Экономикалық ғылымның әдістемесі

4.Экономикалық ғылымның әдістемесі. Экономикалық талдауда әдістеме 
айқын бейнемен талдау мақсатына жетуге бағытталған, кәіспорын экономикасын 
зерттеу ережелері мен аналитикалық тәсілдердің жиынтығын білдіреді. Жалпы әдістеме 
– ұлттық экономиканың түрлі салаларында экономикалық талдаудың түрлі объектілерін 
зерттеу кезінде бірыңғай қолданылатын зерттеу жүйесі деген түсінікті береді. Жеке 
әдістеме жалпыны экономиканың арнайы салаларына, өндірістің арнайы түріне немесе 
зерттеу объектісіне қатысты айқындайды. 
Пәннің ерекшелігі зерттеудің 
методологиясы
мен методтарының ерекшелігін 
тудырады. 
Методология 
дегеніміз 
экономикалық 
жағдайларды 
зерттеуде 
қолданылатын жалпылама әдіс, белгілі 
философиялық көзқарастар
тұрғысынан 
қарағанда ол субъективтік, диалектикалық-материалистік, эмпирикалық, рационалистік 
және т.б. бағыттарды қолдануды талап етеді. Бұл 
методология
адамдардың таптық 
құрамына қарамастан, экономикалық жүйені тұтас зерттеп, осының негізінде 
экономикалық өркениеттің объективтік рационалистік заңдар ашып зерттеуді талап 
етеді. Құрал ретінде математикалық эконометрика, кибернетика пайдаланылады. 

Зерттеу нәтижесі экономикалық үлгілер, 
схемалар
, 
графиктер
 пайда болады. 
Рационалистік әдіс объективтік шындықты талдаудың тұрақты 
динамикада
 
жүргізілуін тілейді. Бұған 
өндіріс
, болу, айырбас және тұтынушыдың ішкі 
байланыстары мен заңдарын зерттеу тәсілі жатады. 
Рационалистік және аналитикалық әдістердің өзара байланыстары әсіресе 
ұдайы өндіріс пен экономикалық өсу процестері талдауда толық байқалады. Позитивтік 
әдіс экономика ғылымының белгілі бір 
философиясын
құруды, 
экономика
туралы 
білімді тұжырымдауды, фактілеу суреттеп баяндау және жүйеге келтіру негізінде 
экономикалық ортаның даму заңдары мен категорияларын ашуды, 
тәжірибе
 қолдануды, 
нарықтық байқау-бақылауды талап етеді. Демек, экономикалық ғылымның 
философиясы бұйрық-әкімшілік, нарық жүйелерінің тепе-теңдігі және эволюциясы 
туралы ілімді, олардың құрылымы мен инфрақұрылымы туралы ілімді қалыптастырады. 
Танып білудің нормативтік әдісі адамдардың барынша жоғары үнемділік 
принциптерге негізделген практикалық әрекеттерін талдауды талап етеді. Бұл әдістің 
басты принципі шаруашылық іспен шұғылданатын барлық субъектердің пайдасын 
көздейтін нәтижеге жету болады. Экономикалық өмір нақты жағдайдағы фактілердің 
жиынтығы болып табылады. Сондықтан бұл әдісті қолдану үшін, неғұрлым жоғары 
дәрежені талдап, қорытынды шығару дәрежесіне көтеруді тілейді. Экономикалық 
құбылыстарды талдау экономикалық құбылысты, оның жеке элементтеріне бөліп және 
әр элементті тұтас құбылыстын қажетті құрамды бөлігі деп зерттеуді талап етеді. Ал 
синтез
құбылысты алдымен әр бөліктен тұратын құрылым деп, бұдан кейін осы 
элементтердің біртұтас қосылуымы деп зерттеп, жалпы қорытынды шығарады. 
Экономикалық теорияда
қолданылатын әдістердің ішінде 
эксперимент
пен 
экономикалық реформа
 елеулі рөл атқарады. Олардың зерттеудегі орны ерекше болады 
және жан-жақты дайындықты, терең болжауды дәлелдеуді, ғылыми 
сынақ
өткізуді 
тілейді. Міне, ғылыми талдауды және 
экономикалық мәселелердің
оптималдық 
шешімдерін іздестіруді ұйымдастырудың негізгі әдістері мен тәсілдері осындай болады.