Н. Оразахынова, Е. Мұхтарова, Р. Шалова, М. Абдукодирова «сатылай кешенді оқыту» технологиясының


Топырақ - жер бетіндегі тіршілік өзегі



Pdf көрінісі
бет167/197
Дата30.11.2022
өлшемі2,72 Mb.
#53775
1   ...   163   164   165   166   167   168   169   170   ...   197
Байланысты:
«САТЫЛАЙ КЕШЕНДІ ОҚЫТУ» ТЕХНОЛОГИЯСЫНЫҢ ӘДІСТЕМЕСІ

Топырақ - жер бетіндегі тіршілік өзегі. Адамды асырайтын, киіндіретін 
мекен - осы, жердің торқалы топырағы. Халқымыздың «Жер - ана, Жері 
байдың - елі бай» деуі де сондықтан. Топырақты қадірлей білу керек. Оның 
әрбір мекенін тиімді пайдалану - негізгі борышымыз. Топырақтың 
жануарларға баспана ретінде де пайдасы бар. Топырақта түрлі құрттар, 
қоңыздар, ін қазатын тышқандар тіршілік етеді. Табиғатта өсімдіктің
жайқалып өсіп, сән беріп тұруы топыраққа байланысты. Сондықтан да
адамдар түрлі қи, көң қосып, құнарсыз топырақты өңдейді. 
Тапсырмалар: 
1.Мәтіннен не түсіндіңіздер? 
2. Топырақ дегеніміз не? 
3.Топырақтың қандай түрлері бар? 
4.Топырақтың құрамы қандай? 
5. Ерекшелігі...? 
6.Топырақтың маңызы ........? 
7.Топырақтың құнарлылығын сақтау және арттыру үшін қандай шаралар 
қолданар едіңіз? 
7. Қандай қорытынды жасадыңыздар? 
8.Мәтін тірек сызбасын қалай сызуға болады? (Сатылай кешенді талдау тірек 
сызбасы.) 
Олай болса, тірек сызбаны мәтіннің мазмұнына қарай бірге құрайық. 
Үлгі. 
Топырақ 
1.Анықтама. 
Топырақ деп - жердің жұмсақ, құнарлы өсімдік өсетін қабатын
айтамыз. 
2.Тану.
2.1Топырақтың тарихы мен зерттелуі. Топырақ аналық тау
жыныстарының ұзақ геологиялық мерзімде әртүрлі жолдармен
үгілуінің және мүжілуінің нәтижесінде пайда болған. Топырақ,
академик В.И. Вернадскийдің анықтауы бойынша, әрі тірі, әрі өлі


денеден тұрады.
Топырақтану деген ғылым бар. Ғылымның негізін салған - В.В.
Докучаев.
2.2 Топырақтың түрлері.Топырақ әртүрлі болады, ол климатқа,
өсімдікке байланысты. Топырақты тегіне, құрлымы мен құрамына 
қарай: 
1. Күлгін 
2. Сазды 
3. Қара топырақты 
4. Қоңыр топырақты 
5. Сортаң топырақты 
6. Қызыл топырақты 
7. Сары топырақты. 
2.3 Құрамы.Топырақтың құрамында су, ауа, саз, құм, шірінді 
бар. Қарашірік (перегной) дегеніміз - микроорганизимдердің
органикалық қалдықтары, негізінен алғанда, өсімдік 
қалдықтарын ыдырату өнімі (тәжірибе жасау арқылы көз
жеткізуге болады). 
2.4 Маңызы. Топырақ- өсімдіктің тірегі.Адамды асырайтын, 
киіндіретін мекен - осы, жердің торқалы топырағы........
3.Ерекшелігі. Ең құнарлы - қара топырақ. Топырақтың
ауылшаруашылық дақылдарынан мол өнім алуды қамтамасыз 
ете алатын қабілетін оның құнарлығы деп атайды. Құнарлы 
болуы топырақтың құрамына байланысты.........
4.Қорғау. Топырақ эрозиясы Су эрозиясы 
Жел эрозиясы 
Жел, дауылды жауған жаңбыр, топырақтың құнарын шайып кетеді. 
Осылайша топырақты өз құнарынан айырады. Оны болдырмаудың бірден-бір
жолы – ағаштар мен өсімдіктерді көп егу. Себебі, ағаш тамырлары мен 
өсімдік тамырлары топырақты бекіп ұстап тұрады. Сонымен бірге 
адамдардың топыраққа түрлі қи, көң қосып тыңайтуы ұтымды нәтиже 
береді.


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   163   164   165   166   167   168   169   170   ...   197




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет