«Наука и образование в современных реалиях»

177 
 
-  Боксшыны  психологиялық  және  физикалық  дамыту  ҥшін  қажетті 
терілген жаттығулар. 
-  Боксшының жҧмыс істеуіне қажетті тактикалық терілген тәсілдер. 
-  Боксшыға  кӛрсетілген  тапсырмаға  қатысты  қарсыластарының 
тізімі. 
-  Жеке жаттығулардың тізімі. 
Жаттықтырушының  негізгі  бақылауымен  қҧралған  жоспар  ӛзгеріссіз 
және  соңғы  болжамы.  Жаңа  тәсілдермен  жҧмыс  ҥстінде  боксшының  жаңа 
тактикаларын  қарай  отырып  жаңа  бағыт  ашу  қажет.  Боксшының  жеке 
шеберлігін жетілдіру ҥшін не қажет? 
Боксшының ойша техникасын жасау қажет. 
Жаттығудың басында тапсырмаларды жаттықтырушының кӛрсетуімен 
және  тҥсіндіруімен  жасайды.  Кейіннен  боксшы  ӛзінің  структурасын 
жасағаннан  соң  ӛздігінен  жаттығу  жасайды.  Қ.Жарықбаевтың  зерттеуінше 
боксшы  жетілдірілген  жаттығуларды  кӛп  рет  қайталап  тез  темппен,  оны 
жиілете  тҥсіп  максимальды  тез  қозғалысқа  жеткенше,  бҧнымен  кҥш 
тҥсірмей соңын да әр тҥрлі тәсілдерді қосу. Жаттығуларды ҧзақ уақыт бойы 
қайталау,  сосын  осы  жаттығуларды  қолдану  қажет.  Жетілдіру  техникасы 
біртіндеп  келіп  жаттығулар  қиындай  тҥседі.  Қарсыласының  қарсылануы 
алғашқыда  жайлап,  кейіннен  кҥшейеді,  бастапқыда  тек  қорғаныс,  кейіннен 
конрташабуыл ереже болады. Боксшы алғащшыда ҧрысты ҥйреніп боксшы 
уақыты  бҧзылса және  арақашықтықты бҧзса, онда бастапқы  жаттығуларды 
жай  жағдайда  немесе  аз  жылдамдықпен  жасайды.  [56,  302б].Сол  немесе 
басқа тәсілді қолдануға қажет: 
-  жаттығу, қарсылас әлсіз қарсыласатын  
-  жаттығу, әлсіз қарсыласпен  
-  жаттығу бір қарсыласпен тҧрақты 
-  жаттығу ӛте кҥшті қарсыласпен  
-  жаттығу басқа қарсыласпен 
Осы  кезеңділікті  жайлап  ҧстап  жеке  әрекеттерге  жетілдіру  және  бір 
әрекеттен екіншіге тез ӛтуге жетілдіру.  
Бҧл кезеңділікті сақтамаса боксшы әрекеті бҧзылады немесе кӛптеген 
қателіктер жіберіледі. Бір әсерден екіншіге ӛте алмайды. 
Егер  жағдайды  біртіндеп  жылдамдатса  боксшы  тез  жетіліп, 
жаттығуларды тез игереді. Боксшы соққыны және қорғанысты жиырма рет 
жасау  қажет.  Жҧмысқа  қатыстыру  қажет,  тез  арада  бір  жҧмыс  тҥрінен 
екінші  тҥріне  ӛтеді.  Боксшы  кезеңді  соққыларды  жҧмсағанда  бҧлшықеттер 
жиырылады. Соққы кезінде барлық бҧлшық ет топтары қатысады. Боксшы 
тез  арада  соққыдан  қорғанысқа  ӛтіп  бҧлшық  еттерді    жиырып  тез  арада 
босаңсытады.  
Бір  немесе  кезеңді  соққылар  және  қорғаныс  қозғалыстармен  қоса 
жасайтын арнайы жаттығулар: 
1. Боксшы тҧрған жағдайда оң аяқ серпіліс бастапқы әрекетке денені 
қосады. Оң аяқ еденнен ал май мҧзақта тҧрады. Сол аяқ денесімен бірге алға 

178 
 
жылжиды.  Дене  бҧлшық  еттері,  иық,  бел,  қол  босаңсиды.  Соққыдан  соң 
бҧлшық еттер босаңсуы қажет.  
2. Боксшы тҧрған жағдайда оң аяқ серпілісімен денемен қатысады. Оң 
аяқты еденнен алмай тҧру қажет. Оң аяқ серпілісімен алға сол аяқ шығады.  
3.  Тҧрған  жағдайда  боксшы  оң  аяқ  серпілісімен  денені  оңнан  солға 
бҧрады.  Бір  кезде  сол  аяқ  және  оң  қол  қимылдайды.  Дене,  иық,  бел,  қол 
бҧлшықеттері босайды. Оң аяқты ҧзақ уақыт еденнен алмау қажет. 
4.  Боксшы  тҧрған  жағдайда  оң  жақ  серпіліспен  оңнан  солға  денемен 
айналады. Оң қол тік бҧрышпен бҥгілген бірдей уақытта қимылдайды. Дене 
иық, бел, қол бҧлшықеттері босаңсыған. Бҧрылу кезінде бҥйір соққымен оң 
қолмен жасайды.  
5.  Фронтальды  тҧрған  сол  жақ  серпіліспен  денені  айналдыра  солдан 
оңға  бҧрады.  Бҧрылу  жағдайда  бҥйір  стойкамен  тҧрғанда  бҥйір  соққы 
жібереді. Соққыдан соң бҧлшық еттер босаңсады. 
6.  Боксшы  сол  жақ  бҥйір  соққы  жасайды,  жаттығудағыдай  қалай 
соққы жасасымен боксшы оңнан солға бҧрылады. Соққыдан соң бҧлшық ет 
босайды. 
7.  Боксшы  тікелей  бҥйір  немесе  тӛменгі  қосарланған  соққылар 
жасайды.  Соққы  негізінен  иық  бҧрумен,  ҧратын  қол  иығның  бҧрумен 
жасалады.  Боксшы,  ҧратын  қол  иығының  бҧрумен  жасалады.  Боксшы  тез 
жиырылса тез босаңсуы қажет. Егер боксшы тез арада жиырылып, босаңсып 
соққы жасай алмаса, еденде отырып соққы жасауы қажет. Боксшы кезектік 
соққыларды іш бҧлшық еттерін жиырылып жасау қажет. Бҧл босаңсуға және 
дҧрыс  тыныс  алуға  ҥйретеді.  Осыдан  кейін  босаңсуды  ҥйреніп,  кезекті 
соққылардан соң еркін тыныс алады. (соққыдан соң бірден тыныс алмайды).  
8.  6-7  жаттығудан  соң,  боксшы  тез  арада  босаңсып  бҧлшық  еттерін 
комбинирленген қорғанысқа ӛтеді, тосулармен, артқа шегіну т.б. 
9.  6-7-8  жаттығулар  қорғанғаннан  соң  сол  арада  соққы  жасап  содан 
соң қорғанысқа кӛшеді.  
Белгілі бір боксшының ерекшеліктеріне соққы жасауына байланысты. 
Жаттықтырушы анықтау қажет. 
-  жетілдіруге қандай соққыларға негізгі мән беру қажет.  
-  Қандай  арақашықтықта  боксшы  жетілдірілген  соққыны  жасау 
қолайлы.  
-  Қандай  тәсіл,  шабуыл  немесе  контрашабуыл  соққылар  оңай 
жасалады. 
-  Осы соққылар қандай қорғаныспен байланысады. 
Осыдан  кейін  жаттықтырушы  әр  боксшыға  жеке  тапсырмалардан 
кезеңділігін  қҧрайды.  Оқу  жаттығу  материалдарын  шектеу  боксшыны 
жекелеген жетілуіне жақсы пайда алып келеді.  
Сонымен қатар боксшының қандай тактикада және техникалық дҧрыс 
дамыту қажет екендігін анықтау. Жаттығуда және жарыста бақылау боксшы 
туралы  кӛптеген  материалдар  береді,  ары  қарай  дамуына  жаңа  жоспар 
қҧрайды. С.С.Жумашевтың зерттеуінде жоспар техника-тактикалық боксшы 
жағдайын  кеңейту  жағдайын  кеңейтіп  отыру  қажет.  Әр  боксшыға  тән 

179 
 
ерекшеліктеріне  байланысты  техникалық  және  техникалық  тапсырмалар 
беріп  оны  тҧрақты  жаттықтырып  отырып  жҥйелі  тҥрде  қадағалау  қажет. 
Боксшының  тәжірибесін  кеңейту  ҥшін  жаңа  техникалық  тактикаларды 
қосып  отыру  қажет.  Жетілдірудің  басында  жетілдіру  тактикасы  және 
техникасын бекіту, игеруі боксшыға жекелеген  тапсырмалар осы жоспарда 
беріледі  кейінен  ол  жасалмаған  жаттығуларды  ҥйретеді.  Боксшы  жеке 
жаттығып  техника-тактикалық  мҥмкіндігін  кеңейту  қажет.  Боксшы  мен 
жаттықтырушы  алдына  қойылған  тапсырмалар  әр  тҥрлі  болғанымен  оны 
жалғастыруға болады. Тапсырма мен жетілдірулер бҧл этапқа жаңа тәсілдер 
арқылы  техника  мен  тактиканы  кеңейтуге  арналады.  Боксшы  тактиканы 
дҧрыс ҧрыс жҥргізетін келесі техника тактикалық әсерлер игереді. [57]. 
1.  Шабуыл  және  контрашабуыл  кҥтіп  тҧрған  қарсыласына  жалған 
шабуылға шығу.  
2. Қарсыласының жаншып қорғану соққысы.  
3. Боксшының жауап соққысы. 
4. Ринг және арқан бҧрышынан шығу. 
5. Клинчадан шығу.  
6. Қатты соққы алғанда немесе қорғана алмаған жағдайда клинч. 
7.  Қарсыласын  ринг  бҧрышына  немесе  арқанға  (ҧзақ  артқа  қадам 
жасау, оңнан соға бҧрылу). [58]. 
Жарысқа боксшының тактикасын дайындау. 
Турнирге дейін ҧзақ уақыт бҧрын тактикалық дайындық жасау қажет. 
Турнирден  кейін  боксшы  жаттықтырушымен  бірге  отырып  ӛткен  ҧрысты 
анализдейді.  Бҧл  жеңіспен  біткен  турнир  болғанның  ӛзінде  дайындықтың 
әлсіз  және  кҥшті  жақтарын  ескереді.  Жеткен  жетістікпен  тоқтамау  қажет. 
Әр жекпе-жекте табысты немесе табыссыз жақтары болады. Боксшы кҥшті 
қарсыласының  жеңіл  тҥрде,  әлсіз  қарсыласын  кҥшпен  жеңуі  мҥмкін.  Бҧл 
қарсыласын  дҧрыс  бағаламағаннан  болады  немесе  ҧрыс  тактикасының 
дҧрыс болмағанында. 
Жаттықтырушы  және  боксшы  тактикалық  дайындықта  енді  қандай 
жҧмысты жалғастыру қажет. Тактикалық жетіспеу себебі неде? 
Себебі  техникалық  арсенал  шектелуі  немесе  әлсіз  теориялық 
дайындық  немесе  арнайы  физикалық  дайындықтың  жетіспеушілігі  ҧрыс 
жҥргізудің  жетілмеген  тактикасы.  Боксшының  негізгі  жетіспеушіліктерін 
жоюға тырысу қажет. Ӛзінің кҥшті жағын жетілдіру қажет. Жҥлделі орынға 
ҧсынылатын    боксшы  ӛзінің  негізгі  қарсыласын  жақсылап  бақылап, 
ҧрыстағы тактикасын анализдеу қажет.  
Сосын  қарсыласына  карта  қҧру  оның  әлсіз  жерін  бақылап  және  осы 
жағын  ӛзі  жетілдіру,  кҥшті  жағын  нитрализдеу  қажет.  Кҥшті  қарсыласына 
әрекет  жоспарын  қҧрып,  жаттықтырушы  мен  боксшы  бірге  осы  схеманы 
пайдаланып,  осы  боксшыға  тән  техника-тактикалық  әрекеттерді  жетілдіру. 
Қарсыласының  қателіктерін  қолданып  системалы  жаттығу  жасаған 
боксшыға  табыс  алып  келеді.  Боксшыларды  жинағанда  оған  дайын  болу 
қажет.  Боксшы  жарысқа  дайындалғанда  жаттықтырушы  алдында  келесі 
мәселе тҧрады: 

180 
 
4.  Боксшының шеберлігінің кҥшті жағын қарау. 
5.  Бҧрында жасалған қателіктер мен жетіспеушіліктерін жою. 
6.  Боксшы  жалпы  және  арнайы  дайындық  жҥргізу,  негізгі  кӛңілді 
жылдамдыққа бӛлу қажет. 
Осы  жаттығуларды  3-4  апта  бойы  аптасына  кҥн  демалып  жасалады. 
Дайындық  аптасының  әр  кҥні  дҧрыс  жҥргізу  маңызды.  Боксшының 
дайындығы  (ҧйқысы,  жаттығу,  тамағы,  қыдыруы)  маңызды.  Техника  мен 
тактикасын жетілдіруде максимальды тапсырыстар жасау қажет аптасына 2-
3  рет.  Қалған  кҥндері  боксшы  техника  және  тактиканы  жетілдіруде 
физикалық дайындыққа кӛшеді. Дайындық кезінде боксшы дӛрекі соққылар 
жасамау қажет, техника және тактиканы жетілдіру жаттығуымен шектен тыс 
нервке кҥш тҥсірмеуі қажет. 
А.А.Деркачтың зерттеуінше жарыстар алдында тактикалық дайындық 
ӛте  маңызды,  жарыста  боксшы  әр  тҥрлі  қарсыласпен  кездеседі,  сондықтан 
әр  тҥрлі  ҧрыс  материалдарына  дайын  болуы  қажет.  Сондықтан  жарыс 
алдындағы  дайындықта  боксшы  олардың  әрекеттеріне  қарсы  тактикалы 
жоспар қҧру қажет. Таныс емес қарсыласына дҧрыс және тез барлау жасап 
және оған негізгі контроәрекет жасау қажет. [58]. 
Айқын тактикада тек қана қарсыласының белгілі бір ерекшелігін ғана 
емес,  боксшының  ерекшеліктерін  ескеру  қажет.  Бҧндай  жағдайда  жаттығу 
дайындығын боксшының келісімімен жасауға жоспарлап және қарсыласына 
кҥтпеген  болатын  жаңа  тактика,  техниканы  жоспарлау,  жарыста 
қарсыласымен  4-5  рет  кездеседі,  боксшының  және  жаттықтырушының 
мәселесі  қиын.  Боксшы  дайындықта  әртҥрлі  қарсыластарымен  кездесетінін 
ескере отыру қажет. 
Солақайлармен кездескен ӛте қиын. Негізінен «тҥркі» тәсілмен жҧмыс 
істеу  қажет.  Егер  боксшы  бір  тәсілді  қайталай  берсе  «қарсыласына  ол 
боксшы  қорқынышты  болмай  қалады.  Сондықтан  боксшының  жақсы 
кӛретін  тәсілі  болса  онда  оны  қарсыласынан  жасыруы  қажет. 
Жаттықтырушы  айтылған  қҧралдардың  ішінен  боксшының  жеңісіне  алып 
келетін әрекеттерді таңдауы қажет. Ең бастысы жаттықтырушы боксшының 
берілген жаттығуларды игере алулығы. Алғашқы аптада жиналу мәселесінде 
спортшы  функционалды  жағдайын  жоғарлату.  Бҧл  ҥшін  жаттығу  (тас 
лақтыру) Бокс залында кӛптеген дайындық жҥргізіледі. 3 раунтты дайындық 
боксшыға 1,5-2 сағатқа созылады. 
Екінші аптаның тапсырмасы-боксшының тӛзімділігін бақылау. 
Дайындықта  максимальды  тығыздықта  қарсыласын  тез  ауыстыра 
отырып 1-1,5 сағатқа созылған.  
Ҥшінші 
апта 
тапсырмасы-жылдамдықты 
тҧрақтау. 
Боксшы 
жаттығуды,  жеңіл  тез  боксшымен  ҧрыс  жҥргізу.  Жаттығудың  ҧзақтығы  45 
минут 1 сағатқа созылады.  
Жаттықтырушы, боксшы соңғы аптада салмағын қуу, жаттығуда кҥш 
тҥсірмеу  қажет.  Егер  жаттығу  арқылы  боксшы  салмағын  қуғысы  келсе,  ол 
ҧзақ уақыт кҥш тҥсірмей орта темппен жҧмыс істеу керек. 
Еркін және шартты ҧрыстағы тактикалық тапсырмалар  

181 
 
Алғашқы  апта:  Дҥйсенбі  жаттығудың  негізгі  бӛлігі  1  раунд-Бір 
боксшы басқа және денесіне сол жағынан тіке шабуылға шығу керек деген 
тапсырманы  алады.  Екіншісі  қорғанады.  Раунд  ортасында  боксшылар 
рольдерін ауыстырады. 
 

жүктеу/скачать 2,78 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: