Н. Ю. Зуева (жауапты хатшы), О. Б. Алтынбекова, Г. Б. Мәдиева

 
 
ISSN 1563-0223                        Bulletin KazNU. Filology series. №1-2 (141-142). 2013
 
МӘДЕНИЕТ 
КУЛЬТУРА 
 
 
 
 
 
 
 
ӘОЖ 8134 
 
А. Аширова 
әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті ф.ғ.к., доцент, Қазақстан, Алматы қ.  
E-mail: anara_314@mail.ru 
 
Үштұғырлы тіл саясаты  –  ел білім таныту жолы 
 
Мақалада  тіл  саясатына  елді  біріктіруші  басты  фактор  ретінде  басымдық  берілген. «Біздің  міндетіміз – 
оны  барлық  салада  белсенді  пайдалана  отырып  дамыту.  Біз  ұрпақтарымызға  бабаларымыздың  сандаған 
буынының тәжірибесінен өтіп, біздің де үйлесімді үлесімізбен толыға түсетін қазіргі тілді мұраға қалдыруға 
тиіспіз.  Бұл – өзін  қадірлейтін  әрбір  адам  дербес  шешуге  тиіс  міндет», – деп  көрсетеді.  ҚР  Президенті 
мемлекеттік  тілдің  мәртебесін  арттыру  қажеттілігін,  қазақ  тілін  кеңінен  қолдану  бағытындағы  кешенді  іс-
шараларды көбейтуді қадап айтады.  
Осы  орайда,  Үштұғырлы  тіл  идеясы  тілдік  саясаттың  жаңа  тұрпаты  ретінде  пайда  болмағанын,  ол 
заманауи қажеттіліктен туындаған қажеттілік  екенін ескерген жөн сияқты. Бүгінгі таңда әлемге есігін айқара 
ашып, қарыштап дамып жатқан батыс елдеріндегі ілім-білімге апарар жол – ғаламшардағы үстемдік құрған 
тілдерді  (ағылшын,  француз,  неміс  және  т.б.  тілдер)  үйрену  керектігін  паш  етеді.  Бірнеше  тілді  меңгерген 
мемле-кеттер  мен  халықтар  өзінің  коммуникациялық  және  интеграциялық  қабілетін  кеңейтеді.  Бұл 
Қазақстанды  бүкіл  әлем  халқы  үш  тілді  бірдей  пайдаланатын  жоғары  білімді  мемлекет  ретінде  танытудың 
басты факторы болып табылады. 
Түйін  сөздер:  басты  фактор,  тіл  саясаты,  даму  стратегиясы,  этнос,  басты  құндылықтар,  инновациялық 
білім, озық технологиялар.  
 
A.  Ashyrova 
Trilingualism policy – a way of knowledge of the educational strategy of the country 
 
The questions of language policy, the implementation of which is consolidating factor of unity of the people. The 
author describes the concept of three languages in close contact with the ideas of the President of the Republic of 
Kazakhstan that "our task is to actively use and development of language in all spheres of human activity. The 
experience of our ancestors handed down from one generation to another, so our historic mission is that the modern 
language we should leave a legacy to our descendants. This article aims to reveal the importance of the state language 
in this dynamic Kazakh society. The author refers to the speeches of President Nursultan Nazarbayev of the need to 
raise the status of the state language and increase the set of measures aimed at enhancing the functions of the Kazakh 
language in all areas of communication.  
Key words: The main factor of language policy, strategy development, ethnic group, the core values, knowledge 
innovation, advanced technology. 
 
А. Аширова 
Политика трехъязычия - путь познания образовательной стратегии страны 
 
В статье рассматриваются вопросы языковой политики, реализация которой является консолидирующим 
фактором единения народа. Автор описывает концепцию трехъязычия в тесной связи с идеями Президента 
РК  о  том,  что  «нашей  задачей  является  активное  использование  и  развитие  языков  во  всех  сферах 
человеческой деятельности. Опыт наших предков передавался из одного поколения в другое, поэтому наша 
историческая  миссия  заключается  в  том,  что  современный  язык  мы  должны  оставить  в  наследие  нашим 
потомкам.  Настоящая  статья  ставит  своей  целью  раскрыть  значимость  государственного  языка  в  условиях 
динамично  развивающегося  казахстанского  общества.  При  этом  автор  обращается  к  выступлениям 
Президента  РК  Н.А.Назарбаева  о  необходимости  повышения  статуса государственного  языка  и  увеличения 
комплекса  мероприятий,  направленных  на  расширение  функций  казахского  языка  в  различных  сферах 
общения. Особое внимание в статье обращается идее триединства языков в языковой политике, что явилось 
потребностью  современного  общества.  В  условиях  современного  глобализирующегося  мира  стало 
необходимым изучение английского языка как языка науки и бизнеса. Государства, граждане которого знают 
© 2012 al-Farabi Kazakh National University 

119 
 
Вестник КазНУ. Серия филологическая. №1-2 (141-142). 2013 
 
 
и  говорят  на  нескольких  языках,  постоянно  расширяют  свои  коммуникативные  и  интеграционные  воз-
можности.  
Ключевые  слова:  Главный  фактор,  политика  языка,  стратегия  развития,  этнос,  главные  ценности, 
инновационный знания, прогрессивные технологии. 
_____________________________________
  
Қазіргі  таңда  елімізде  білім  сапасын  артты-
руға  бағытталған  бірқатар  құжаттар  қабылданып, 
жүзеге  асырылып  жатыр.  Елбасы  Н.Ә.Назарбаев 
анықтаған  Қазақстанның  даму  стратегиясы, 
мемлекетіміздің  әлемдік  қауымдастықта  бәсе-
кеге қабілеттілігін арттыруға бағытталған.  
Жүйелі жоспарланып отырған Қазақстанның 
көптілді  білім  беру  жүйесі «2011-2020 жыл-
дарға  арналған  Тілдердің  дамуы  мен  жүзеге 
асуының  мемлекеттік  бағдарламасы»  тілдерді 
дамыту  мен  жүзеге  асыру,  мемлекеттік  тілді 
қоғам  өмірінің  барлық  салаларында  толық-
қанды  қолданудағы  өзекті  мәселелерді  шешу-
дің  нормативтік  ұйымдастырушы  болып  табы-
лады.  Сонымен  қатар  Қазақстан  Республи-
касының  Президенті  Н.Ә.Назарбаевтың  кезекті 
Жолдауы  Қазақстан  мемлекетінің  жаңа  саяси 
бағыты – «Қазақстан – 2050» стратегиясы атал-
ған  саладағы  бағыт-бағдарды  айқындай  түседі. 
«Қазақстан – 2050» бағдарламасының ең басты 
мақсаты  - мемлекетіміздің XXI ғасырдың орта-
сында  әлемнің  ең  дамыған 30 елінің  қатарына 
енуі.  Айқындалған  мақсатқа  қол  жеткізу  үшін 
белгіленген  міндеттерге  жаңа  сапалық  тұрғы-
дан қарау қажеттілігі туындайды.  
Жолдауда  тіл  саясатына  елді  біріктіруші 
басты фактор ретінде басымдық берілген. «Біз-
дің  міндетіміз – оны  барлық  салада  белсенді 
пайдалана отырып дамыту. Біз ұрпақтарымызға 
бабаларымыздың  сандаған  буынының  тәжіри-
бесінен  өтіп,  біздің  де  үйлесімді  үлесімізбен 
толыға  түсетін  қазіргі  тілді  мұраға  қалдыруға 
тиіспіз.  Бұл – өзін  қадірлейтін  әрбір  адам 
дербес  шешуге  тиіс  міндет», – деп  көрсетеді. 
ҚР  Президенті  мемлекеттік  тілдің  мәртебесін 
арттыру  қажеттілігін,  қазақ  тілін  кеңінен  қол-
дану  бағытындағы  кешенді  іс-шараларды  кө-
бейтуді қадап айтады.   
Қазіргі  таңдағы  қоғамда  барлық  этностар-
дың  мәдениеті  мен  тілін  дамытудың  бірегей 
үлгісі  іске  асырылып  жатыр.  Мұндағы  біздің 
басты  жетістігіміз – басқа этностардың құқық-
тарына  ешқандай  да  кедергілер  жоқ.  Барлы-
ғына  бірдей  жағдай  жасалып  отыр.  Маман 
даярлау  сапасына  да  ауқымды  талаптар  қойы-
лады.  Мұны  елбасы  Н.А.  Назарбаев  өзінің  ха-
лыққа  биылғы  жолдауында  қадап  айтып,  білім  
беру  сапасын  арттыруға  баса  назар  аудару 
қажеттігін көрсетті.  
Сондықтан да шұғыл өзгерістер, озық техно-
логиялар  заманында  туған  тәуелсіз  ел  жаста-
рын тәрбиелеу мен оқыту заманауи талапқа сай 
болуды  қажет  етеді.  Жаһанданған  әлемдегі  білім 
берудің қазіргі кездегі маңызды  мақсаты – түлек-
терді халықаралық сапалық көрсеткішке жеткізу, 
көптұғырлы  тілдік  компетенцияға  бағдарлау, 
яғни мемлекеттік тілді, ана тілін және шет тіл-
дерін  игеру  арқылы  көптілділікке  негізделген 
полимәдени сананы дамыту болып табылады.   
Осы  орайда  Үштұғырлы  тіл  идесы  тілдік 
саясаттың  жаңа  тұрпаты  ретінде  пайда  болма-
ғанын,  ол  заманауи  қажеттіліктен  туындаған 
қажеттілік  екенін ескерген жөн сияқты. Бүгінгі 
таңда  әлемге  есігін  айқара  ашып,  қарыштар 
дамып  жатқан  батыс  елдеріндегі  ілім-білімге 
апарар  жол - ғаламшардағы  үстемдік  құрған 
тілдерді  (ағылшын,  француз,  немыс  және  т.б. 
тілдер)  үйрену  керектігін  паш  етеді.  Бірнеше 
тілді  меңгерген  мемлекеттер  мен  халықтар 
өзінің  коммуникациялық  және  интеграциялық 
қабілетін  кеңейтеді.  Бұл  Қазақстанды  бүкіл 
әлем  халқы  үш  тілді  бірдей  пайдаланатын  жо-
ғары  білімді  мемлекет  ретінде  танытудың  бас-
ты факторы болып табылады. Яғни: қазақ тілі – 
мемлекеттік тіл, орыс тілі – ұлт-аралық қарым-
қатынас  тілі  және  ағылшын  тілі – жаһандық 
экономикаға  кірігу  тілі.  Мемлекеттік  тілді  да-
мыта  отырып,  орыс  тілін  қолдаймыз,  ал  ағыл-
шын тілін үйренеміз. 
Алайда, еліміздегі негізгі үш тілді дамытуға 
басымдық  беру – басқа  халықтардың  тілдерін 
назардан  тыс  қалдыру  деген  сөз  емес.  Мемле-
кетіміздің  басты құндылықтарының бірі мәде-
ниеттер  мен  тілдердің  саналуандығы  болып 
табылады. 
Қазіргі  таңда  тілдік  құзіреттілік  пен  көп 
мәдениетті  білім  беру  кеңінен  таралғандықтан, 
еңбек  нарығында  және  білім  беру  кеңістігінде 
бәсекеге  қабілетті,  жоғары  білікті  маман  дайын-
дау  өзекті  мәселелердің  біріне  айналды.  Көп 
ұлтты  мемлекетімізде    кәсіби  қызметті  табысты 
атқару  үшін,  мемлекеттік  және  орыс  тілдерін 
жетік меңгеру қажетті шарт болып отыр.  Екінші 
жағынан,  біздің  ортамыздың,  әсіресе  білім  мен 
ғылымның  ықпалдастығы,  мамандардың  за-
манауи  талаптарға  сәйкестігі  әлемдік  білім  беру 
кеңістігіне  ену  барысында  шет  тілдерінің  ең 
болмағанда, біреуін жетік білу талабын қояды. 
ҚазҰУ хабаршысы. Филология сериясы. № 1-2(141-142). 2013
 
Үштұғырлы тіл саясаты  –  ел білім таныту жолы 

120 
 
 
 
ISSN 1563-0223                        Bulletin KazNU. Filology series. №1-2 (141-142). 2013
 
Инновациялық  білім  берудің  бір  қағидасы 
болып  табылатын  тілді  үйретудегі  кәсіби-
бағытталған  сипаттың  қажеттілігін  пәнаралық 
байланыстар арқылы дамыту ұсынады.  
Қоғамның  ортақ  мәдени  құрамдас  бөлігі 
болатын,  тілдерді  оқытудың  құнды  жүйесінің 
тұрақты  жұмыс  істеуін  қамтамасыз  ету  және 
ұйымдастыру,  тілді  табысты  дамытудың  ма-
ңызды  шарты  болып  табылады.  Мамандарды 
кәсіби  дайындаудың  халықаралық  сапасын 
қамтамасыз  ету  қажеттілігі,  білім  берудің  бі-
ріктірілген  және  кешенді  сипаты,  мемлекеттік 
жалпыға  міндетті  стандарттармен  келісілген, 
ғылыми-білім  беретін  негіздер  ынтымақтасты-
ғына  негізделген,  пәндерді  оқытудың  оңтайлы 
бағдарламасын таңдауды алдын ала анықтайды.  
Жаһандау  жағдайында  қоғам  өмірінде  өз-
геріске  көбірек  ұшырайтын  тіл  саласы  болып 
отыр.  Осыған  байланысты  тіл  саласында  білім 
беру  жаңаша  сипатқа  ие  болуда.  Осы  орайда 
түпкілікті  идея  кез  келген  тілді  меңгеру  осы 
тілде  сөйлейтін  халықтың  мәдениетін  зерде-
леумен  тығыз  байланысты  болады.  Сонымен 
қатар  қоғам  мүшелерінің  бірнеше  тілді  мең-
геруінің  нәтижесі  болып  табылатын  көптілді 
мәдениет негізінде білім беру қажет.  
Осы  арайда  көптілді  білім  беруді  қалыптас-
тыру және дамыту, оның теориялық және әдіс-
намалық  негізін  жасау  да  бүгінгі  таңда  көкей-
кесті болып отырғандығын ескерген жөн. 
 Үштілдік  оқытудың  жаңа  концептуальдық 
бағдарламасын әзірлеп, студеттердің мемлекет-
тік,  орыс  және  шетел  (ағылшын)  тілдерінде 
еркін  сөйлесуге  мүмкіндік  беретін,  тілдік  орта 
қалыптастыру  қажет.  Осыған  байланысты  үш 
тілде  білім  беретін  педагогтар  буынын  қалып-
тастыру  қажет.  Яғни,  ағылшын  тілінде  оқыта-
тын  ағылшын  тілді  оқытушыларды  дайындау-
дың  стратегиясы  жасалуы  тиіс.  Бұл  мәселе 
бүгінгі  таңда  министрлік  деңгейінде  қарасты-
рылып  жатыр. 2013 жылдың  қыркүйек  айынан 
бастап  бүлдіршіндер 1 сыныптан  бастап  ағыл-
шын  тілін  оқитын  болады.  Көптілдік  білім 
беруді  жүйелі  жүзеге  асыру  мақсатында  жо-
ғары  оқу  орындарына  мамандарды  үш  тілде 
даярлау  талабы  қойылып  отыр.  Бүгінде  елі-
міздегі  отыздан  астам  жоғары  оқу  орны  үш-
тілдік  білім  беру  бағдарламасына  сай  оқытуды 
жүзеге асырады. 
Президент  Нұрсұлтан  Назарбаев Inter-
national Herald Tribune басылымына берген сұх-
батында  «Әлем  елдері  арасындағы  бәсекелес-
тікте  олардың  шығарған  өнімдері  мен  көр-
сеткен  қызметтері  ғана  сараланып  қоймай,  со-
нымен қатар қоғамдық құндылықтар мен білім 
беру жүйелерінің даму барысы да додаға салы-
нады. Демек, қазіргі заманғы экономикада бас-
ты  назар  материалдық  тауарлар  мен  қызмет-
терге  емес,  елдің  интеллектуалды  әлеуетіне 
аударылады.  Осыдан  барып  заманауи  және 
тиімді  білім  беру  жүйесін  қолдап,  оқыту  ар-
қылы  жұмыс  күшінің  интеллектуалды  компо-
нентін  арттыру – бәсекеге  қабілеттіліктің  не-
гізгі шарттары болып айқындалады», – деп атап 
өтті.  Сондықтан  да    бағдарламалар  білім  беру-
дегі  бәсекеге  қабілеттіліктің  артуы  мен  адами 
капиталдың  дамуына  бағытталуы  тиіс.  Нәти-
жесінде  экономиканың  және  халықтың  әл-ау-
қатының  тұрақты  өсуі  қамтамасыз  етіледі. 
Яғни,  білім  беруге  жұмсалатын  шығындарды 
әлеуметтік  қажеттіліктерге  көзделген  шығын-
дар ретінде емес, экономикаға салынған инвес-
тициялар деп қабылдау қажет. 
Қандай  да  болмасын  білім  беру  бағдарла-
масы  білім  берудің  сапасын,  мазмұнын,  құры-
лымын,  қаржы-экономикалық  және  басқару 
тетіктерін  жаңарту  жолында  іске  асырылатын 
күрделі шаралар кешені ретінде танылуы тиіс. 
Көпұлтты  Қазақстанның  жағдайында  «Үш-
тұғырлы тіл» ұлттық мәдени жобасы қоғамдық 
келісімді  нығайтудың  негізгі  факторы  болып 
саналады. 
Көптілдікке үйрету  және  көпмәдениеттілік-
ке  тәрбиелеу әр  аз ұлтпен ұлыстардың  мәде-
ни және тәрбиелік мәнін ашады. 
Энциклопедиялық  сөздіктерде  көптілділік 
белгілі бір көпұлтты аумақта бірнеше (үш және 
одан  да  көп)  тілдердің  әрекет  етуі  ретінде 
түсіндіріледі;  сөйлесу  қажеттілігіне  қарай  тұл-
ғаның бірнеше тілді білуі және қолдануы.  
Ғылыми-әдістемелік  тұрғыдан  қарағанда 
көптілділік  жалпыхалықтық  немесе  бұқаралық 
құбылыс, оның өзіндік ерекшеліктері бар және 
олар жан-жақты жіті зерделеуді талап етеді.  
Әлемдегі өркениетті мемлекеттердегі білім – 
экономиканың  негізгі  өндіруші  саласы  болып 
есептеледі.  Демек,  білім  мен  ғылым  өзін-өзі 
жетілдіріп, өзін-өзі дамытуы тиіс, сонда ғана ол 
дүйім жұртқа пайдалы бола алады.  Кез келген 
мемлекет  алдымен  өзінің  білімі  мен  ғылымын 
дамыту арқылы жетекші орындарға жететіндігі 
айқын. Ал, қазіргі таңдағы ғылыми техникалық 
прогресс  пен  нарықтық  экономика  заманында 
еңбек  ресурстарының  бәсекелестігі  сахнаға 
шығатындығы  анық.  Мұндағы  бәсекелестік 
талаптары білімге негізделеді.  
Бүгінгі  таңдағы  әлемдік  жаһандану  кезеңін-
дегі білім мазмұнының ұлттық құндылықтарға, 
А. Аширова 

121 
 
Вестник КазНУ. Серия филологическая. №1-2 (141-142). 2013 
 
 
мәдениетаралық ұғым-түсініктерге, ақпараттық 
жетістіктерге,  әрине,  халықаралық  тілдерді  мең-
геру үдерісіне тәуелді екені айқын болып отыр.  
Заман  талабына  сай  жаңа  технология  мен 
қаржы-экономиканың  тілі  болып  есептелетін 
халықаралық  тілдерді  меңгерген  тұлға  (маман) 
еңбек  нарығыныда  басқалардан  озық  тұрады 
әрі  жұмысқа  тез  орналасады.  Бұл  бәсекеге  қа-
білеттіліктің  қатал  қағидаттарының  бірі  болып 
табылады.  Бүгінгі  қоғамның  өзі  осыны  талап 
етіп отыр.   
Бүгінгі  күнде  елімізді  мекендеп  отырған 
барлық ұлттардың тілдерінің дамуына қолайлы 
жағдай  жасалған.  Елдің  көп  ұлтты  халқының 
қажеттіліктерін  қанағаттандыратын  тілдік,  де-
мографиялық  және  саяси  жай-күйді  ескеретін 
тіл саясатын жүргізу ауқымды әрі жауапты іс.  
Тіл саясаты - мемлекеттік ұлт саясатының ажы-
рамас бөлшегі, оның басым бағыты – мемлекет-
тік  тілді  өркендету.  Қоғамның  дамуы  әрі  өзгеруі, 
мәдениетінің өркендеуі тіл деңгейімен  өлшенеді.  
Бүгінде  әлемдегі  бәсекеге  қабілетті  отыз 
елдің  қатарына  кіру  және  жаһандық  эконо-
микаға  ойдағыдай  кірігу  үшін  ағылшын  тілін 
(шет  тілдерін)  меңгеру  қажеттігі  өздігінен  туын-
дап отырғандығын ескерген жөн.  
Шындығында    тұлға  неғұрлым  көп  тіл  біл-
ген  сайын,  соғұрлым  мүмкіндіктері  де  арта 
түседі.  Өз  ана  тілінен  басқа  бір  шет  тілді  мең-
герген  адамның  келесі  тілдерді  меңгеруі  әлде-
қайда  жеңіл  болатынын  психолог  ғалымдар 
дәлелдеген. «Қандай да болмасын бір өзге тілді 
білетін  адамға  екінші  тілді  меңгеру  біріншіге 
қарағанда айтарлықтай жеңіл және тез болады. 
Себебі,  бірінші  өзге  тілді  меңгергенде,  адамда 
ана тіліне қосымша үйренуші тіл сезімі қалып-
тасады,  сонымен  қатар,  жалпы  тіл  ерекшелік-
терін  айыра  білу  қабілеті  дамиды,  осы  қабі-
леттің  арқасында  адам  тек  қана  үйренетін  тіл-
дің  емес,  жалпы  тілдердің  арасындағы  ерек-
шеліктерді айыра алады» - дейді маман ғалымдар.  
Қазақстанда  тілді  үйрену  үшін  жасанды  тіл 
ортасын  жасауға  жақсы  жағдай  жасалған,  се-
бебі  біздің  еліміз  көп  ұлтты  мемлекет  және 
жаһандану  жағдайында  барлық  халықтар  мен 
ұлттардың дәстүрлі мәдениетін сақтай отырып, 
ұлтаралық  келісім  негізінде  ынтымақтастық 
орнатқан. Елбасы Н.Назарбаев: «... Әлемде көп 
ұлтты  елдер  аз  емес.  АҚШ-ты,  Ұлыбритания-
ны, Францияны, Германияны, Ресейді алып қа-
райық.  Бұл  мемлекеттерде  мемлекеттік  тілді 
білмей  өмір  сүруге  және  жұмыс  істеуге  бола 
ма?  Әрине,  жоқ.  Олай  болса  біздің  мемлекеті-
міздің  кереметтігі – мемлекеттік  тілден  бейха-
бар қалпында биліктің де, өнер, білімнің де кез 
келген  саласында  табысты  еңбек  ете  беруге 
болатындығында болды ғой...», - деп жазады. 
Тарихи  деректерге  назар  салсақ, «жетпіс  тілді 
білген»  Әбу  Насыр  әл-Фарабиден  бастап  жеті 
тілді  жетік  меңгерген  көптеген  ұлы  тұлғалар 
баршылық.  Мәселен,  ұлы  ақын  Абай  атамыз 
діни  сауатын  араб  тілінде  ашып,  орыс  тілін  өз 
бетінше  меңгерген  және  де  А.С.Пушкиннің, 
М.Ю.Лермонтовтің  т.б  орыс  классиктерінің 
шығармаларын  ана  тілімізге  «тілге  жатық...» 
етіп аударды. Орыс ұлтының тілін білу арқылы 
ұлан  ғайыр  қазақ  даласына  орыс  мәдениетін 
таратқан.  Бұдан  шығатын  қорытынды  ғалам-
дық жаһандану барысында көштен қалмау үшін 
қоғам талап етіп отырған тілді меңгеру қажет. 
Қазіргі таңда мемлекетімізде білім беру бар-
лық сатысында көптілдік білім беру көзделіп отыр. 
Жоғарыда  мектептерде 1 сыныптан  бастап  ағыл-
шын тілі енгізілетіндігі жөнінде айтып кетттік. 
Яғни, көптілдік білім беру — бұл білім беру бар-
лық  сатыларында  (балабақшада,  мектепте,  жо-
ғары  оқу  орнында)  оқу  пәндерін  екі  немесе  одан 
да  көп  тілдерде  аудармасыз  оқыту,  жас  ұрпақ-
тың әлемдік білім кеңістігінде еркін самғауына 
жол ашатын, жаһандық ғылым негіздеріне үңі-
ліп, өз қабілетін танытуына мүмкіндік береді. 
Қазақстанда  үштілдік  білім  беру  тәжірибе-
сін  әлі  де  болса  шыңдау  қажет.  Әрине,  бұл 
бағдарламаны енгізілгеніне де көп бола қойма-
ғанын  ескеру  қажет.  Әлемдік  білім  беру  іс-
тәжірибесінде  көптілді  немесе  билингвалды 
білім  беру  жаңалық  емес,  мәселен,  АҚШ  пен 
Еуропа  елдерінің  басым  көпшілігінде  аталған 
бағытта  жетістіктерге  қол  жеткен.  Мұнда  мем-
лекеттік  тілді  білу  арқылы  (АҚШ,  Франция, 
Англия,  Германия  елдерінде)  өзге  тілдерді, 
демек,  екінші,  үшінші  тілдерді  меңгеруді  жү-
зеге асыру басшылыққа алынады. 
Қазақстан  Республикасының  жалпыға  мін-
детті  білім  беру  стандарты  тіл  үйренушілерге 
кәсіби  білім  беруде  және  оқу  үдерісінде  көп-
тілдік  білім  беруді  енгізу  мүмкіндігін  қарас-
тырады. Өйткені тілдік  пәндерді  оқу  барысын-
да  білім  алушылар  әр  ұлт  пен  әр  тілдің  өзіне 
тән  ерекшеліктерімен  танысып,  әр  тілдің  ұлт-
тық нормаларының көптүрлілігіне және тілдер-
ге  тән  бұл  ерекшеліктерге  түсіністікпен  қарай-
ды. Көптілдік білім  беру  туралы  айтқанда түр-
лі  тілдер  мен  мәдениеттер  арасындағы  қарым-
қатынастар мәселелеріне баса көңіл бөлу қажет. 
Қазақстан  Республикасының  білім  беру 
жүйесі  әлемде  болып  жатқан  өзгерістермен 
бiрге  бiршама өзгерiп  отыр.  Қазір  педагоги-
ҚазҰУ хабаршысы. Филология сериясы. № 1-2(141-142). 2013
 
Үштұғырлы тіл саясаты  –  ел білім таныту жолы 

122 
 
 
 
ISSN 1563-0223                        Bulletin KazNU. Filology series. №1-2 (141-142). 2013
 
калық  қоғамдастықтың   алдында білім берудің 
жаңа  моделін   құрудың,  оны  тәжірибеден  өт-
кізу  және  енгізу  міндеттері  тұр,  ал  мұның    ең  
басты ұстанымдары «Қазақстан Республикасы-
ның 2015 жылға  дейінгі  білім  беруді  дамыту» 
тұжырымдамасында анықталған. 
 
Әдебиеттер 
 
1 Оразбаева Ф.Ш. Тілдік қатынас. Оқулық. − Алматы: Сөздік – Словарь, 2005. – 272 б. 
2 Тамерьян Т. Ю. Языковая модель поликультурного мира: интерлингвокультурный аспект : дисс… д-ра филол. наук. – 
Нальчик, 2004. – 460 с. – С. 2. 
3 Языковой вкус эпохи. – Спб. : Златоуст, 1999. – 320 с. 
4 Унгутбаева Г.Ш. К проблеме трехъязычия в Казахстане // Материалы научно-практической конференции. — Костанай, 
2010. — С. 209–210. 
5 Государственная программа развития образования Республики Казахстан на 2011–2020 годы. — Астана, 2011. — 63 с. 
 
References 
 
1 Orazbaeva F.Sh. Tіldіk қatynas. Oқulyқ. − Almaty: Sөzdіk – Slovar', 2005. – 272 b. 
2 Tamer'yan T. Yu. Yazykovaya model' polikul'turnogo mira: interlingvokul'turnyj aspekt : diss… d-ra filol. nauk. – Nal'chik, 
2004. – 460 s. – S. 2. 
3 Yazykovoy vkus epohi. – Spb. : Zlatoust, 1999. – 320 s. 
4 Ungutbaeva G.Sh. K probleme trehyazychiya v Kazahstane // Materialy nauchno-prakticheskoy konferentsii. – Kostanay, 2010. 
– S. 209-210. 
5 Gosudarstvennaya programma razvitiya obrazovaniya Respubliki Kazahstan na 2011–2020 gody. – Astana, 2011. – 63 s. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
А. Аширова 

123 
 
Вестник КазНУ. Серия филологическая. №1-2 (141-142). 2013 
 
 
 
 
 
ӘОЖ 654.19(4/9); 002.2(4/9) 
 
Ж.Б. Есенбек 
әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті журналистика факультетінің 
PhD докторанты, Қазақстан Алматы қ.  
Е-mail: 
esenbek.zhumagaly@gmail.com
 
 
Қоғаммен байланыс саласындағы баспасөз қызметі және 
баспасөз хатшысының атқарымдары 
 
Автор  өз  мақаласында  баспасөз  қызметінің  мақсатымен  таныстырады,  маңыздылығын  атап  көрсетеді. 
Қоғаммен  байланыстағы  баспасөз  қызметін  қарастырады.  Баспасөз  қызметінің  әртүрлі  салалардағы 
атқарымдарын  зерттейді.  Америка  Құрама  Штаттарындағы,  Германиядағы,  Ұлыбританиядағы,  Ресейдегі, 
Қазақстандағы  баспасөз  қызметінің  қалыптасу  тарихына  тоқталады.  Баспасөз  қызметіндегі  баспасөз  
хатшысының  қызметтік  міндеттеріне  және  мамандығына  қойылатын  талаптарға  талдау  жасайды.  Баспасөз 
хатшысы  сәтті жұмыс жасай алу үшін игеру керек қасиеттерді атап көрсетеді. 
Түйін сөздер: PR, баспасөз қызметі, баспасөз хатшысы. 
 
Zh.B. Esenbek 
Functions of press services and press secretary in the public relations 
 
The article discusses the role of the press-service public relations and analyzes the function of the press-secretary. 
The author devotes special attention to the fact that the history of the press-service of each country has developed in 
different ways and as a justification, he analyzes the history of the press services of the United States, Germany, 
Great Britain, Russia and Kazakhstan. Stresses the importance of the press-secretary and lists the characteristics of its 
specialty. Analyze the duties and requirements that are put to the press-secretary.  Emphasizes the necessary qualities 
for successful works of press-secretary.  
Keywords: PR, press-service, press-secretary. 
 
Ж.Б. Есенбек 
Функций пресс-службы и пресс-секретаря в сфере связи с общественностью 
 
В статье рассматривается роль пресс-службы в сфере связи с общественностью, а также анализируются 
функции  пресс-секретаря.  Автор  особое  внимание  уделяет  тому,  что  история  развития  пресс-службы  в 
каждой  стране  сложилась  по-разному,  и  в  качестве  обоснования  он  анализирует  истории  пресс-службы  в 
США,  Германии,  Великобритании,  России  и  Казахстане.  Подчеркивает  важность  пресс-секретаря  и 
перечисляет    характерные  черты  его  специальности.  Анализируются  служебные  обязанности  и  требования, 
которые  ставятся  к  пресс-секретарю.  Подчеркивает  необходимые  качества  для  успешной  работы  пресс-
секретаря.  
Ключевые слова: PR,  пресс-служба, пресс-секретарь. 
 
___________________________
 
Кіріспе.  Баспасөз  қызметі – PR қызметіне 
жатады.  Баспасөз  қызметінің  атқарымдары  сан 
қырлы. Баспасөз  қызметінің  мақсаты – ұйым-
ның  жетістіктері,  ұйымның  көзқарасында  осы 
ортаға қажетті мінез-құлықпен қамтамасыз ету 
үшін ішкі және сыртқы әлеуметтік, саяси, пси-
хологиялық  орта  құру,  ұйымның  бет-бейнесін 
қалыптастыру, дағдарысты жеңу. БАҚ-ғы мәлі-
меттерді  қадағалау,  брифингтер  мен  баспасөз 
мәслихаттарын  ұйымдастыру,  баспасөз  хабар-
ларын  дайындау,  талдадамалы  мақалалар  әзір-
леу, БАҚ-пен байланыс орнату, жағымды имидж 
қалыптастыру,  қызығушылықтарды  алға  тарта 
отырып, PR науқандарына  қатысу,  теле-радио 
сюжеттер әзірлеу болып саналады. 
Баспасөз  қызметін  ұйымдастыруды  зерттеу-
ші  С.В.  Белковскийдің  зерделеуінше,  баспасөз 
қызметі фирманың, ұйымның қызметі туралы ақ-
парат тарату мақсатында жұмыс істейтін, бұқа-
ралық  ақпарат  құралдарымен  өзара  қарым-қа-
тынас  құралы  ретінде  қарастырады. [1, 7]. Ал, 
PR-ғы  баспасөз  қызметін  институттар  ретінде 
жіктеген  зерттеуші  ғалым  А.Ф.  Невоструеваның 
пайымдауынша, баспаcөз қызметтері мемлекет-
тік ақпараттық және коммуникациялық саясат-
та,  жергілікті  өзін-өзі  басқару  мекемелерінде, 
коммерциялық  құрылымда  және  қоғамдық 
ұйымдарда негізгі рөл атқарады. [2, 4]. 
Тақырыптың  зерттелу  деңгейі.  Қоғаммен 
байланыстағы  баспасөз  қызметі  ғалымдардың  
ҚазҰУ хабаршысы. Филология сериясы. № 1-2(141-142). 2013
 
Қоғаммен байланыс саласындағы баспасөз қызметі және баспасөз хатшысының атқарымдары 

124 
 
 
 
ISSN 1563-0223                        Bulletin KazNU. Filology series. №1-2 (141-142). 2013
 
қызығушылығын  тудырып  отырса  да  кешенді 
ғылыми-теориялық  деңгейдегі  арнайы  реттелу 
жағынан толық зерттелмеген. Қоғаммен байла-
ныстағы баспасөз қызметінің мәселелерін зерт-
теу  бағытында  ресейлік  зерттеушілер  мен  бір-
шама  отандық  ғалымдар    өз  еңбектерінде  тоқ-
талып  өтті.  Олардың  қатарына  атап  айтқанда: 
С.В.  Белковский,  А.Ф.  Невоструева,  Г.Н.  Тата-
ринова,  П.А.  Полоницкий,  Н.Н.Бакунина, 
Б.Б.Безменов.  Д.А.  Скибицкиий  және  С.К.  Ко-
зыбаев,  Л.П.  Нода  А.В.  Рожков  т.б.  зерттеу-
шілерді жатқызуға болады.  
Баспасөз  қызметі  қайда  және  қашан  құрыл-
ғандығын  айта  кеткеніміз  жөн.  Бұл  қызметтің 
даму  тарихы  әр  мемлекетте  алуан  түрлі.  Көп-
теген  ғалымдар  баспасөз  қызметі  Ұлыбрита-
нияда  қалыптасты  деген  пікірлер  білдіреді. 
Алайда баспасөз қызметі Германия мемлекетін-
де ең алғаш пайда болды  деген тың деректерді  
ұсынамыз. 
Германия.  Баспасөзді  өз  жағына  қарату  қа-
жеттілігі бұқара ақпарат құралдарының дамуы-
ның бастапқы кезеңінде пайда болды. Ең алғаш 
бұл  қажеттілікті  саясаткерлер  мен  басшылар 
түсінді. 1816 жылы  Прусс  королі  Август  фон 
Хандерберг  кезінде  Әдеби  бюро  бар  болатын. 
Оның міндетіне басылымдық мақалалар үлгіле-
рін  жасау және  соларға қатысты  пікірлерді жазу 
кірді.  Баспасөзге  Пруссия  мемлекетінің  қызы-
ғушылығы  белсенді  және  өте  жоғары  болды. 
Негізінен  бұл  мекеме  баспасөзді  басқару  және 
оның  хабарламалары  билік  пікірімен  келісті 
болуына  арналды. 1893 жылы  неміс  фирмасы 
«Крупп»-та  баспасөз  орталығы  пайда  болды. 
Аталмыш  баспасөз  орталығы  сол  кезеңде  кеңі-
нен танымал еді. Оның қызметі фирманың гүл-
денуіне қолдау көрсету болып табылды. Баспа-
сөз  орталығы,  ақпараттық  себептердің  пайда 
болуына байланысты шығармашылық әдістерді 
қолдана  отырып,  фирма  жетістіктеріне  бүкіл 
әлемдік  қоғамның  назарын  аудару  болып  са-
налды. 
АҚШ. XIX ғасырды, АҚШ-та баспа агенттік-
тер  кезеңімен  байланысты  «паблисити  дәуірі» 
(паблисити-тауарды  бұқаралық  ақпарат  құрал-
дарында  жарнамалау  арқылы  оған  деген  сұра-
нымды  ынталандыру  қызметі)  деп  қабылдауға 
болады.  Ірі  қалалардың  пайда  болуы,  тұрғын-
дардың  қалалануы  (урбанизациялануы),  сауат-
тылықтың  өсуі  баспасөз  аудиториясының  оқыр-
мандарын көбейтті. Қоғаммен байланыс бойын-
ша  баспасөз  қызметінің  немесе  бөлімдерінің 
қызметі әр салада қажетті болып табылды. XIX 
ғасырдың 30-шы  жылдары  ең  бірінші  кәсіби 
баспасөз  хатшысы  (оны  кейбір  тарихшылар 
солай  деп  атайды),  бұрынғы  тілші,  АҚШ-тың 
президенті  Э.Джексонның  көмекшісі  болған–
А.Кендалл өзін кеңінен танытты. Ол президент-
тің  сөздерін  жазды,  көп  жағдайда  оның  кеңес-
шісі  болды,  тіпті  шынайы  саясатқа  өз  әсерін 
тигізді.  А.Кендалл  өз  бастығына  ірі  корпора-
циямен  ақпараттық  жанжалды  жеңіп  шығуға 
көмектесті  және Э.Джексонның имиджнің ны-
ғаюын қамтамасыз етті. 
Ұлыбритания. Британдық басшылық бірінші 
Дүниежүзілік соғыс кезеңінде қоғаммен байла-
ныс  жұмысын  белсендендіре  бастады. 1918 
жылы  корольдің  тұсында  баспасөз    хатшысы-
ның  орны  тағайындалды.  Кейінірек  министр-
ліктерде  баспа  жұмысының  өкілдері  пайда 
болса, ал 1933 жылы Британияның пошта қыз-
меті  тұсында PR бөлімі  пайда  болады.  Алғаш-
қы жылдары баспасөз қызметі бойынша жұмыс 
жасады, яғни ақпараттық қызмет атқарды.  
Ресей.  1985-1991  жылдары  КСРО-да  билік 
жүйесінің  өзара  қарым-қатынасының  ауысуы 
кезінде  бұқаралық  ақпарат  құралдарына  цен-
зура  болды.  Ресейде PR қызметі  шетелден  кө-
шіріліп  алынды. PR жобалар  және  ақпараттық 
науқандарды  КСРО  Сыртқы  Істер  Министрлі-
гінде  баспасөз  орталығы,  ТАСС  және  АПН 
мемлекеттік  ақпараттық  агенттіктері,  мемле-
кеттік теле және радиолар атқарды.  
Екінші  Дүниежүзілік  соғыстың  басында 
журналисттермен жұмыс бөлімшелері көптеген 
мемлекеттік  ведомстваларда,  қарулы  күштерде 
пайда болады. [3, 5-8]. 
Қазақтан.  Қазақстан  Компартиясы  ОК-нің 
баспасөз  орталығын  ұйымдастыру  туралы  ше-
шім 1990 жылы 7-тамызда қабылданды. Баспа-
сөз-мәслихаттары мен брифингтер өткізу орын-
дары, Алматы қаласындағы  «Достық» мейман-
ханасы  болды.  Баспасөз  мәслихаттарын  ұйым-
дастыру  айына  бір  рет,  қалған  уақыттары  қа-
жеттіліктерге  байланысты  қарастырылды.  Бас-
пасөз хатшысының жетекшісі және төрт кеңес-
шіден  тұратын  жаңа  құрылымдық  бөлімшенің 
штаты бекітілді.  1990 жылдың 12 қыркүйегін-
де  ең  алғаш  рет  саяси  биліктің  баспасөз  хат-
шысы  тағайындалды.  Бұл  қызметті  Е.Ш.  Шай-
мерденов атқарды. [4, 7]. 
Бүгінгі күнде баспасөз қызметі барлық билік  
құрылымдарында,  қаржылық-өндірістік  топтар-
да, банктерде, коммерциялық және коммерция-
лық  емес  ұйымдарда,  партияларда,  қоғамдық 
қозғалыстарда,  ойын-сауық  орталықтарында, 
спорт  клубтарында,  тіпті  бұқаралық  ақпарат 
құралдары үшін де қолданылады. Баспасөз қыз-
Ж.Б. Есенбек 

125 
 
Вестник КазНУ. Серия филологическая. №1-2 (141-142). 2013 
 
 
метінің  құрамы,  мекеменің  немесе  ұйымның 
қызығушылығы  мен  мүмкіншілігіне  байланыс-
ты төмендегідей әртүрлі болуы мүмкін: 
 
баспасөз қызметінің жетекшісі; 
 
баспасөз орталығының жетекшісі; 
 
баспасөз қызметінің қызметкері; 
 
баспасөз орталығының қызметкері; 
 
ақпараттық  жұмыспен  тікелей  байла-
нысты мамандар; 
 
Бас PR бөлімінің жетекшісі; 
 
PR бөлімінің қызметкері; 
 
баспасөз хатшысы; 
 
PR маманы. 
Баспасөз  қызметінің  атқарымдарын  атқару-
шы  маманды – «баспасөз  хатшысы»  деп  атай-
мыз. Баспасөз хатшысы – («press-secretary» ағыл-
шын  сөзі)  жеке  тұлғаның  немесе  кез  келген 
органның  баспа  және  қоғаммен  байланыс  жө-
ніндегі арнайы өкілі. [5, 318]. 
Ресейлік  зерттеуші  П.А.Полоницкийдің  пі-
кірінше,  баспасөз  қызметіне  немесе  баспасөз 
хатшысынның  біліктілік  қабілетіне  қойылатын 
талаптардың  мәнісі  мынада:  ашықтылық,  ақ-
паратты  жаңартып  отыру  жиілігі  және  артық-
шылығы,  легитимділік  және  журналисттерді  
аккредитациялау  ережелерінің  адалдылығы, 
жеделділік және БАҚ редакциясының сұраныс-
тарына  толық  жауап,  журналистермен  қақты-
ғыстарға  деген  жиілік,  БАҚ-тың  жоспар  және 
келешегі  жөнінде  ақпараттандыруындағы  же-
делділік.[6,3].  Көпшілік  баспасөз  хатшысының 
қызметін, күрделілік  дәрежесі бойынша екінші 
орында  деп  санайды.  Себебі,  ол – ұйымның  
«дауысы» және «имидж жасаушысы». Бұл ұйым 
аппаратының  қорғаушысы,  жетекшіге  түсінік-
теме беретін маман болып табылады.  
Баспасөз  хатшысының қызметтік міндет-
теріне  және мамандығына қойылатын талап-
тар: 
Баспасөз хатшысы қызметінің мағынасы  әр-
түрлі  бағытталған  қызығушылықтар  тіркесін 
білдіреді. Ол екі қарама-қарсы коммуникативті 
ортада  «өзіндік»  мағынасын  ашуы  тиіс:  «заң-
ды» (официальный) және «журналистік» болып 
бөлінеді.  Кез  келген  басшылық  аппараттары 
БАҚ мониторингтарын жүргізетін, бір жағынан 
парламент  қызметінің  аясында  ақпараттық  ке-
ңістік тудыра алатындай мықты маманды қажет 
етеді. 
Стивен  Хесс  «Үкімет  пен  басылымның  ара-
сындағы  байланыс» атты кітабында: «БАҚ-пен 
байланыс  бойынша  өкілдерге  шыдамдылық, 
қайырымдылық, есте сақтау қабілетінің мықты 
болуы, сыпайылық, стресс шарттарында тұрақ-
тылық,  адам  психологиясын  түсіне  білу,  бол-
жай  білу  қабілеті  және  процедуралық  бөлшек-
терді  құрай  алатын  қабілеттері  болуы  қажет» 
деп  жазады.  Сол  сияқты  айғақтарды  тез  еске 
сақтау  қабілетінің  өте  жоғары  болуы  өте  ма-
ңызды. Заңды өкіл әртүрлі жағдайларда әрекет 
ете  алуы  керек,  бір  уақытта  бірнеше  тапсыр-
маны  орындап  үлгеруі  шарт,  оған  әрдайым 
кедергі  келтіріп  отырса  да  тез  жұмыс  жасай 
алатын,  тілшілерге  деген  қарым-қатынасы 
олардан  қалыс  қалмау  және  ешкімді  алаламау 
болып  табылады.  Одан  басқа,  ресми  өкіл, 
жоғары  дәрежелі  әдеп  адамы  болуы  тиіс.  Сол 
сияқты  баспасөз  хатшысы  өзіне  және  басқа 
қызметкерге  сенім  артуы  қажет.  Баспасөз  хат-
шысының  тиімді  жұмысы  үшін  оған  баспаның 
сенім  артқаны  дәл  солай  маңызды.  Жеке  қа-
сиеттердің ішінде көбінесе басқаны баурап алу, 
әртүрлі  деңгейдегі  адамдармен  сәтті  тіл  таба 
білу  маңызға  ие,  Қайырымдылық,  жеке  ұйым-
дастырушылығы,  әзілқойлық,  барлық  осы  се-
кілді  қасиеттер  сәтті  жұмыс  істеу  үшін  баспа-
сөз  хатшысына  қажет  қасиет  саналады.  Ұзақ 
уақытқа  созылатын  стресске  шыдай  алатын, 
жұмыстан кейбір кездері жайырақ шығуға және 
қалыпқа  түспеген  жұмыс  күніне  төзе  алатын 
қасиеті болуы керек. Сондықтан, адамның жеке 
қалауы  мен  мамандығы  сәйкес  келгені  өте 
дұрыс.  Баспасөз  хатшысының  ұйымдастыру-
шылық таланты және алдыға қойылған тапсыр-
малар  орындалуы  үшін  жаңа  дем  беріп,  өзіне 
бағынатын  қызметкерлерді    қуаттандыратын 
қабілетке  ие  болуы  шарт.  Бұл  үшін  баспасөз 
хатшысының  өзі  өз  жұмысының  құралдарын 
жақсы  көруі  және  білуі  міндетті. PR маман-
дығының  қай саламен айналысатындығына қа-
рамастан,  баспасөз  хатшысы    сәтті  жұмысы 
үшін  сала  бойынша  келесі  қасиеттерге  бейім 
болуы шарт: 
  Сала қызметін білу. Ол әрқашан ақпарат 
аясында болуы керек. Құрылымды білу, арнайы 
ұйым,  соңғы  үрдістерді  түсіну  жетістікті  сала-
ның кілті. 
  Коммуникативтік  білім.  Бұқара  ақпарат 
құралдарының  жұмыс  процессін  түсіну,  әлеу-
меттік  және  басқа  да  базалық  білімнің  болуы 
аса  маңызды.  Сонымен  қатар  маңызды  рөл 
атқаратын журналисттік қасиет (мәтін сөздерін, 
мақала, баспасөз-релиз, баспасөз-киттерді жаза 
білу және т.б). 
  Техникалық  білім.  Негізгі  бағдарлама-
лармен  жоғары  білімді  пайдаланушының  дең-
гейінде  компьютермен  жұмыс  жасай  білу. 
Жұмыста ғаламторды пайдалана алу. 
ҚазҰУ хабаршысы. Филология сериясы. № 1-2(141-142). 2013
 
Қоғаммен байланыс саласындағы баспасөз қызметі және баспасөз хатшысының атқарымдары 

126 
 
 
 
ISSN 1563-0223                        Bulletin KazNU. Filology series. №1-2 (141-142). 2013
 
  Әртүрлі  білімге  бай  болу.  Әлемде  болып 
жатқан жаңалықтар мен өзгерістерден хабардар 
болу, мемлекетте не болып жатқандығын білуге 
тиіс. 
  Бюрократиялық  білім.  Бюрократиялық 
аппараттың  қалай  жұмыс  жасайтындығын  тү-
сінбей  тұрып  аппаратты  өзіңе  жұмыс  жасату 
мүмін емес. 
  Басқарушылық  дағды.  Қажетті  дағды-
ларын  болмай  тұрып  ұйымда  жоғары  деңгейге 
көтеріліп,  басқаларға  өз  сөзіңді  орындата  білу 
мүмкін емес. 
  Адамдардың  тілін  тауып,  өзара  тез  қа-
рым-қатынасқа түсе алу қабілеті. 
  Сенім. Жиі ұшырасып тұратын жағдайда 
жетекші  немесе  қызмет  бабымен  мамандас 
адам оңаша ақпаратты сеніп бөліседі. Ол адам-
дардың  сенімінен  шығуға  болмайды. [7, 110-
113]. 
Ал,  зерттеуші  ғалымдар  Б.Б  Безменов,  
Д.А.  Скибицкиий – баспасөз  қызметі  мен  бас-
пасөз  хатшысының  бұқаралық  ақпарат  құрал-
дарымен  қарым-қатынасын  төмендегідей  жік-
тейді: 
Бұқаралық  ақпарат  құралдары  мен  баспасөз 
қызметінің қарым-қатынас механизмі халықпен 
тығыз  байланыстырушы  болып  табылады,  се-
бебі, БАҚ арқылы қажетті ақпарат таратылады 
және  кері  байланыс  орнатылады.  Осыған  бай-
ланысты  қоғамдық  пікірдің  жағдайы  туралы 
және  жергілікті  билік    ұйымдарына  деген  шы-
найы  бағалар  туралы  ақпарат  пайда  болады. 
БАҚ-пен  нақты  бір  ұйым  арасындағы  тығыз, 
өзара  қарым-қатынас  негізінде  сенім,  ашық-
тылық, сыйластық болуы қажет. Баспасөз қыз-
метінің  мамандары  журналистикада,  редакция 
жұмысында,  басылым  өндірісі  саласында,  ра-
дио  және  теледидар  жұмысында  білікті  болуы 
қажет.  Олар  баспасөз  беттеріне  жарияланатын 
мәліметтерді дайындай білулері қажет. 
Баспасөз хатшысы: 
  Баспасөз хатшысы әрдайым БАҚ-пен бай-
ланыс  орнату  үшін  ашық  және  қол  жетімді 
болуы тиіс.  
  БАҚ  ұйымдарында  өткізіліп  жатқан  ме- 
 
рекелік  іс-шаралар  жөніндегі  ақпараттар  жайын-
да хабардар болуы тиіс. 
  Баспасөз  қызметінің  құрамын  қалып-
тастыру және оның жұмысын ұйымдастыр. 
  Фирмалық сувенирлі өнім, стиль жасауға 
атсалысу  (бланктар,  визиткалар,  плакаттар, 
сувенирлік  күнтізбелер,  буклеттер,  брошюро-
лар және т.б). 
  БАҚ-та  басылып  шыққан  барлық  мате-
риалдарды  бақылау  (мониторинг)  және    оны 
зерттеп, оқып үйрену және мұрағатта сақтау. 
  БАҚ  мәліметтер  базасын  қалыптастыру 
және  БАҚ  нарығында  болып  жатқан  өзге-
рістерді бақылау. 
  Журналисттер  ұйымының  аймақтық  бө-
лімімен серіктес болу. 
  Қоғамдық  ұйымдардың  баспасөз  қыз-
меттерімен бірге жұмыс істеу және сәйкесінше 
әртүрлі бағыттағы науқандар өткізу. 
  Баспасөз хабарламаларын жазу. 
  Баспасөз хатшысы жетекшіге тікелей кіре 
алуы  керек.  Заң  шығаратын  билік  органының 
жасап  жатқан  істері,  оның  мықты  және  әлсіз 
жақтары  туралы  толықтай  ақпарат  білуге  құ-
қылы. 
  Баспасөз  хатшысы  заң  шығаратын  билік 
ұйымының басқа аппарат бөлімшелерінен шап-
шаң  түрде  ақпараттық  саясатты  жүзеге  асыру 
үшін  кез-келген  қажетті  ақпаратты  алуға  мін-
детті. [ 8, 21]. 
Қорытынды.  Өкінішке  орай,  бұл  жұмысты 
іздеушілер  де,  осы  жұмысты  берушілер  де 
баспасөз  хатшысының  қызметін  жақсы  түсіне 
бермейді және баспасөз  хатшысына өзінің қыз-
мет  барысындағы  міндеттерін  орындауға  қа-
жетті білімі  жетіспейді. Әлі күнге дейін кейбір 
жетекшілер  қоғаммен  байланысты  қалыптас-
тыруды жеке айрықша құзірет деп санаса, кей-
бір  адамдар  қоғамның  назарын  даулы  сұрақ-
тарға  аудару  деп  санайды.  Расында  баспасөз 
қызметі  мен  баспасөз  хатшыларының  атқа-
рымдары ұйымдар мен  мекемелер  үшін  ауадай 
қажет.  Олай  болса,  баспасөз  қызметі  мен  бас-
пасөз  хатшысы  атқарымдарын  зерттеу  аса  ма-
ңызды. 
 
Әдебиеттер 
 
1  Белковский  С.В.  Организация  работы  пресс-службы.  Уч.-метод.  комплекс  по  курсу  "Организация  работы  пресс-
службы". – Н.Новгород: Нижегородского университета, 2005. – 7 с. 
2  Невоструева А.Ф. Институтиализация пресс-служб в системе связей с общественностью. –  Екатеринбург. 2009. – 4 с. 
3  Татаринова Г.Н. Современная пресс-служба.  –  Омск, 2007.  – 5-8c. 
4  Е.Шаймерденулы.  Из  истории  первых  пресс-служб  Казахстана. «Актуальные  проблемы  функционирования  пресс-
служб  и PR-структур  государственных  и  коммерческих  организации  Казахстана».  Материалы  международной  научно-
практической конференции // . – Алматы. . –  2011.  – С 7. 
Ж.Б. Есенбек 

127 
 
Вестник КазНУ. Серия филологическая. №1-2 (141-142). 2013 
 
 
5  Козыбаев  С.К.,    Нода  Л.П.,  Рожков  А.В.  Журналистика  Казахстана.  Энциклопедия.  Серия  «Отечественная  жур-
налистика». // Экономика,  –  Алматы.  2006.  – 318 c. 
6  Полоницкий П.А. Пресс-службы и гласность. – М.: «Юридический Мир», 2006.  – 3 с. 
7  Бакунина  Н.Н.  Пресс-служба  в  законодательных  органах  власти  субъектов  Российской  Федераций. – Тюмень.: 
Вектор Бук, 2008.  –  110-113 c. 
8  Безменов  Б.Б.,  Д.А.  Скибицкиий.  Организация  пресс-службы  исполнительных  органов  власти.  Методические 
пособие. ВолГУ.  –  Волгоград. 2002.  – 21 c. 
 
References 
 
1  Belkovskiy S.V. Organizatsiya raboty press-sluzhby. Uch.-metod. kompleks po kursu "Organizatsiya raboty press-sluzhby". 
– N.Novgorod: Nizhegorodskogo universiteta, 2005. – 7 s. 
2  Nevostrueva A.F. Institutializatsiya press-sluzhb v sisteme svyazey s obschestvennost'yu. –  Ekaterinburg. 2009. – 4 s. 
3  Tatarinova G.N. Sovremennaya press-sluzhba.  –  Omsk, 2007.  – 5-8c. 
4  E.Shaymerdenuly. Iz istorii pervyh press-sluzhb Kazahstana. «Aktual'nye problemy funktsionirovaniya press-sluzhb i PR-
struktur gosudarstvennyh i kommercheskih organizatsii Kazahstana». Materialy mezhdunarodnoy nauchno-prakticheskoy 
konferentsii //. – Almaty. . –  2011.  – S 7. 
5  Kozybaev S.K., Noda L.P., Rozhkov A.V. Zhurnalistika Kazahstana. Entsiklopediya.  Seriya «Otechestvennaya 
zhurnalistika». // Ekonomika,  –  Almaty.  2006.  – 318 c. 
6  Polonitskiy P.A. Press-sluzhby i glasnost'. – M.: «Yuridicheskiy Mir», 2006.  – 3 s. 
7 Bakunina 
N.N. 
Press-sluzhba 
v zakonodatel'nyh organah vlasti subektov Rossiyskoy Federatsiy. – Tyumen'.: Vektor Buk, 
2008.  –  110-113 c. 
8  Bezmenov B.B., D.A. Skibitskiiy. Organizatsiya press-sluzhby ispolnitel'nyh organov vlasti. Metodicheskie posobie. VolGU.  
–  Volgograd. 2002.  – 21 c. 
 
 
 
 
  
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
ҚазҰУ хабаршысы. Филология сериясы. № 1-2(141-142). 2013
 
Қоғаммен байланыс саласындағы баспасөз қызметі және баспасөз хатшысының атқарымдары 

128 
 
 
 
ISSN 1563-0223                        Bulletin KazNU. Filology series. №1-2 (141-142). 2013
 
 
 
 
УДК 81’322:81’42 
 
А.М. Тютебаева 
Докторант  PhD 3 курса Казахского университета международных отношений и  
мировых языков  им. Абылай хана, г. Алматы, Казахстан 
E-mail: 
kukeshka@mail.ru
 
 
Современные казахстанские массмедиа: перспективы и развитие 
 
Эта  статья  посвящена  состоянию  СМИ  в  Казахстане  на  современном  этапе.  В  Казахстане  заре-
гистрировано 8 248 средств массовой информации (активно действуют 2 513 СМИ), 212 электронных средства 
массовой  информации,  распространяются 2 392 средства  массовой  информации  иностранных  государств,  а 
также  зарегистрировано  более 9000 доменных  имен  в  домене KZ. 85% СМИ  являются  неправительствен-
ными.  На 11 языках  наций  и  народностей,  проживающих  в  стране,  публикуются  газеты  и  журналы,  транс-
лируются  теле-  и  радиопрограммы.  Кроме  основных  языков  (казахского  и  русского),  СМИ  выходят  на 
украинском, польском, немецком, корейском, уйгурском, турецком, дунганском и других языках. СМИ этни-
ческих меньшинств получают финансовую поддержку от правительства. С момента обретения независимости 
и  суверенитета    Республика  Казахстан  приступила  к  проведению  коренных  преобразований  в    сфере 
массовой информации и особое внимание уделяла законодательному обеспечению прав и свобод граждан. 
Ключевые слова: СМИ, массмедиа, домен. 
 
A.M. Tutebayeva 
Contemporary Kazakhstani mass media: opportunities and development 
 
This article is about the structure and content of contemporary Kazakhstani mass media, it is totally different 
from that of the mass media of the Soviet era. Registered in Kazakhstan 8248 Media (2,513 are active media), 212 
electronic media, distributed 2,392 media of foreign countries, and registered more than 9,000 domain names in the 
KZ. 85% are non-governmental media. In 11 languages, nations and ethnic groups living in the country, publish 
newspapers, magazines and broadcast television and radio programs. In addition to the major languages (Kazakh and 
Russian), the media overlook the Ukrainian, Polish, German, Korean, Uighur, Turkish, Dungan and other languages. 
Media ethnic minorities receive financial support from the government of Kazakhstan. Since its independence and 
sovereignty of the Republic of Kazakhstan has embarked on a radical transformation in the field of media and paid 
special attention to the legislative support of the rights and freedoms of citizens. 
Keywords: mass media, domain. 
 
А.М. Тютебаева 
Қазіргі қазақстандық массмедиа: болашағы және дамуы 
 
Бұл мақалада қазiргi кезеңдегі Қазақстанның БАҚ жағдайы айтылады. Қазақстанда (2 513 БАҚ белсене 
қызмет  жасайды)  бұқаралық  ақпараттың 8 248 құрал-жабдығы,  бұқаралық  ақпараттың 212 электрондық 
құрал-жабдығы  тiркелген, 9000-дай  домна KZ доменде  ие  болуға  тiркелген  шет  мемлекеттер 2 392 бұқа-
ралық ақпарат құралы тарайды. 85% БАҚ үкiметтiк емес болып көрiнедi. 11 тiлді ұлтқа және елде тұратын 
халыққа газет жарияланады және журнал, радиопрограммамен хабарланады. Қазақ және орыс негiзгi тiлдер, 
БАҚ-тан басқа украйындық, тағы басқа дүнген немiс, кәрiс, ұйғыр, түрiк тілдерінде шығады. Этникалық аз-
шылықтардың БАҚ-ы үкiметтен қаржы қолдауын алады. Тәуелсiздiктiң тауып алуын сәттен және егемендiк 
Қазақстан  Республика  бұқаралық  ақпаратты  салада  байырғы  өзгертулердi  жүргiзуге  бастады  және  ерекше 
iлтипат заң шығарушы құқығын қамтамасыз етудi зер салды. 
Түйін сөздер: бұқаралық ақпарат құралдары, домен. 
____________________________
 
СМИ,  или  масс-медиа,  представляют  собой 
относительно  новый  социальный  институт, 
функция  которого  заключается  в  производстве 
и  распространении  знаний  в  самом  широком 
смысле этого слова [1,19]. 
Медиа  являются  конгломератом  структур 
частного  бизнеса;  это  особый  вид  социальной 
деятельности;  главная  задача  медиа – осу-
ществлять  своего  рода  представительство  тех  
или  иных  точек  зрения,  взглядов  и  позиций; 
СМИ – это продукт соответствующих правовых 
регламентаций,  включая  и  регламентации  и  в 
отношений  их  экономической  деятельности; 
медиа – это  социальный  институт,  выполняю-
щий  важные  общественные  задачи,  но  это 
также, если угодно, некоторое средство распро-
странения рекламы [2,5]. 
СМИ, масс-медиа, - общее обозначение всех 
А.М. Тютебаева 

129 
 
Вестник КазНУ. Серия филологическая. №1-2 (141-142). 2013 
 
 
форм коммуникации, ориентированных на мас-
совую  аудиторию.  Сюда  традиционно  вклю-
чают  газеты,  журналы,  кино,  радио,  телевиде-
ние,  популярную  литературу  и  музыку,  а  в 
последние  пару  десятилетий - и  новые  элек-
тронные медиа, в том числе и Интернет. 
С момента обретения независимости и суве-
ренитета   Республика  Казахстан  приступила  к 
проведению коренных преобразований в  сфере 
массовой  информации  и  особое  внимание  уде-
ляла  законодательному  обеспечению  прав  и 
свобод  граждан.  Прежде  всего  это  связано  с 
пониманием того факта, что наличие развитых, 
организационно  сильных  и  свободных  средств 
массовой  информации  является  одним  из  ос-
новных показателей демократического общества. 
Так, согласно казахстанскому законодательству 
запрещено  любое  вмешательство  в  деятель-
ность СМИ, если она не противоречит закону, а 
Конституция  страны  впрямую  запрещает  цен-
зуру. 
Характеризуя  развитие  информационного 
рынка  Казахстана,  начиная  с  момента  обрете-
ния  им  независимости,  можно  выделить  не-
сколько условных этапов. 
Первый  этап – постсоветский,  преимущество 
государственной монополии на средства массо-
вой  информации  (до 1992 года),  когда  прак-
тически не существовало независимых СМИ. 
Второй этап – этап становления и роста (1992 
- 1996 годы),  определенный  отход  государства 
от  безусловного  доминирования  на  информа-
ционном пространстве и бурное развитие него-
сударственных  (частных,  корпоративных   и 
т.д.)  СМИ,  сокращение  доли  государственных 
СМИ в общем количестве. 
Третий  этап – либеральный,  характеризую-
щийся  качественными  и  количественными  из-
менениями на рынке масс-медиа, массовой при-
ватизацией  бывших  государственных  СМИ, 
полиграфических  предприятий,  переходом  от 
государственного  финансирования  и  дотирова-
ния  средств  массовой  информации   к  государ-
ственному  заказу  на  проведение  государствен-
ной информационной политики. Этот этап раз-
вития  отечественного  информационного  про-
странства начался в 1996 - 1997 гг.  
Сегодня  можно  утверждать,  что  информа-
ционный  рынок  Казахстана  вступил  в  фазу 
стабильного роста.  
То,  что  в  стране  уже  существует  целый  ряд 
достаточно крепких и сильных СМИ, информа-
ционных  медиахолдингов,  является  одним  из 
безусловных достижений проводимых социаль-
но-экономических и демократических преобра-
зований.  
В  Казахстане  в  Конституции  страны  гаран-
тирована  свобода  слова  и  творчества,  запре-
щена цензура, закреплено право каждого полу-
чать и распространять информацию любым, не 
запрещенным  законом  способом.  Вместе  с  тем 
существуют и ограничения, принятые в между-
народной  практике.  Пунктом 3 статьи 20 Кон-
ституции  РК  не  допускается  пропаганда  или 
агитация  насильственного  изменения  консти-
туционного строя, нарушения целостности Рес-
публики,  подрыва  безопасности  государства, 
войны,  социального,  расового,  национального, 
религиозного,  сословного  и  родового  превос-
ходства, а также культа жестокости и насилия. 
Указанные  свободы,  права  и  ограничения  вос-
произведены  и  в  статье 2 Закона  РК  «О  сред-
ствах массовой информации». 
Одним  из  важнейших  инструментов  реали-
зации  прав  и  свобод  граждан  на  информацию 
являются масс-медиа. В Казахстане за прошед-
шие  годы  проведены  кардинальные  преобра-
зования в сфере деятельности средств массовой 
информации.  Произошло  разгосударствление 
сектора СМИ, результатом чего стало то, что на 
сегодня  более 80% СМИ  являются  негосу-
дарственными. Либерализация и рыночные ре-
формы  привели  к  количественному и качествен-
ному росту СМИ. Казахстан сегодня по темпам 
развития  СМИ  опережает  большинство  стран 
Центральной  Азии  и  Закавказья.  О  лидерстве 
Казахстана по развитию медийной инфраструк-
туры говорит факт проведения в стране ежегод-
ного Евразийского медиа-форума. 
В Казахстане зарегистрировано 8 248 средств 
массовой  информации  (активно  действуют 2 
513  СМИ), 212 электронных  средств  массовой 
информации, распространяются 2 392 средства 
массовой информации иностранных государств, а 
также  зарегистрировано  более 9000 доменных 
имен в домене KZ. 85% СМИ являются непра-
вительственными.  
На 11 языках  наций  и  народностей,  прожи-
вающих  в  стране,  публикуются  газеты  и  жур-
налы,  транслируются  теле-  и  радиопрограммы. 
Кроме  основных  языков  (казахского  и  рус-
ского), СМИ выходят на украинском, польском, 
немецком,  корейском,  уйгурском,  турецком, 
дунганском  и  других  языках. СМИ  этнических 
меньшинств  получают  финансовую  поддержку 
от правительства. 
В  Казахстане  динамично  развиваются  Интер-
нет и кабельное телевидение. Современные ин-
Современные казахстанские массмедиа: перспективы и развитие 

130 
 
 
 
ISSN 1563-0223                        Bulletin KazNU. Filology series. №1-2 (141-142). 2013
 
формационные  технологии  широко  исполь-
зуются на информационном рынке. Националь-
ные  ТВ  и  радиостанции  транслируются  через 
национальную  спутниковую  систему.  В 2002 
году  был  создан  спутниковый  канал CaspioNet 
(оператор Eutelsat). На всей территории Респуб-
лики  посредством  кабельного  и  спутникового 
каналов транслируются программы BBC, CNN, 
Deutsche Welle, радиостанции «Свобода», поль-
ского канала Polonia, российские и другие теле- 
и радиоканалы.  
В  Министерстве  иностранных  дел  Респуб-
лики Казахстан аккредитованы более 150 пред-
ставителей зарубежных СМИ из 20 стран, вклю-
чая такие самые крупные новостные агентства, 
как BBC, Associated Press, Интер-факс, France 
Press, Reuters, ITAR-TASS. Разнообразие  тем, 
изданий  и  языков  способствует  быстрому  раз-
витию СМИ. 
В стране плодотворно работают такие общест-
венные  объединения  по  защите  прав  журна-
листов,  как  Конгресс  журналистов  Казахстана, 
Союз журналистов Казахстана, Ассоциации теле-
радиовещателей  Казахстана,  представитель-
ства международных организаций: ОБСЕ, Меж-
дународного  бюро  по  правам  человека, Inter-
news network, «Адил соз» и другие. 
В  освещение  тематики  о  правах  человека  в 
Казахстане  вовлечены 60 республиканских  пе-
чатных  изданий,  информационное  агентство 
«Казинформ»,  телеканалы  «Казахстан», «Ха-
бар», «31 канал», «Эра  ТВ», «Рахат  ТВ»,  вы-
полняющие  государственный  заказ  на  прове-
дение государственной  информационной поли-
тики.  При  формировании  государственного  за-
каза  были  предусмотрены  следующие  темати-
ческие направления:  
- правовая пропаганда; 
- освещение вопросов правовой пропаганды; 
-  освещение  хода  реализации  и  позитивных 
результатов  Стратегии «Казахстан – 2030». 
Общий объем данных тематических направ-
лений составлял 1110 часов на каналах «Хабар» 
и  «Казахстан», 720 часов  на  Казахском  радио, 
830 часов по линии «Каспионет».  
Объективное и целенаправленное освещение 
ситуации  в  сфере  прав  человека  проводят  об-
щенациональные  газеты  и  негосударственные 
СМИ  «Егемен    Қазақстан»,   «Казахстанская 
правда», «Айқын», «Литер», «Экспресс  К», 
«Заң  газеті», «Юридическая  газета», «Москов-
ский  комсомолец  в  Казахстане»  и  др.  под  спе-
циальными  рубриками  «Мемлекет», «Құқық-
тық  реформа  қадамдары», «Человек  и  закон», 
«Парламент», «Актуально», «Ситуация», «Под 
напряжением», «Закон  и  право», «Право  чело-
века», «Необходимо знать», «Внимание» и т.д.  
Данная  тематика  также  широко  освещается 
в  информационно-аналитических,  интерактив-
ных  программах  ведущих  республиканских 
телеканалов,  выполняющих  государственный 
заказ.  В  этом  плане  следует  особо  отметить, 
«Жеті  күн», «Бетпе  бет»  на  телеканале  «Ха-
бар»; «Айна-апта», «Назар»  на  телеканале  РТРК 
«Казахстан»; «Собственное  мнение», «Центр 
внимания»  на  телеканале «31 канал»; «Пано-
рама недели» на телеканале «Рахат»; «Большой 
рейтинг»  на  канале  «Телевидение  города  Ас-
таны».  
Кроме  того,  в  настоящее  время  с  целью 
выработки  оптимальной  модели  деятельности 
СМИ  на  основе  принципов  свободы  слова  и 
независимости,  проводится  целенаправленная 
работа  по  взаимодействию  с  общественными 
объединениями,  ассоциациями,  международ-
ными организациями, институтами  масс-иссле-
дований  по  вопросам  развития  средств  массо-
вой информации.  
В Казахстане также используются законода-
тельно утвержденные методы поддержки масс-
медиа,  направленные  на  создание  благоприят-
ных  экономических  условий  для  выполнения 
СМИ  своей  общественно  полезной  миссии, 
обеспечения свободы слова и массовой инфор-
мации. 
В числе первых законов суверенного Казах-
стана был Закон «О печати и других средствах 
массовой  информации» 1991 года,  новизна  и 
демократичность норм которого послужили мощ-
ным фактором бурного развития казахстанской 
прессы, а также принятый в 1999 году Закон «О 
средствах массовой информации», в разработке 
которого  участвовали  представители  междуна-
родных  организаций,  средств  массовой  инфор-
мации,  неправительственных  организаций [4]. 
Данный закон запрещает цензуру и вмешатель-
ство  в  деятельность  организаций  СМИ  со  сто-
роны  государственных  должностных  лиц,  на-
правлен на защиту прав журналистов. 
Казахстан придерживается мнения, что обес-
печение  прав  и  свобод  граждан  в  получении  и 
распространении информации является необхо-
димым условием построения демократического 
государства.  Сегодня  можно  констатировать, 
что  в  Казахстане  сформированы  основные,  су-
щественные  элементы  информационного  рынка. 
К  ним  можно  отнести  появление  доминирую-
щего  сегмента  негосударственных  СМИ,  зна-
А.М. Тютебаева 

131 
 
Вестник КазНУ. Серия филологическая. №1-2 (141-142). 2013 
 
 
чительную дифференциацию информационного 
тематического  поля,  создание  и  работу  доста-
точно крупных медиакомпаний. Собственниками 
218  изданий  являются  общественные  объеди-
нения. 17 принадлежат религиозным объедине-
ниям. Преимущественную долю собственников 
негосударственных  СМИ (48%) составляют 
ТОО.  
В апреле 2007 года Мажилис Парламента РК 
начал работу над законопроектом «О средствах 
массовой информации», разработанным неком-
мерческими организациями в области СМИ [4]. 
Проект  закона  в  свое  время  был  рассмотрен  и 
концептуально  одобрен  Национальной  комис-
сией  по  вопросам  демократизации  и  граждан-
ского  общества,  дважды  по  инициативе  Кон-
гресса  журналистов  Казахстана  подвергался 
экспертизе международных организаций. 
По  мнению  разработчиков,  законопроект  в 
полной мере отражает интересы как свободной 
прессы, так и задачи государства. Предлагается 
более либеральный механизм постановки СМИ 
на учет [4]. В частности, если уполномоченный 
орган  в  установленный  законом  срок  не  выдал 
свидетельство о постановке на учет СМИ либо 
официально  не  уведомил  об  отказе  в  поста-
новке на учет, то по истечении установленного 
срока считается, что средство массовой инфор-
мации поставлено на учет. 
Законопроектом  запрещается  монополиза-
ция  какого-либо  вида  СМИ,  основанием  же 
принудительного приостановления и прекраще-
ния  деятельности  СМИ  является  лишь  совер-
шение им тяжких общественно-опасных деяний 
[4]. 
Государство  намерено  работать  и  дальше  в 
плане создания необходимых условий для обес-
печения  деятельности  субъектов  медиапростран-
ства, соответствующих современным междуна-
родным стандартам. С этой целью в Республике 
разработана  Концепция  развития  конкуренто-
способности  информационного  пространства 
на 2006-2009 годы.  
В рамках данной Концепции предполагается 
уделить  особое  внимание  развитию  информа-
ционно-телекоммуникационной 
инфраструк-
туры (создание собственной спутниковой груп-
пы,  современных  приемо-передающих  станций 
и  т.д.).  Казахстан  стоит  на  пороге  внедрения 
цифрового  телевидения,  ведется  активная  ра-
бота по развитию национального сегмента сети 
Интернет. 
Таким  образом,  за  годы  независимости  в 
Казахстане были созданы политические, эконо-
мические  и  правовые  условия  для  функциони-
рования  независимых  средств  массовой  ин-
формации. 
По  мнению  ряда  экспертов,  информацион-
ный  рынок  Казахстана  среди  стран  Централь-
но-Азиатского  региона  развивается  наиболее 
динамично. Вырабатываются механизмы, обес-
печивающие  реальную  независимость  средств 
массовой  информации,  в  особенности  от  соб-
ственника.  Казахстан  приступает  к  решению 
вопроса  о  выработке  механизма  обеспечения 
равновесия свободы СМИ и их ответственности 
перед обществом. На повестке дня также стоит 
вопрос  усиления  рычагов  демократического 
контроля деятельности СМИ. 
Достижения  Казахстана  в  плане  экономи-
ческого роста и политической модернизации за 
годы  независимости  признаются  большей 

жүктеу/скачать 2,86 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: