға қойған талабы тек үздіксіз ізденіс арқасында ғана
орындалмақ. Б.Сахариевтың жоғарыдағы М.Әлімбаевқа берген бағасы
Б.Кенжебаев қоятын талаптарға толық лайық деуге болады.
Ақын М.Әлімбаев бірыңғай поэзиясын ғана күйттейтін ақын емес, оның
таланты сан қырлы. Ол әдебиеттанушы, қазақ поэзиясының, қазақ әдебиетінің
өзекті мәселелерін, өткен замандардағы және бүгінгі ақындарымыздың
шығармашылығын талмай зерттеуші. Оның «Қалам қайраты», «Толқыннан
толқын туады», «Өмір. Өнер. Өнерпаз», «Көңіл күнделігі», «Өрнекті сөз - ортақ
қазына» сияқты зерттеу кітаптары көпке белгілі еңбектер.
Мұзафар Әлімбаев халық фольклорын жинаушы ғана емес, сонымен
бірге мақал-мәтел жанрын ондаған жылдар бойында зерттеген ақын.
М.Әлімбаевтың «Өрнекті сөз - ортақ қазына» деген монографиясы (1967)
мақал-мәтелдерді аударудың теориясын жасап, тәжірибесін анықтаған еңбек.
Тәжірибелі әрі беделді, шебер тәржімашы Мұзафар Әлімбаев дүние
жүзінің 85 халықтары мен ұлыстарының мақал-мәтелдерін және әйгілі
тұлғалардың нақылдарын (бас-аяғы 30 мындай) қазақшалап, 7-8 кітап шығарған
кісі.
Мақал-мәтелдерді
зерттеуі 
Мұзафар 
Әлімбаевтың 
поэзиясын
сұлуландыруға, көріктендіруге әсерін тигізгенін анык байқауға болады.

Акын Мұзафар Әлімбаевты қалың қауым, оқырмандар ұстаз қаламгер деп
бағалайды. Оның бұл саладағы еңбегі ұлы педагог Ы.Алтынсарин медалімен
марапатталуы тегін емес. 
Халыққа кең танылған ақын М.Әлімбаев қазақ әдебиетінде естелік
жанрын қалыптастыру мен өркендетуге де зор үлес қосты. Ол қазақтың 50
шақты ұл-қыздары жөнінде үлкен біліктілікпен, ыстық сүйіспеншілікпен
естеліктер жазып, жариялады. М.Әуезов, С.Мұқанов, Ғ.Мүсірепов, А.Жұбанов,
Б.Момышұлы, С.Мәуленов және т.б. жөніндегі естеліктер ғибраттылығымен
қымбат. «Өмір. Өнер. Өнерпаз» және «Көргендерім көңілде» атты кітаптары
осыған дәлел.
Мұзафар Әлімбаев көркем аударма саласында да талмай еңбек етті. Ол
зерттеу еңбектерінде көркем аудармаға да көп көңіл бөледі. Көптеген
халықтардың 80-85-тей акындарының поэзиясын қазақшалаған. Оның Шандор
Петефи, Сағди, Тоқтағұл, Пушкин, Апиолинер, Фучик, Райнис және т.б.
аударма өлеңдері қазақ оқырмандары көңілінен шыққан дүниелер.
Байқағыш, алғыр ойлы М.Әлімбаевтың басқа ақындардың әлі көзі
шалмаған тосын сюжеттерді тауып, аз сөзбен сурет жасайтын, сюжетті оқиға
динамикасына зор мән беретіні — жас ақындарға жақсы мектеп дерліктей.
Мұзафар Әлімбаев бұрын жырланған сюжеттерді қайталамауға тырысады,
әрқашан мәнді идеяны танытар тартымды оқиғаны кейде өз қиялымен ойлап
табатыны — өнегелі үрдіс. 
М.Әлімбаевтың ақындық өнерпаздығы және кейбір шығармалары туралы
М.Қаратаев, Қ.Бекхожин, З.Қабдолов, С.Қирабаев, Ғ.Қайырбеков, Т.Кәкішев,
Қ.Мырзалиев, Т.Молдағалиев, А.Сейдімбеков, Б.Сарбалаев, Зоя Кедрина және
тағы басқалар сын-мақалалар жазған. Диссертациялық жұмысымызда олардың
түйінді ой-толғамдарын мүмкіндігінше ғылыми саралауымызға өзек ретінде
пайдаланып отырдық.

жүктеу/скачать 0,71 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: